شکیبا کولیوند؛ بازار: ژئوپارک محدوده‌ای با وسعت کافی و مرزهای مشخص، حاوی چندین پدیده بارز زمین‌شناسی، آثار تاریخی، بوم‌شناسی، باستان‌شناسی و میراث فرهنگی و طبیعی است که قدرت نقش‌آفرینی در توسعه اقتصادی پیرامون خود را دارد و این همان تعریفی است که یونسکو از ژئوپارک ارائه می‌دهد.
نگاه به تعریف ارائه شده برای این مقوله بیانگر آن است که این ظرفیت‌ها در دل همدان به عنوان پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین نهفته است اما جای این سوال وجود دارد که برای بروز آن چه قدم‌هایی می‌توان برداشت؟
نخستین جرقه بحث ژئوپارک در کشور و البته خاورمیانه با ژئوپارک قشم واقع در جزیره قشم استان هرمزگان در جنوب ایران که از سال ۱۳۸۵ به عضویت شبکه جهانی ژئوپارک‌های تحت حمایت یونسکو درآمده است، رقم خورد.
استان همدان با داشتن پدیده‌های نادر زمین‌شناسی همچون ماگمای تشکیل‌دهنده دماوند، غار علیصدر و فروچاله‌ها ظرفیت ثبت ژئوپارک را دارد
رئیس پژوهشکده علوم زمین در اجلاس دوروزه سفرای خارجی در همدان که با حضور حدود ۵۰ سفیر و نماینده خارجی و با رویکرد رویداد فراملی همدان ۲۰۱۸ برگزار شد، جرقه ژئوپارک همدان را هم زد و مطرح کرد: این استان با داشتن پدیده‌های نادر زمین‌شناسی همچون ماگمای تشکیل‌دهنده دماوند، غار علیصدر و فروچاله‌ها ظرفیت ثبت ژئوپارک را دارد.
زمستان ۱۳۹۷ نیز از سوی یکی از مسئولین وقت استان همدان مطرح شد که طرح مطالعاتی«ژئوپارک الوند» به بهترین شکل ممکن انجام شده و با اجرای این طرح، مسیر گردشگری منطقه شمالی الوند توسعه می‌یابد.
روزگار سپری شد تا اینکه نیمه تیرماه ۱۳۹۹ رئیس سازمان نظام مهندسی معدن همدان با اشاره به آمادگی کارشناسان برای اجرای طرح مطالعاتی ژئوپارک اکباتان، با بیان اینکه این کار نیازمند تأمین اعتبار است تا عملیات پایش زمین‌شناسی سراسر استان برای شناسایی ژئوسایت‌ها آغاز شود، عنوان کرد: دو سال پیش با حضور جمعی از مسئولان استان هزینه‌های پیمایش زمین‌شناسی برآورد شد و به تصویب رسید اما از اختصاص آن هنوز خبری نیست.
اما به‌راستی حال که این طرح دو سال در گیرودار تصویب و هم‌فکری بوده و طرح مطالعاتی سامان‌دهی دامنه شمالی الوند نیز در حدود دو سالی می شود که به تصویب رسیده سوالی که همچنان پابرجاست اینکه چه قدم‌هایی برای محقق شدن آن برداشته‌ایم؟ آیا زمان آن نرسیده تا به‌جای سنگ‌اندازی سر راه طرحی که دستاورد آن می‌تواند اشتغال و گردشگری پایدار برایمان باشد، گامی برای تسهیل در روند اجرای آن برداریم؟
ژئوپارک‌ها حرکت به سوی گردشگری پایدار را رقم می‌زنند
باید دانست که ژئوپارک‌ها حرکت به سوی گردشگری پایدار را رقم می‌زنند چراکه محدوده‌ای با مرزهای مشخص و مساحت کافی هستند اما نیازمند تمرکز برای مدیریت و حفاظت اند که به سبب داشتن رویکردی از پایین به بالا، می توان در نتیجه پیش روی به این سمت، مشارکت جامعه محلی و در نتیجه ورود مناسب بحث های مشارکتی را نیز در کنار توسعه اقتصادی جامعه محلی به واسطه جذب گردشگران و هم چنین رونق کارآفرینی شاهد بود.
ایجاد ژئوپارک در دل خود اشتغال به ویژه برای جوانان را در پی دارد چراکه با ایجاد گردشگری در یک منطقه و ورود گردشگران چندین و چند شغل ایجاد می شود که حال در مقوله پیش روی به سمت ایجاد ژئوپارک در همدان نیز همین فرآیند وجود دارد، از شغل های فصلی گرفته تا شغل های مرتبط با گردشگری، موزه های ژئوپارک، مشاغل مربوط به حمل و نقل و فروش محصولات بومی، صنایع دستی و غیره.
ژئوپارک‌ها ترکیب برنامه‌های توسعه اقتصادی پایدار از طریق توسعه گردشگری با حفاظت از میراث زمین را به دنبال دارند
به قول رئیس پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، ژئوپارک‌ها ترکیب برنامه‌های توسعه اقتصادی پایدار از طریق توسعه گردشگری با حفاظت از میراث زمین را به دنبال دارند و در برنامه‌ها و اهداف مربوط به ژئوپارک‌ها، توسعه پایدار اقتصادی جوامع محلی از طریق گسترش گردشگری پایدار، تبیین ارزش و اصالت زمین در اندیشه همگان و حفاظت و احترام به محیط‌زیست رقم می خورد.
البته حفاظت از میراث فرهنگی و احیای سنت‌ها و هنرها در جوامع محلی، بهره‌برداری پایدار از توان طبیعی و میراث زمین‌شناختی مناطق محروم، اعتلای فرهنگ و گسترش تعاملات فرهنگی و اجتماعی ملی و فراملی بین گردشگران و جامعه میزبان، سازمان‌دهی و تقویت خدمات و زیرساخت‌ها و گسترش امکانات در مناطق کم‌رونق، فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی، ارتقای جایگاه بین‌المللی کشور، تعامل فعال بین‌المللی، هم‌افزایی و گسترش فعالیت‌های اقتصادی و اثربخشی در زمینه تحقق رشد اقتصادی را نیز می توان به واسطه اجرای آن ها نظاره گر بود.
این موارد ذکر شد تا تاکید شود در استان همدان ظرفیت های مناسب در جهت ثبت ژئوپارک ها و ورود به این موضوع وجود دارد، اما علی رغم دستاوردهای مناسب اقتصادی و گردشگری در این حوزه، شاهدیم که همچنان گرد فراموشی بر این طرح پاشیده شده است.
به راستی چه اتفاقی در همدان افتاده که روی این طرح، گرد فراموشی نشسته؟ مگر بارها بر این تأکید نداریم که قطار توسعه همدان را بر ریل گردشگری گذاشته‌ایم؟ پس چرا حال که طرح و مطالعات این موضوع نهایی شده، آن را در گیرودار نبود اعتبار (که البته طبق گفته‌های رئیس پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در حدود ۲۰۰ میلیون تومان نیاز دارد) تنها گذاشته‌ایم و به آن بی‌توجه هستیم؟
ژئوپارک، ابتکاری ارزشمند و هوشمندانه است که به‌واسطه آن می‌توان مشارکت و همکاری جامعه محلی را مدیریت و حفظ کرد و بهره‌برداری پایدار از سرزمین را به‌کار گرفت
دقیق که می شویم باید بپرسیم اولویت‌های گردشگری در همدان چیست؟ آیا فکری برای مهیا کردن زیرساخت‌ها آن هم طی یک سالی که خبری از گردشگری نبود و بهترین فرصت برای مهیّا سازی زیرساخت ها بود، داشته ایم؟
ژئوپارک، ابتکاری ارزشمند و هوشمندانه است که به‌واسطه آن می‌توان مشارکت و همکاری جامعه محلی را مدیریت و حفظ کرد و بهره‌برداری پایدار از سرزمین را به‌کار گرفت؛ این نکته در کنار همه دستاوردهای ایجاد ژئوپارک به‌لحاظ اشتغال‌زایی و مواردی از این‌دست، می‌تواند حائز اهمیت باشد و حال، امید است مسئولین در استان همدان فرش‌های قرمز را به‌جای کلنگ‌زنی در پروژه‌های دیگر، به سمت پروژه ژئوپارک اکباتان سوق دهند و طلسم طرح‌های مؤثر گردشگری در همدان را بشکنند تا در دوران پساکرونا امیدی به بازگشت روزنه های امید به سمت گردشگری همدان داشته باشیم.
نظر شما