بازار؛ گروه استانها: ساخت« هرکاره» و یا همان دیگ‌های سنگی که مردم از آن برای تهیه دیزی بهره می‌گیرند در مشهد رواج زیادی دارد و سنگ مصرفی آن از چند کوه معدود در حومه این شهر تهیه و تأمین می‌شود.
به‌طور حتم اگر به مشهد مقدس سفر کردید این ظروف سنگی که البته حالا اشکال دیگری از آن‌ها در قالب جاسویچی، تسبیح و یا مجسمه در مکان‌هایی مانند بازار کوه سنگی و یا توس خودنمایی می‌کند چشم شمارا به دلیل تراشه‌های هنرمندانه نوازش داده است!
سنگ‌تراشی ازجمله فعالیت‌های هنری مشهد و استان خراسان رضوی است که سابقه‌ای به درازای ۱۴ قرن دارد و بیش از ۲۰۰ سال استفاده از ظروفش قدمت دارد.
وجود کوه‌های مناسب در اطراف مشهد، سبب شده است صنعتگران حکاکی روی سنگ، همواره مواد اولیه موردنیاز خود را در دسترس داشته باشند اما بی‌توجهی به این صنعت و عدم آگاهی جامعه از این سنگ که برای سلامتی‌شان مفید است موجب شده استفاده از این سنگ در آشپزخانه‌های مردم چندان چشمگیر نباشد.
در حال حاضر ۵۰۰ هنرمند سنگتراش در حدود ۱۰۰ کارگاه این سنگ را با طرح‌ها و قالب‌های مختلف به بازار عرضه می‌کنند به‌گونه‌ای که برای اولین بار در طول تاریخ، مشبک‌کاری سنگ‌های هر کاره توسط استاد سنگتراش مشهدی صورت گرفت و موجب رونق بیشتر بازار این سنگ شده است.
سنگ هر کاره اولین نشان استاندارد ملی، نشان ملی، مهر اصالت یونسکو و نشان جغرافیا را دارد و لذا بهترین فرصت برای تبدیل‌شدن به یک برند جهانی است.
از ویژگی‌های این ظروف سنگی که سنگ مورداستفاده در آن نوعی «سرپانتین» است نرم و مقاوم بودن آن در برابر آتش است که به دلیل طبخ ملایم، غذا را لذیذ می‌کند.
طی سال های گذشته بیشتر زعفران و زرشک به‌عنوان سوغات شهر مشهد در سبد سوغات زائر قرارگرفته است این در حالی است که بهترین نوع سنگ هر کاره از معدن مشهد استخراج می‌شود و می تواند به عنوان برند سوغات مشهد معرفی شود.
صنعت مهجور
رئیس اتحادیه صنف صنایع‌دستی مشهد در گفت‌وگو با بازار پیرامون مهجور ماندن و ظرفیت‌های مغفول مانده این هنر می‌گوید: هرکاره می‌تواند جایگزین مناسبی برای سایر دیگ‌های مختلف با جنس‌های گوناگون باشد زیرا دارای خواص بسیاری برای سلامت انسان است ولی متأسفانه این صنعت بسیار مهجور مانده است.
صادق ابراهیم‌زاده فرشچی بابیان اینکه استفاده از سنگ هرکاره می‌تواند در درمان و پیشگیری بسیاری از بیماری‌ها مفید باشد اظهار می کند: امام رضا (ع)درباره استفاده از این سنگ روایت‌های بسیاری دارند و این دیگ‌های سنگی از سال‌های پیش از مهم‌ترین سوغات مخصوص مشهد به شمار می‌آید اما از این فرصت برای برند سازی و سرمایه‌گذاری در دنیا استفاده‌نشده است.
سنگ «سرپانتین» یا «هرکاره» با توجه به فعالیت ده‌ها کارگاه در سطح شهر و وجود تنها معدن این سنگ در کوه‌های مشهد و پشتوانه‌های بهداشتی و مذهبی که دارد امکان تبدیل‌شدن به برند سوغات مشهدالرضا(ع) راداراست
وی بابیان اینکه چینی‌ها هر جنس قابلمه و ظرف از مواد پلیمری و یا تفلون را که ممکن است سلامت انسان‌ها را نیز به خط بیندازد به تمام دنیا صادر می‌کنند می افزاید: اما ما از این ظروف سنگی که سلامت آن‌ها تائید شده و می‌تواند در تمامی آشپزخانه‌های دنیا بکار گیری شود هیچ استفاده‌ای نکردیم.
وی ادامه می‌دهد: از ویژگی‌های این سنگ که نوعی «سرپانتین» است؛ نرم و مقاوم بودن آن در برابر آتش است گه به دلیل طبخ ملایم، غذا را لذیذ می‌کند.
بازار کساد هر کاره
ابراهیم‌زاده فرشچی بابیان اینکه تعداد محدودی کارگاه به‌صورت جدی درهرکاره تراشی کار می‌کنند که برای آن کارگاه‌ها پروانه صادرشده است و به‌صورت مجوز دار مشغول به فعالیت هستند ادامه می‌دهد: بیشتر توریست‌های عرب زبان مشتری‌های هرکاره هستند و همچنین قبل از کرونا نیز صادرات خوبی داشت اما متأسفانه انسداد مرزها و همچنین قطع شدن پای گردشگران در حال حاضر بازار فروش این محصول را کساد کرده است.
وی می‌گوید: ۸۰ درصد محصولات تولیدی ما خریدارانی خارج از استان و کشور دارد و تنها ۲۰ تولیدات به مصرف داخلی می‌رسد و لذا سرمایه‌گذاری بر روی برند سازی، بازاریابی، حضور در نمایشگاه‌های خارجی و سایر اقدامات می‌تواند اشتغال قابل‌توجهی برای این هنر دیرینه در مشهد ایجاد کند.
توریست‌ها مشتری دائمی
وی اظهار می‌کند: توریست‌های خارجی بیشترین خریداران را تشکیل می‌دهند و سنگ های هرکاره را به‌عنوان صنایع‌دستی خریداری می‌کنند تا به دست هم‌وطنان خود برسانند چون بعضی از ایرانیان مقیم خارج از کشور نیز دیزی سنگی را در تعداد بیشتری خریداری می‌کنند تا در رستوران‌های سنتی خود در دیگر کشورها از آن استفاده کنند.
وی بیان می‌کند: اگر امکان صادرات هر کاره‌ها به دیگر کشورهای خارجی فراهم می‌شد، شاید وضعیت کاری و مالی هرکاره‌تراشان مشهد بهتر می‌بود و افراد بیشتری جذب این حرفه کهن می‌شدند ولی وزن زیاد ظرف‌های سنگی امکان چنین کاری را به‌راحتی میسر نمی‌کند یا شاید هم میسر شود ولی حداقل هنوز کسی همت نکرده تا دیزی سنگی را برای فروش به خارج از کشور صادر کند.
نیازمند تجاری‌سازی
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان رضوی در همین راستا بابیان اینکه هنر سنگ‌تراشی موجب شده تا سایر هنرهای دیگر را به خود پیوند بزند در گفت‌وگو با بازار عنوان کرد: دست سازه‌های هنری سنگ سرپانتین، رمز ماندگاری هنرهای سنتی و اوج خلاقیت و نوآوری است.
محمد مطیع بابیان اینکه یکی از رسالت‌های ما در صنایع‌دستی حفظ و احیا است در این رابطه افزود: سنگ سرپانتین با توجه به فعالیت ده‌ها کارگاه در سطح شهر و وجود تنها معدن این سنگ در کوه‌های مشهد و پشتوانه‌های بهداشتی و مذهبی که دارد امکان تبدیل‌شدن به برند سوغات مشهدالرضا(ع) راداراست.
وی تجاری‌سازی، بسته‌بندی و بازاریابی را مهم‌ترین نیازمندی‌ها در مسیر موفقیت سنگ سرپانتین می‌داند و می‌گوید: در کنار پیگیری‌های معین اقتصادی نیاز به توجه ویژه همه متولیان امر سوغات به‌ویژه مدیران در همه سطوح داریم.
وی با اشاره به این موضوع که این استان ۳۱ میلیون گردشگر دارد ادامه داد: این در حالی است تاکنون موضوع سوغات به‌درستی مدیریت نشده است.
معاون صنایع‌دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان رضوی اذعان کرد: البته در این راستا شبکه‌سازی سوغات را پیش‌گرفته ایم و به همین منظور به نمونه‌سازی و استانداردسازی محصولات دقت شده است چنانچه که نشان استاندارد سنگ هرکاره فیروزه و عقیق خراسان رضوی اخذشده است.
وی هدف از طراحی و تولید سوغات زیارت را تأکید بر استفاده از ظرفیت‌های صنایع‌دستی بومی و جلوگیری از ورود کالاهای قاچاق و بی‌کیفیت در مشهد عنوان کرد و افزود: سوغات سالانه میلیاردها تومان فقط در همین شهر گردش مالی دارد.
گردش مالی سوغات
گردش مالی زائران و گردشگران بنا بر آمار در خراسان رضوی حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود که بخش زیادی از این مبلغ و به میزان ۳۰ درصد در بخش سوغات صنایع‌دستی می‌تواند تأثیرگذار باشد لذا تبلیغات، بسته‌بندی، تجاری‌سازی و ایجاد بازارهای صنایع‌دستی می‌تواند سهم قابل‌ملاحظه‌ای را از این بازار به خود اختصاص دهد.
در این راستا به نظر می‌رسد در خصوص عرضه و فروش بسیاری از محصولات مستلزم سرمایه‌گذاری در تجاری‌سازی و بسته‌بندی مناسب صنایع‌دستی هستیم.
نظر شما