نقش معادن کوچک مقیاس در توسعه کشور

سجاد صفری؛ بازار: معادن مقیاس کوچک ایران، با توجه به اینکه، ذخیره کمی از مواد را به خود اختصاص داده‌اند اما حدود ۸۰ درصد معادن کشور را تشکیل می ‌دهند که این، آمار قابل توجهی است. همچنین در حالی که حدود ۶۶ درصد کل این معادن، مواد غیرفلزی و مصالح ساختمانی را در خود جای داده‌اند و مقدار کمی منابع فلزی در اختیار دارند، اهمیت معادن کوچک پُررنگ‌تر هم می‌شود.
معادن کوچک می‌توانند در رشد اشتغال و بکارگیری نیروی انسانی کشور، اثرگذاری بسزایی داشته باشند. در روستاها و مناطقی که دور از شهرها قرار دارند؛ معادن کوچک بسیاری وجود دارند که می‌توانند زمینه اشتغال مناسبی را برای کشور به وجود بیاورند. اگر قصد بر این است که در بخش معادن کوچک به موفقیت برسیم باید زمینه‌های رشد آنها در کشور فراهم بشود. باتوجه به اینکه، این معادن به سرمایه‌گذاری کمی نیاز دارند؛ بخش خصوصی به‌ راحتی می‌تواند در این معادن، ورود کرده و دست به فعالیت بزند و معادن کوچک‌مقیاس در رشد اشتغال تاثیر بسزایی دارند.
در بخش معادن کشور، بهره‌وری از جایگاه ویژه ای برخوردار است و از این جهت، مورد تاکید قرار می‌گیرد که انجام کار را در زمان لازم با کمترین هزینه و امکانات در بهترین نوع، امکان‌پذیر می کند؛ متاسفانه، در حال حاضر به علت عدم استفاده از فناوری روز و دانش کافی، نمی‌توان بهره‌وری لازم در بخش معادن کشور داشت.
برای توسعه بهره‌وری، باید بتوان با کمترین امکانات، سرمایه، توان و انرژی، بیشترین بازدهی را به دست آورد و کمترین آسیب را به منابع طبیعی وارد کرد. در این روند باید تولید باطله را به ‌شدت کاهش و دستاوردهای ماده معدنی را افزایش داد؛ یکی از عوامل توسعه بهره‌وری، جذب نیروی انسانی توانمند است. نیروی انسانی از نظر تصمیم‌گیری یکی از تاثیرگذارترین عوامل بهره‌وری در معادن است؛ طراحی روش‌های استخراج و استفاده از منابع معدنی از سوی نیروی انسانی انجام می‌شود و فرد در این روند نقش موثری دارد. در حوزه سخت‌افزار نیز باید گفت که تجهیز معادن به ماشین‌آلات معدنی و فناوری روز به نیروی انسانی ماهر وابسته است.
باتوجه به این موارد، نقش نیروی انسانی در معادن کوچک بسیار مهم است. باتوجه به اینکه اغلب معادن در ایران، کوچک‌مقیاس هستند؛ تمرکز بر نیروی انسانی در بازدهی و بهره‌وری معادن کوچک‌مقیاس، بسیار تاثیرگذار خواهد بود. از طرف دیگر، به‌دلیل اینکه فعالیت در این نوع معادن، بسیار دشوارتر از معادن بزرگ‌مقیاس است به نیروی انسانی متخصص و ماهر نیاز است. در معادن بزرگ تا حدودی می‌توان خطاها را پوشش داد اما در معادن کوچک با کوچک‌ترین خطا بازدهی به‌سرعت کاهش می‌یابد پس نیاز است اقدام‌های موثری در کشور، برای رشد بهره‌وری معادن انجام شود.
یکی از نکات امیدبخش در راه‌اندازی و توسعه معادن کوچک‌مقیاس ایجاد اشتغال پایدار است و با رونق معادن کوچک‌مقیاس‌ می‌توان شاهد شکوفایی مناطق مختلف کشور بود. از آنجایی‌ که معادن کوچک، راحت‌تر از معادن بزرگ احیا می‌شوند روند احیای این معادن زمان‌بر نیست و به زیرساخت‌های زیادی نیز، نیاز ندارند. در صورت راه‌اندازی یا احیای معادن کوچک مقیاس، با سرعت بیشتری می‌توان به توسعه رسید. تاکنون، در روند شکل‌گیری معادن کوچک‌مقیاس، شغل‌های متنوعی ایجاد شده که در نهایت به رونق منطقه معدنی کمک کرده‌ است.
در واقع، وقتی یک معدن فعال ‌شود چندین شغل جانبی در کنار آن ایجاد و منجر به توسعه اقتصادی در کل کشور می‌شود؛ بنابراین، اشتغالزایی نیز، یکی دیگر از آثار مهم معادن کوچک مقیاس است.
در تمامی کشورهای توسعه‌ یافته معدنی جهان، معدن های کوچک‌مقیاس با ایجاد کنسرسیوم‌ها و واحدهای مشترک، توسعه پیدا می‌کنند. در این خصوص، یکی از راهکارهای پیشنهادی، طرح احیا، فعال‌سازی و توسعه معادن کوچک‌مقیاس، تجمیع معادن کوچک‌مقیاس و احداث زیرساخت‌ها و کارخانجات فرآوری مشترک است. تشکیل کنسرسیوم موجب می‌شود ضمن فعال‌سازی و توسعه این معادن، زمینه ثروت‌آفرینی و اشتغال مولد برای مناطق کمتر توسعه ‌یافته کشور، فراهم شود.
در مجموع، اهمیت معادن کوچک مقیاس، کمتر از معادن بزرگ نیست؛ چرا که در این معادن، به‌ ویژه در مناطق دور افتاده می‌توان، اشتغال ایجاد کرد. از سوی دیگر ورود استارت‌آپ‌ها، پلتفرم‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و واحدهای فرآوری کوچک‌مقیاس از دیگر اقداماتی است که برای تسریع در روند احیا و فعالیت معادن کوچک در نظر گرفته شده است.
وقتی که معدنکاری در معادن کوچک صرفه اقتصادی مورد نظر را نداشته و در برخی موارد معدنکاری کوچک‌مقیاس، به ‌دلایل مختلفی از جمله پایین بودن میزان ذخیره یا عیار مواد معدنی، نمی‌تواند توجیه‌پذیری اقتصادی داشته باشد؛ به این ترتیب، تجمیع این معادن و تولید محصولات میانی و نهایی زنجیره ارزش، ایجاد واحدهای بازاریابی و بازرگانی مشترک و... می‌تواند به ‌میزان قابل‌توجهی ارزش‌افزوده مواد معدنی این معادن را بالا ببرد و فعالیت‌های معدنکاری را رونق ببخشد.
در جهان، مرسوم است که ادغام معادن کوچک، به‌ منظور هم‌افزایی و توسعه این معادن، اتفاق می‌افتد؛ در ادغام معادن کوچک‌مقیاس، تاکید بر حفظ مالکیت و منافع همه بهره‌برداران و صاحبان پروانه است. در ایران، تا توافقی همه‌جانبه بین معدنکاران اتفاق نیفتد این ادغام صورت نخواهد گرفت.
شرکت‌های معدنی بزرگ دنیا به این نتیجه رسیده‌اند که ذخایر معادن کوچک‌مقیاس تا سال ۲۰۵۰ به اتمام خواهند رسید؛ در نتیجه، هدف آنها باید اکتشاف ذخایر پنهان باشد. باتوجه به این موضوع، اهمیت اکتشاف ذخایر پنهان افزایش می‌یابد.
معادن کوچک، می‌توانند نقش بسزایی در رشد اشتغال مناطق مختلف کشور داشته باشند. در واقع، یکی از دلایل امیدبخش در ایجاد معادن کوچک، ایجاد اشتغال پایدار است و اگر نیازهای اولیه این مناطق، رفع بشود شکوفایی، اتفاق می‌افتد که شروع آن، می‌تواند با رونق معادن کوچک‌مقیاس، همراه باشد.
با ایجاد معادن کوچک، به ‌راحتی می‌توان در مناطق مختلف سرمایه‌گذاری کرد و برای رونق اقتصادی دست به بومی‌سازی زد. از دیگر ویژگی‌های تمرکز بر معادن کوچک، می‌توان به کم بودن مقدار سرمایه‌ گذاری و سهل‌الوصول بودن آن، اشاره کرد؛ در روند شکل‌گیری معادن کوچک، شغل‌های محلی ایجاد شده و رونق گرفته‌اند. در واقع، وقتی معدنی فعال می‌شود؛ چندین شغل جانبی در کنار آن ایجاد می‌شود و به‌عبارتی می‌توان گفت که شغل‌های محلی، فعال می‌شوند.
در اهمیت ایجاد امنیت و رونق اشتغال، نیز باید گفت که وقتی رفت‌ و آمدها به یک منطقه، بیشتر شود؛ به ‌طور طبیعی نیازهای جدید، نیز شکل می‌گیرند و در پی آن امنیت و احساس آرامش بر منطقه حاکم می‌شود. معدنکاری علاوه بر، رونق اشتغال، بر رشد روابط اجتماعی، فرهنگ‌سازی، توسعه روابط خانواده، نیز موثر خواهد بود. ضمن اینکه، رونق اشتغال می‌تواند از مهاجرت جمعیت جوان به مناطق دیگر هم جلوگیری کند. با شکل گیری معادن در مناطق کم برخوردار کشور، ضمن اینکه معضل بیکاری را حل می‌کند، به توسعه اقتصادی کشور، نیز کمک خواهد کرد.