بازار؛ گروه استانها: در کشور ایران نیز به دلیل رشد فزاینده جمعیت، توسعه فن‌آوری، تأمین منابع غذایی و مسکن برای جمعیت رو به رشد، روند تخریب منابع جنگلی و مراتع و به دنبال آن تخریب محیط‌زیست در چند دهه اخیر افزایش‌یافته است به همین جهت یکی از نگرانی‌ها و چالش‌های جهانی، حفاظت از این منابع تجدیدشونده است.
مراتع در مقام یکی از منابع طبیعی تجدید ناپذیر، دارای نقش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی هستند که با برنامه‌ریزی مناسب این منابع طبیعی می‌توانند در امر توسعه پایدار محیطی مؤثر باشند.
در همین رابطه با امیر زمانی مقدم رئیس منابع طبیعی قوچان پیرامون مراتع این شهرستان و مشکلات پیش روی حفظ این منابع به بحث و گفت‌وگو نشستیم.
* حفظ مراتع و منابع طبیعی از چه جهاتی دارای اهمیت است؟
یکی از مهم‌ترین نقش‌های مراتع در امر توسعه پایدار در بعد زیست‌محیطی توسعه، نمایان می‌شود بدین معنا که مراتع قادرند جلوی بسیاری از واکنش‌های منفی طبیعی ازجمله خطر ریزش نزولات جوی شدید را بگیرند، زیرا که پوشش سبز گیاهی اولاً باعث می‌شود که قطره باران با شدت کمتر به سطح زمین برخورد کنند و درنتیجه خاک کمتری متلاشی شود.
ثانیه ریشه‌های گیاهان میزان خلل و فرج خاک را افزایش داده و بدین ترتیب موجب نفوذ آب به داخل زمین فراهم می‌آورد. از دیگر نقش مراتع می‌توان به جلوگیری از فرسایش بادی و تلطیف هوا اشاره کرد.
مراتع همچنین با جلوگیری از فرسایش خاک، پرشدن مخازن سدها، کاهش فرسایش و رسوب، حفظ و تداوم حیات‌وحش و ایجاد محیطی مطبوع برای انسان‌ها موجبات توسعه پایدار محیط را فراهم می‌آورند.
هر کشوری که این منبع ارزشمند را در اختیار داشته باشد و از آن به‌صورت صحیح و عقلایی بهره‌برداری کرده باشد، توانسته است گام‌های بلندی در جهت توسعه و پیشرفت اقتصادی جامعه و بالطبع بهبود وضع اجتماعی افراد جامعه خود بردارد.
* مراتع قوچان با چه مشکلاتی روبرو است؟
متأسفانه در سال جاری افزون بر ۵۶۴ هکتار از مراتع قوچان در آتش سوختند و به پوشش گیاهی این شهرستان خسارت وارد شد.
بیش‌ترین سطح آتش‌سوزی در منطقه آق کمر بخش باجگیران و روستاهای دربادام و شارک به مساحت ۲۰۰ هکتار بود.
* علت این آتش‌سوزی‌ها چه بود؟
علت عمده آن سهل‌انگاری چوپانان و گردشگران است که در این مناطق اقدام به روشن کردن آتش در مواردی مانند گرم کردن غذا و درست کردن چای بوده است که بی‌دقتی آنان موجب آتش‌سوزی‌ها و خسارات به مراتع شده است .
در راستای کنترل و پیشگیری این آتش‌سوزی‌ها برنامه‌ها و اقداماتی داشتیم که ایستگاه‌های اطفای حریق در چند منطقه مستقرشده است و ایستگاه‌های باجگیران و عمارت هم به دستگاه‌های سبک تجهیز شده است و همچنین آموزش‌هایی هم به این مناطق در جهت اطفای حریق داده‌شده است .
* نقش جوامع محلی در پیشگیری از این خسارت‌ها چقدر است؟
به‌طور حتم جوامع محلی مهم‌ترین نقش را به‌عنوان عامل حفظ و حراست از منابع بر عهده‌دارند لذا بر همین اساس برنامه‌های متعددی برای همراه سازی این جوامع انجام پذیرفته و آموزش‌هایی نیز در قالب همیار دانش‌آموز ، همیار مروج و همیار محافظ صورت گرفته است.
در حال حاضر ۳۰۰ نفر در همیار طبیعت عضو شدند که به‌منظور مشارکت این عده در جهت آگاهی دادن به مردم و همکاری در پیشگیری از آتش‌سوزی‌ها در این طرح ایجادشده است .
در بحث خسارت به اراضی منابع طبیعی به هر شکلی آنچه بیش‌تر اهمیت دارد مسئله حفاظت و همچنین ارزش ژنتیکی گونه‌های گیاهی باارزش است لذا برای احیا و اصلاح مراتع در برخی از مناطق اقداماتی مانند بذرپاشی گیاهان دارویی انجام‌گرفته است .
* ساخت‌وسازهای غیرمجاز تاکنون چقدر برای منابع طبیعی هزینه داشته است؟
ساخت‌وسازها چندان زیاد و قابل‌توجه نبوده ولی مشکل بطورعمده در تخریب‌ها ازجمله شخم و شیار و همچنین تصرف اراضی منابع طبیعی مناطق است که در سال ۹۹ بیش از ۲۷ پرونده قضایی تشکیل‌شده است و ۱۵ هکتار از اراضی نیز پس گرفته‌شده است.
* آیا اهرم اجرایی و ابزار لازم برای برخورد را در اختیاردارید؟
مشکلی بابت اهرم‌های اجرایی و حمایت قانونی نداریم اما کمبود نیروی انسانی برای جلوگیری از حفاظت از این اراضی یکی از مشکلات اداره منابع طبیعی قوچان است که امیدواریم به همت مسئولان مربوطه این کمبود و مشکل برطرف شود زیرا تعداد فقط سه نفر نیرو در این اداره وجود دارد که از سرانه کشوری پایین است.
* آبخیزداری هم ظاهراً در حوزه وظایف شماست در این رابطه چه کردید؟
با اقداماتی که در این راستا انجام پذیرفته خوشبختانه امسال در منطقه عمارت هیچ‌کدام از چاه‌های آب خشک نشد و در برخی مناطق دیگر هم مانند رهورد، هودانلو، قره شاهوردی، اینچه، مزرج، خمارتاش، اقداماتی در جهت طرح‌های آبخیزداری انجام‌شده است و تاکنون پیشرفت‌های مختلف فیزیکی از ۲۰ تا ۵۰ درصد دارند.
البته اعتبارات گوناگونی در این طرح‌ها وجود دارد که مصوبات آن‌ها خوب بوده است اما تخصیص اعتبارات کم بوده است.
* برای رسیدن به توسعه پایدار که به آن اشاره کردید چه باید کرد؟
در نگرش توسعه پایدار به‌عنوان بخشی از اکوسیستم جهانی باید از بینش زیست‌محیطی برخوردار باشند ازآنجاکه حفاظت و احیای عرصه‌های منابع طبیعی بسته به رفتار فرد انسان‌هایی است که در این عرصه‌ها و حاشیه‌های آن زندگی می‌کنند لازم است در گام اول بافرهنگ سازی در منابع طبیعی بر آگاهی و مشارکت آحاد مردم و خصوصاً بهره‌برداران منابع طبیعی افزوده شود.
همچنین بایستی با منطقه بندی مناسب مراتع کشور و با رعایت شرایط زیست‌محیطی راهکارهای مطلوب در جهت افزایش بازدهی تولید هر منطقه به مورداجرا گذارده شود تا با ایجاد تعادل بین ظرفیت مرتع و تعداد دام موجود و نیز رعایت فصل چرا به اصلاح و احیای مراتع همت گماشت.
همین‌طور از طریق عملیات بیولوژیکی، مکانیکی، توسعه و تأمین منابع آب برای شرب دام و تسهیلات مربوط به دامداران می‌توان به اصلاح مراتع کمک کرد.
نظر شما