بازار؛ گروه استانها: استان همدان معدن رویش گیاهان دارویی است و این امتیاز به حدی درخشان و قابل‌توجه است که بر اساس آخرین اطلاعات مرکز تحقیقات کشاورزی همدان استان همدان بیش از یک‌هزار گونه گیاهی در این منطقه امکان رویش دارند که ۳۱۵ نوع از آن‌ها گیاه دارویی است.
رازیانه، سیاه‌دانه، گشنیز، خاکشیر، آویشن، گزنه و چندین گونه گیاهی دیگر از اصلی‌ترین گیاهان قابل رویش در استان همدان هستند که نه‌تنها در درمان بسیاری بیماری‌ها مؤثر واقع می‌شوند بلکه برخی گونه‌ها در تهیه داروهای صنعتی نیز مورداستفاده قرار می‌گیرند.
گذشته از این گیاهان دارویی زیره، انواع صمغ‌ها، شیرین‌بیان، کتیرا، حنا، زعفران، توتون و پنبه از مهم‌ترین اقلام صادراتی این بخش به‌حساب می‌آیند بنا به اظهارنظر کارشناسان امر باریجه، کتیرا، زعفران، سیاه‌دانه و زیره، اسانس مورد، رزماری و شیرین‌بیان برای صادرات دارای مزیت‌های نسبی بوده و بابونه، خارمریم، بادرنجوبه و سنبل‌الطیب در بازار داخلی از اهمیت بالایی برخوردارند.
آنچه موجب سختی در مسیر کشت و برداشت شده نبود صنایع تبدیلی و دشواری فرآوری گیاهان دارویی است که همین موضوع باعث شده تولیدات بیشتر به شکل خام‌فروشی وارد بازار شود و ارزش‌افزوده قابل‌توجهی برای تولیدکنندگان نداشته باشد
واقعیت این است که همدان دارای انواع مختلف گیاهان دارویی است به طوری که تاکنون رقمی حدود ۳۱۵ گونه از آن شناسایی شده و می توان بیش از پیش در مسیر کشت این گیاهان قدم برداشت اما آنچه موجب سختی در مسیر کشت و برداشت شده، نبود صنایع تبدیلی و دشواری فرآوری گیاهان دارویی است که همین موضوع باعث شده تولیدات بیشتر به شکل خام‌فروشی وارد بازار شود و ارزش‌افزوده قابل‌توجهی برای تولیدکنندگان نداشته باشد.
۶۰ درصد گشنیز کشور در استان همدان تولید می شود
تیرماه سال جاری بود که مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با بیان اینکه امسال از ۶ هزار و ۴۰۰ هکتار گشنیز کشت‌شده در استان همدان ۱۲ هزار تن محصول برداشت‌شده، گفت: از این میزان سطح کشت حدود ۱۲ هزار تن محصول برداشت شده است.
حجت‌اله شهبازی با اشاره به اینکه ۹۹ درصد سطح زیر کشت این محصول در استان همدان مربوط به شهرستان نهاوند و مابقی سطوح کشت مربوط به شهرستان‌های تویسرکان و اسدآباد است، اضافه کرد: حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد تولید سالیانه این محصول در کشور مربوط به استان همدان است.
اما به راستی حال که ۶۰ درصد گشنیز کشور در استان همدان تولید می شود، آیا زمان آن نرسیده تا از این موقعیت که اتفاقاً جا پای تولید کلزا گذاشته است در مسیری استفاده کنیم که عایدی بیشتری برای استان داشته باشد؛ عایدی هایی از جنس اشتغال، ارزآوری و غیره که تنها با کاشت یک محصول مهیّا نمی شود!
گشنیزهای نهاوند در گونی و بدون بسته بندی مناسب و بدون اینکه نام و نشانی از همدان داشته باشند و بدون فرآوری و راهی کشورهایی چون پاکستان می شود
این روزها بارها می شنویم و می بینیم که گشنیزهای نهاوند در گونی و بدون بسته بندی مناسب و بدون اینکه نام و نشانی از همدان داشته باشند و بدون فرآوری و راهی کشورهایی چون پاکستان می شود؛ بدین سان، به راستی زمان آن رسیده قدمی برداشته و در مسیر جمع کردن بساط خام فروشی گشنیز گامی اساسی برداریم و فکری برای درآمد و زحمات خانواده ۴ هزار و ۵۰۰ نفری گشنیزکار نهاوندی داشته باشیم.
با این تفاسیر در این راستا از یک سو بر آن شدیم تا گفتگویی با قاسم اسدیان؛ مدیر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان در خصوص وضعیت فرآوری گیاهان دارویی به ویژه گشنیز داشته باشیم و در ادامه، پای صحبت‌های حسین اکبری، مدیرعامل شرکت کاسپین کوهدشت به‌عنوان سرمایه‌گذار در حوزه فرآوری و صنایع تبدیلی گشنیز نهاوند نشستیم که متن این گفتگوها را می‌خوانید:
فرآوری هایمان به شیوه سنتی است
قاسم اسدیان در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه در استان همدان دو شهرستان بزرگ داریم که در خصوص کشت گشنیز و رازیانه فعالیت دارند، از شهرستان های نهاوند و رزن در این زمینه نام برد و گفت: حدود دو هزار و ۴۰۰ هکتار از اراضی نهاوند به کشت گشنیز و حدود دو هزار هکتار از اراضی شهرستان رزن به کشت رازیانه اختصاص دارد.
مدیر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان با بیان اینکه متاسفانه در زمینه فرآوری گیاهان دارویی در استان همدان تنها شاهد عرق گیری و مقدار بسیار محدودی، اسانس گیری هستیم، اضافه کرد: بیشتر گیاهان دارویی به صورت خشک شده و روش های سنتی وارد بازار می شوند.
وی ادامه داد: این در حالی است که کشورهای واسطه نیز بخشی از گیاهان دارویی و گشنیزهای ما را به صورت تخصصی خریداری و صادر می کنند.
کارخانجاتی که به صورت مستقیم محصولات را فرآوری کرده تا مواد مؤثره آن ها را با هم ترکیب و صادر کنیم بسیار محدود است
اسدیان در ادامه صحبت های خود با بیان اینکه عمده این صادرات به کشورهای صنعتی است که ترکیبات مختلف عطر و مواد مؤثره را برای مواد غذایی و دارویی به مصرف می رسانند، اظهار کرد: در داخل کشور بیشتر فرآوری های اولیه را داریم و کارخانجاتی که بتوان به صورت مستقیم محصولات را فرآوری و مواد مؤثره آن ها را با هم ترکیب و صادر کرد بسیار محدود است.
مدیر مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان در خصوص کشت و تولید گشنیز در استان همدان یادآوری کرد: ۶۰ درصد گشنیز کشور در منطقه نهاوند کشت و تولید می شود و میزان کشت گشنیز در نهاوند در حدود ۱۲ هزار تن است اما متأسفانه برای فرآوری گیاهان دارویی آن گونه که انتظار می رود، کارگاه های صنعتی پیشرفته در کشور و استان همدان وجود ندارد و اغلب کارگاه ها به صورت معمولی فعالیت دارند.
وی در بخش پایانی این گفتگو با اظهار به اینکه ما نیازمند ایجاد کارگاه ها به صورت کارخانه های صنعتی بزرگ هستیم، عنوان کرد: باید به سمتی حرکت کنیم که با ایجاد کارخانه های بزرگ صنعتی تولیدات در زمینه گیاهان دارویی نیز به تناسب آن ها افزایش دهیم، بازارهای هدفمان مشخص باشد و بدانیم چه محصولی را برای چه منطقه ای تولید کنیم و از این طریق هم بازار هدف داخلی و هم بازار هدف خارجی را در دست بگیریم و مدیریت کنیم.
در ادامه حسین اکبری در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه شرکت کاسپین کوهدشت به‌عنوان بزرگ‌ترین واحد تولید مالت کشور در راستای توسعه فعالیت‌های خود و به اتکا دانشی که در زمینه بهره‌برداری از غلات و گیاهان به دست آورده است پیش می رود، گفت: این شرکت، تحقیقات خود را در مورد گیاهان دارویی و به‌طور خاص گشنیز، جلبک و آلوئه‌ورا را متمرکز کرده است.
مدیرعامل شرکت کاسپین کوهدشت با بیان اینکه شهرستان نهاوند در زمینه تولید گیاهان دارویی نیز از حجم تولید بالایی برخوردار است، اظهار کرد: این شهرستان با تولید حدود ۱۵ هزار تن محصول بزرگ‌ترین تولیدکننده گشنیز کشور محسوب می شود بدین ترتیب با اتکا به این در دسترس بودن به مواد اولیه اقدام به ورود به این بحث کرده ایم.
با ایجاد یک آزمایشگاه پیشرفته با همکاری اساتید دانشگاه بر روی روش‌های استحصال مواد «با ارزش» موجود در گشنیز از قبیل اسانس، لینالول، آلفا پینن، روغن و غیره فعالیت گسترده‌ای صورت گرفته و تولیدات در مقیاس آزمایشگاهی پیش رفت
وی به اقدامات آزمایشگاهی صورت گرفته در این زمینه به عنوان قدم های اولیه در این مسیر اشاره کرد و افزود: با ایجاد یک آزمایشگاه پیشرفته با همکاری اساتید دانشگاه بر روی روش‌های استحصال مواد «با ارزش» موجود در گشنیز از قبیل اسانس، لینالول، آلفا پینن، روغن و غیره فعالیت گسترده‌ای صورت گرفته و تولیدات در مقیاس آزمایشگاهی پیش رفت.
اکبری با تاکید بر اینکه در امتداد این روند، روش‌های تولید صنعتی بر اساس آن طراحی و بر همان مبنا سفارش ماشین‌آلات انجام شده است، به اهداف پیش روی به این سمت و سو اشاره کرد.
مدیرعامل شرکت کاسپین کوهدشت در تشریح این موضوع مطرح کرد: در این مسیر، مهم‌ترین هدفمان جلوگیری از خام‌فروشی گشنیز، ایجاد ارزش‌افزوده و در نهایت بهبود زندگی حدود چهار هزار و ۵۰۰ خانواده گشنیز کار است.
با ایجاد صنایع تبدیلی امنیت خاطر کشاورزان در زمینه فروش محصول به وجود خواهد آمد
اکبری با تاکید بر اینکه با ایجاد صنایع تبدیلی امنیت خاطر کشاورزان در زمینه فروش محصول به وجود خواهد آمد، به برنامه های آتی این شرکت در شهرستان نهاوند اشاره کرد و افزود: زنجیره ارزش افزوده را طی ۵ سال آینده ایجاد خواهیم کرد تا بتوانیم بذری مناسب در اختیار کشاورزان قرار دهیم، با این اقدام از یک سو، راندمان برداشت محصول افزایشی خواهد بود و از سویی دیگر، روند نگهداری محصول تحت نظارت کارشناسان مربوطه کنترل می شود.
وی ادامه داد: به مرور نیز شاهد تبدیل چهار هزار و ۵۰۰ خانواده گشنیزکار به کارکنان قراردادی شرکت خواهیم بود که این اقدام به معنای ایجاد آرامش و ثبات در زندگی کشاورزان خواهد بود.
مذاکراتی با سازندگان عطر در کشور انگلستان در حال انجام است
اکبری با بیان اینکه سعی کرده ایم تا بازارهای هدف احتمالی برای صادرات را نیز شناسایی کنیم، به مذاکراتی که برای صادرات با سازندگان عطر در کشور انگلستان در حال انجام است، اشاره کرد.
مدیرعامل شرکت کاسپین کوهدشت در بخش پایانی این گفتگو عنوان کرد: در کنار موانعی که به‌طور ساختاری در اقتصاد کشور وجود دارد مشکلات ناشی از عدم عضویت ایران در سازمان تجارت جهانی و عدم بهره‌مندی از نظام بانکی بین‌المللی وجود دارد ضمن اینکه باید به مشکلات فرهنگی جامعه کشاورزان زراعی نیز اشاره کرد چراکه نیاز است تا فنّاوری‌های به‌روز و مدرن در تولید وارد کار شوند.
گشنیز نهاوند که جا پای کشت کلزا در این شهرستان گذاشته است، چند سالی است که به تولید مناسبی رسیده اما هم‌چنان شاهد خام‌فروشی این محصول به دیگر کشورها هستیم، وضعیتی که در آن نه‌تنها عایدی درآمدی بدون ارزش‌افزوده را شاهد هستیم بلکه نام و نشانی هم از همدان دراین‌بین وجود ندارد و با این روند، عطر گشنیز از همدان می پرد.
تولید ۶۰ درصد گشنیز کشور در استان همدان
بدین ترتیب، امید است تا با تشویق سرمایه گذاری و ورود به این موضوع حال که کشت کلزا در استان همدان به سمت و سویی رفته که میزان تولید آن زیرسایه گشنیز است، بتوان این تهدید را به فرصتی تبدیل کرد و به واسطه تولید ۶۰ درصد گشنیز کشور در استان همدان و رغبت کشاورزان نهاوندی به سمت کشت گشنیز شاهد استفاده مناسب از این وضعیت باشیم.
و در پایان این واقعیت در حالی رقم می‌خورد که برنامه‌های عملیاتی این شهرستان در بخش کشاورزی به‌دلیل پتانسیل بالای موجود در منطقه مورد توجه باشد و ایجاد ظرفیت فرآوری و ذخیره‌سازی جدید را مورد تأکید قرار گیرد و در مسیر همخوانی تولید با فرآوری و به‌نوعی پیش روی کشاورزی در شهرستان نهاوند با نیازها و خواسته‌های سرمایه‌گذار در مسیر تولید محصول باکیفیت و در سطح مناسب آن گام‌های علمی برداشته شود تا نه‌تنها زمینه برای شوق سرمایه‌گذار این محصول بالاتر رود بلکه بتوان در کنار این موضوع گردشگری صنعتی، گردشگری کشاورزی و گردشگری روستایی را نیز روانه استان همدان کرد.
با این اقدامات گشنیز برای استان همدان برگ برنده‌ای برای ورود به تولید و صادرات مناسب، اشتغال‌زایی پایدار و حتی ورود به عرصه گردشگری خواهد بود موضوعی که این روزها در استان همدان جای آن خالی است و می‌تواند التیامی بر درد خام‌فروشی باشد.
نظر شما