تحریم‌های ایران فقط با یک حرکت خودکار برداشته نخواهند شد| بایدن برای اعتمادسازی برخی تحریم‌ها را لغو کند

بازار؛ گروه بین الملل: با وجود آن که انتظار می رفت برنامه هسته‌ای ایران و بازگشت به برجام از اولویت‌های نخستین دولت جدید آمریکا به ریاست «جو بایدن» دموکرات و معاون سابق «باراک اوباما» باشد، اما بعد از گذشت بیش از یک ماه از ورود جو بایدن به کاخ سفید هنوز اتفاق خاصی در خصوص سرنوشت توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ موسوم به برجام رخ نداده است.

نه تنها جو بایدن که تقریبا تمام نیروهای دستگاه سیاست خارجی او پیش از انتخابات بر لزوم بازگشت آمریکا به برجام تاکید داشتند، اما دست‌کم در زبان عمل در روزهای اخیر تحرک و اقدام خاصی صورت نگرفته است.

به منظور بررسی ابعاد و ماهیت این موضوع با پروفسور ویلیام بیمن به گفتگو نشستیم.

پروفسور ویلیام بیمن، استاد و رئیس دپارتمان انسان‌شناسی دانشگاه مینه سوتا آمریکا است. وی یک پژوهشگر شناخته شده بین‌المللی در زمینه خاورمیانه و جهان اسلام، به‌ویژه ایران، منطقه خلیج‌فارس و آسیای میانه به شمار می‌رود. بیمن همچنین طی سال‌های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۸ ریاست بخش خاورمیانه انجمن مردم‌شناسی آمریکا را بر عهده داشته است. متن گفتگو در ادامه می‌آید:

*ایران اعلام کرده تا آثار رفع تحریمها را در عمل نبیند، بازگشت آمریکا به برجام بی معناست. آیا تصور می کنید بایدن با بازگشت به برجام همه تحریمها را رفع خواهد کرد؟
تحریم های آمریکا علیه ایران بسیار پیچیده هستند. در حال حاضر تحریم های مختلفی علیه بانک ها، افراد مختلف و شرکت های تجاری و تجارت خارجی ایران وجود دارد. برخی از تحریم های اخیر حتی با تحریم های گذشته هم مغایرت دارد.

این تحریم ها طی سال های مختلف و از سوی دولت های متفاوت در آمریکا وضع شده اند و فقط با یک حرکت خودکار نمی توانند لغو و برداشته شوند. نیاز است تا قبل از اینکه این تحریم ها برداشته شوند، یک بازنگری و مرور کلی درباره آن ها صورت گیرد.

به هر حال بایدن به عنوان اقدامی از روی حسن نیت می تواند تحریم هایی که از سوی ترامپ پس از خروج از برجام وضع شده بودند را لغو کند. نمی دانم بایدن بدون این که ایران نشانه ای از ورود به مذاکرات داشته باشد، حاضر خواهد بود که تحریم ها را لغو کند یا نه؛ اما در کل این اقدام می تواند به عنوان یک گام آغازین به شمار رود.

*با توجه به اینکه ۴ ماه از عمر دولت کنونی در ایران باقیمانده است آیا بایدن منتظر خواهد ماند با دولت آتی ایران وارد مذاکره شود؟
مطمئنم که دولت بایدن اطلاع کافی درباره انتخابات ایران دارد و می داند که تغییر دولت ممکن است در کل یکسری شرایط و پارامترهای جدید بر مذاکرات تحمیل کند. واقعا الان نمی دانم که دولت بایدن چه فکری در سر دارد، اما اگر من جای آن ها بودم، صادقانه تا پس از برگزاری انتخابات ایران منتظر می ماندم، بویژه آن که حاکمیت ایران هم تمایلی به وارد شدن به مذاکره ندارد.

*علیرغم اینکه برخی اعضای دولت بایدن از دستور کار فوری بازگشت آمریکا به برجام سخن می گویند ولی هیچ اقدام اعتمادسازی برای ترغیب ایران انجام نمی دهند. دلیل این امر چیست؟
مطمئن  نیستم که دولت بایدن بتواند در حال حاضر اقدامات اعتمادسازی انجام دهد، مگر این که ایران تمایل به ورود به انجام برخی اقدامات اعتمادساز داشته باشد. ما در این جا با یک مذاکره روبرو هستیم، اگر مکانیسمی برای هر دو طرف وجود داشته باشد که از طریق یک واسطه رسمی و میانجی، یکسری اقدامات مشابه و همزمان را دو طرف انجام دهند، شاید از این طریق بتوان گامی مثبت برداشت. به عنوان نمونه، آمریکا تحریم های ترامپ پس  از برجام را لغو می کند و ایران همزمان سطح غنی سازی اورانیوم خود را کاهش می دهد.

*تا مهلت مجلس ایران برای خروج از پروتکل الحاقی دو هفته باقیمانده است. تصور می کنید در این دو هفته اتفاقی جدی در خصوص برجام رخ دهد؟ آیا آمریکا به این ضرب الاجل توجه خواهد داشت؟
مطمئن باشید که آمریکا به این ضرب الاجل توجه دارد، اما نه مثل زمانی که ترامپ در قدرت بود. البته مصوبه مجلس ایران در خصوص توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی خیلی هم عالی است. این موضوع ۱۶ سال بود که روی میز بررسی قرار داشت و در زمان دولت بوش یک بار به صورت ناقص و نیمه تمام در مجلس ایران بررسی شده بود. اگر ایران به پیمان ان پی تی وفادار است، دلیلی برای عدم تصویب پروتکل الحاقی وجود ندارد.

در شرایط فعلی عدم تصویب پروتکل الحاقی به سادگی می تواند یک مانع جدی در فرایند بازگشت به شرایط عادی باشد. بسیاری از کشورهای دیگر این پروتکل را امضا کردند و ایران می تواند بدلیل امضای پروتکل الحاقی به مواضعش در ان پی تی افتخار کند.

*قطر برای مذاکرات ایران و آمریکا و میانجیگری در این خصوص اعلام آمادگی کرده است و وزیر خارجه این کشور به ایران سفر کرده است. آیا این کشور قادر خواهد بود به عنوان یک میانجی مورد اعتماد طرفین نقش ایفا کند؟
قطر می تواند به عنوان یک ماینجی بسیار خوب در نظر گرفته شود و  این موضوع می تواند بسیار امیدوار کننده باشد. قطر دارای منافع  اقتصادی و دیپلماتیک بسیاری با هر دو طرف ایرانی و آمریکایی است. عادی سازی روابط قطر و عربستان هم یک گام مثبت و رو به پیشرفت به شمار می رود و قطر خودش هم بسیار مشتاق و علاقه مند است که بتواند یک نقش دیپلماتیک بین المللی مهم را برعهده گیرد و این نقش قطر بسیار امیدوارکننده است.