علیرضا منفرد در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه طرح پرورش انبوه زنبور گرده افشان گلخانه و باغات برای نخستین بار در کشور و خاورمیانه موفق به تولید دانش تجاری سازی شده است، افزود: در این طرح، نوعی زنبور گرده افشان مخملی، در محیط آزمایشگاهی تکثیر و پرورش داده شده است که نقش اقتصادی مهمی در توسعه کشاورزی دارد.
منفرد تصریح کرد: مرحله آزمایشی طرح تجاری سازی زنبورهای گرده افشان که برای نخستین بار در کشور اجرا شده، با موفقیت به پایان رسیده است.
وی با بیان اینکه این زنبورها گونه بومی ایران هستند، اظهار داشت: زنبورهای گرده افشان، جثه ای بزرگتر از زنبور عسل دارند و میزان گرده افشانی این نوع زنبورها چهار برابر بیشتر از زنبور عسل است.
منفرد افزود: افزایش باروری و تولید محصول به میزان ۳۰ تا ۷۰ درصد، کاهش مصرف سموم، حفظ تنوع گیاهی و اشتغالزایی از مزایای استفاده از این زنبورها در کشاورزی است.
وی با بیان اینکه این زنبورها مانند زنبورهای عسل به صورت گروهی زندگی می کنند، تصریح کرد: زنبورهای گرده افشان، پس از تکثیر انبوه در کلنی های مخصوص اسکان یافته و در گلخانه ها برای افزایش محصول و دفع آفات مورد استفاده قرار می گیرند.
فناور برتر کهگیلویه و بویراحمد چرخه زندگی گونه های زنبورهای مخملی را یک ساله عنوان کرد و افزود: در این نوع زنبورها، ملکه به تنهایی مؤسس کلنی یا لانه است اما برخی گونه های گرمسیری زنبورهای مخملی، کلنی های جدید را به شیوه ای مشابه با زنبور عسل طی پرواز دسته جمعی ایجاد می کنند.
منفرد با بیان اینکه زنبورهای مخملی در مقایسه با زنبور عسل نسبتاً بزرگ تر بوده و بدن اکثر آن ها از موهای متراکم پوشیده شده و حالت عایق دارد، اظهار داشت: دو ویژگی بزرگ تر بودن و عایق بودن این زنبورها سبب شده که زنبورهای مخملی، دمای درونی بدنشان را به راحتی تنظیم و به خوبی برای فعالیت در شرایط سرد سازگاری داشته باشند.
وی تصریح کرد: افزایش میزان محصولات طی فرآیند پرورش، به حشرات گرده افشان بستگی داشته و بعضی از آن ها مانند یونجه و شبدر دگر گرده افشان هستند، به این معنی که نمی توانند بذری تولید کنند مگر اینکه گرده آن ها از یک گیاه به گیاه دیگر منتقل شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه یاسوج با بیان اینکه در دانه های روغنی مانند کلزا، گرده افشانی مناسب سبب می شود بذرها زودرس شده و رسیدن آن ها یکنواخت شود، گفت: در میوه هایی مانند توت فرنگی، کیوی و خیار نیز اندازه میوه به تعداد دانه تولید شده و به همین ترتیب به تعداد تخمک های بارور شده بستگی داشته و گرده افشانی مناسب، حداکثر اندازه میوه را تضمین می کند.
منفرد افزود: زندگی زنبورهای گرده افشان از جمله زنبورهای مخملی به صورت کلنی و اجتماعی بوده و در سراسر محدوده انتشار زنبورهای گرده افشان به ویژه در منطقه معتدل در نیمکره شمالی، زنبورهای مخملی به عنوان گرده افشان های بومی روی محصولات زراعی و همچنین روی گیاهان وحشی بسیار فراوان هستند و بدین ترتیب بسیاری از گیاهان اساساً و یا گاهی اوقات انحصاراً برای گرده افشانی توسط زنبورهای مخملی سازگار شده اند.
وی تصریح کرد: پرورش انبوه این زنبورها در دنیا دارای سابقه نسبتاً طولانی بوده اما اطلاعات علمی و تجربی آن در اختیار شرکت های بزرگ تجاری است و کمتر منتشر شده و در حال حاضر بیش از یک میلیون کلنی از زنبورهای مخملی در سال تولید می شود.
منفرد اظهار داشت: استفاده از زنبورهای مخملی برای گرده افشانی، مزایای زیادی داشته و نسبت به سایر روش های گرده افشانی، سبب افزایش عملکرد، کیفیت بهتر میوه و کاهش هزینه های تولید می شود و امروزه زنبورهای مخملی برای گرده افشانی حدود ۲۰ محصول مهم و اقتصادی استفاده می شوند.
وی مهم ترین این محصولات را گوجه فرنگی گلخانه ای عنوان کرد و افزود: در عمل زنبورهای مخملی به عنوان عمومی ترین گرده افشان ها در محصولات گلخانه ای معرفی شده اند و در بسیاری از کشورهای دنیا برای گرده افشانی محصولات گلخانه ای چند گونه از زنبورهای مخملی به صورت انبوه پرورش داده می شوند.
وی با بیان اینکه در کشت گوجه فرنگی و سایر سبزی ها در فضای باز، گرده افشانی به وسیله حشرات، باد و تکان دادن بوته ها تا حدودی انجام می شود، تصریح کرد: در گلخانه ها که فضا بسته است امکان ورود حشرات و وزش باد کم می شود، بنابراین از زمان های گذشته گرده افشانی این گیاهان به روش های مختلف به صورت مصنوعی انجام می شده و ایده تجاری سازی زنبورهای گرده افشان بیش از ۵۰ سال است که در انحصار شرکت های اروپایی است و شرکت هایی که در این زمینه فعالیت می کنند سالانه از محل فروش کلنی های زنبورهای گرده افشان میلیاردها یورو درآمد کسب می کنند.
فناور برتر کهگیلویه و بویراحمد با بیان اینکه ما در آینده با بحران آب روبرو می‌شویم و باغداری و کشاورزی ما گلخانه‌ای می‌شود، تاکید کرد: زنبورها محصول گلخانه ای را ۳۰ تا ۱۰۰ درصد افزایش می‌دهند.
منفرد افزود: پژوهش و تحقیقات ما در حوزه زنبورهای گرده افشان به ویژه زنبورهای مخملی است که هنوز در ایران تحقیقی بر روی آنها انجام نشده است.
وی بیان داشت: در همه نقاط ایران، به ویژه مناطق کوهستانی بیست استان کشور، گونه‌های گرده افشان را جمع آوری کردیم و کلکسیون مرجعی برای تشخیص گونه‌های این زنبورها در دانشگاه تربیت مدرس ایجاد کردیم.
منفرد افزود: در اثنای این تحقیقات، متوجه شدم که برخی گونه‌های این زنبورها ارزش تجاری بالایی دارند و به وسیله شرکت‌های بزرگ دنیا تجاری سازی شده‌اند و متوجه شدم که این گونه‌ها در ایران به صورت بومی وجود دارند و امکان پرورش انبوه آنها وجود دارد.
وی تصریح کرد: با توجه به اینکه اطلاعات زیادی در مورد پرورش انبوه این گونه‌ها در کشور وجود نداشت و اطلاعات در اختیار شرکت‌های تجاری بود، دست به آزمایش و خطا زدیم و با سفر به مناطق کوهستانی گونه‌های پرورشی جمع آوری و روش‌های مختلفی برای پرورش آنها در شرایط کنترل شده مورد آزمایش قرار گرفت.
منفرد اظهار داشت: پس از ارسال نمونه‌هایی از زنبورهای جمع آوری شده بومی برای اساتید مطرح دنیا، کلکسیونی تحت عنوان «موزه حشرات گرده افشان ایران» تأسیس کردیم و در کنار آن کار پرورش انبوه گونه تجاری نیز شروع شد.
وی افزود: تمام مراحل کار را با آزمون و خطا پیش بردیم و اوایل برای مطالعات گلخانه‌ای، کلنی زنبورها را از کشورهای دیگر وارد می‌کردیم ولی برای پرورش انبوه تاکیدمان روی گونه‌های بومی بود و زنبورها را از مناطق کوهستانی شمال غرب ایران جمع آوری می‌کردیم و آنها را به یاسوج منتقل می‌کردیم.
منفرد اظهار داشت: پس از ۱۲ سال تلاش، موفق شدیم و آزمایش و خطای زیادی کردیم و در نهایت روش تولید انبوه گونه‌های بومی این زنبورها را یافتیم و در سال ۹۳ تعداد ۸۰ کلونی از دو گونه معروف تجاری را تولید انبوه کردیم.
وی افزود: اولین شرکت دانش بنیان دانشگاهی استان کهگیلویه و بویراحمد با نام «شرکت زیست گرده‌افشان دنا»، مستقر در پارک علم و فناوری کهگیلویه و بویراحمد را تاسیس کردیم.
منفرد با بیان اینکه ما در آینده با بحران آب روبرو می‌شویم و زنبورهای گرده افشان برای آینده کشاورزی ایران و کشتهای گلخانه ای بسیار مهم و حیاتی هستند، اظهار داشت: مدیران گلخانه‌ها و تحصیل کردگان رشته کشاورزی از زنبورهای گرده افشان استقبال می‌کنند و چند گلخانه‌ای که در مراحل آزمایش کار میزبان کلونی زنبورها بوده‌اند، بسیار از این امر استقبال کردند و از آنها استفاده می کنند.
نظر شما