بورس در خطر «مارکت ایمپکت»؛ جداسازی معاملات سهامداران حقیقی از سهامداران عمده تبعات سنگینی دارد

بازار؛ گروه بورس: علی صحرائی مدیر عامل بورس تهران در صفحه شخصی خود در توئیتر از تصویب طرح مارکت ایمپکت خبر داد که با واکنش تعدادی از فعالین بازار سرمایه مواجه شد. او در این توئیت نوشت «طرح جداسازی بازارهای معاملاتی در بورس تهران نهایی شد و به زودی با همکاری سایر ارکان بازار سرمایه بصورت یکپارچه اجرا می‌شود. هدف این طرح جلوگیری از تاثیر رفتار معاملاتی سهامداران بزرگ بر سهامداران خرد است. در این طرح حد نصاب تفکیک معاملات نهادها در دو بازار عادی و بلوکی بصورت ادواری بازبینی می‌شود و طی بازه‌های زمانی مشخص، اثر بخشی این ساز و کار ارتقاء خواهد یافت.»

این طرح در حالی تصویب شد که در روزهای منفی بازار، انتقادات زیادی از رفتارهای حقوقی‌های بازار می‌شد. برخی از کسانی سرمایه خود را در بازار سرمایه از دست داده بودند مقصر از دست رفتن خود را رفتار حقوقی‌ها عنوان می‌کردند که در پی آن هم نمایندگان مجلس شورای اسلامی اعلام کردند که تعدادی از حقوقی‌های متخلف که عمدتا هم دولتی بودند را به دستگاه قضا معرفی کردند.

واکنش فعالین بازار سرمایه در واکنش به این طرح؛ آن را خارج کردن بازار از ریل اصلی خود می‌دانند و می‌گویند، با اجرایی چنین طرحی سلامت معاملات از بین می‌رود. مارکت ایمپکت که به اثر بازار معروف است، به ابزاری گفته می‌شود که به وسیله آن کسانی که قصد معاملات سنگین را دارند در بازاری به عنوان بازار بلوکی این معاملات را انجام می‌دهند.

هم سهامداران بزرگ و هم کوچک جزوی از بازار هستند و زمانی که بخواهیم این دو عضو را از یک دیگر در بازاری مانند بورس جدا کنیم قابلیت اتکا از بین می‌رود و حجم معاملات بسیار افت می‌کند

به گفته محمود گودرزی معاون بازار بورس اوراق بهادار تهران، این طرح محدودیت‌های برای خرید و فروش سهم در بازار ایجاد می‌کند. او گفته است«مارکت ایمپکت به دنبال این است که حد نصابی را برای هر نماد تعیین کند و بر اساس تاریخچه هر سهم، اجازه ندهد که خریداران و فروشندگان بالاتر از حد نصاب مشخصی معامله کنند.»

بر اساس این طرح برای هر سهم حدی از معاملات را بر اساس تاریخچه معاملاتی آن تعیین می‌کنند و سهامداران نمی‌توانند بیشتر از این حد معامله کنند. مثالی که گودرزی برای این طرح زده این است که اگر حد نصاب سهام یک شرکت ۱۵ میلیون سهم باشد، مفهوم آن این است که هر شخصی بخواهد بالاتر از ۱۵ میلیون سهم معامله کند باید در بازار بلوک یا بازار دارک معاملات خود را انجام دهد.

پیش از این سازمان بورس به منظور بهبود روند بازار طی دستورالعملی در شهریور ماه، ناشران و سهامداران بزرگ را ملزم به بازارگردانی سهم‌ها در جهت کمک به بهبود وضعیت بازار کرد.

واکنش‌های مختلفی از سوی فعالان بازار سرمایه نسبت به طرح مارکت ایمپکت عنوان شد. موافقان، این طرح را برای کاهش زیان سهامداران خرد و عدم نوسانات شدید بر روی سهم‌ها مثبت می‌دانند. آن‌ها با این پیش فرض که معاملات حقوقی بر روی سهم‌ها بازار را دچار نوسان شدید و زیان سنگین به سهامداران خرد می‌دانند، از این جهت که محدودیت‌های برای معاملات آن‌ها در نظر گرفتند موافق هستند. مخالفان هم ایجاد محدودیت در بازار را دلیل خود عنوان کردند.

طرحی که حجم معاملات را به شدت کاهش می‌دهد
یکی از کارشناسان بازار سرمایه این طرح را خارج کردن مکانیزم بازار از حالت طبیعی می‌داند و می‌گوید که این طرح سلامت بازار را از بین می‌برد.

جوانمردی کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با بازار در مورد طرح مارکت ایمپکت گفت: هم سهامداران بزرگ و هم کوچک جزوی از بازار هستند و زمانی که بخواهیم این دو عضو را از یک دیگر در بازاری مانند بورس جدا کنیم قابلیت اتکا از بین می‌رود و حجم معاملات بسیار افت می‌کند.

او این طرح را دخالت در مکانیزم طبیعی بازار عنوان کرد و گفت: با این طرح حجم معاملات بازار کاهش پیدا می‌کند و به تبع آن سلامت معاملات هم از بین می‌رود. اتفاقی که در پی این طرح صورت می‌گیرد، فاصله‌گیری یکسری از حقوقی‌ها از نمادهای است که ارزنده و گران هستند.

برخی از کارشناسان از این طرح با این شرط استقبال کردند که محدودیت‌هایی نظیر دامنه نوسان، حجم مبنا و قانون ممنوع شدن معاملات الگوریتمی برداشته شود.

هنوز جزئیات آن خارج نشده اما اگر حد نصاب سهم را درست بررسی کنند، سهم‌های بنیادی از سهم‌های غیر ارزنده برای سهامداران تازه وارد شناخته می‌شوند، که می‌توان این موضوع را به عنوان مزیت این طرح تفسیر کرد

کاهش قدرت نقدشونگی یکی دیگر از ایراداتی است که به این طرح گرفته شده، مخالفان طرح می‌گوید شاید که عرضه و فروش را کاهش دهد اما در بلند مدت قدرت نقدشونگی را از بازار می‌گیرد.

محمد بیگ محمدلو مدیر سرمایه گذاری شاهد در واکنش به این طرح در گفتگوی که با بازار داشت گفت: خیلی زود است در مورد این طرح نظر داد چرا که بسته به سیاست‌های اجرایی این طرح دارد و بعید می‌دانم که چنین طرحی بخواهد اجرا شود.

معایب و مزایایی مارکت ایمپکت
همچنین حسین صیامی یکی دیگر از کارشناس بازار سرمایه در این باره نظر مخالفی داشت و در گفتگو با بازار گفت: الان عمده سهامداران بازار افرادی با سرمایه خرد هستند که به خاطر ترس از ریزش سهم به صورت جزئی در حال خرید هستند و در نتیجه تعداد معاملات آن‌ها بر روی سهم بسیار اندک خواهد بود و سهم قدرت رشد و جذابیت پیدا نخواهد داشت.

وی که بر کاهش قدرت نقدشوندگی با اجرای این طرح تاکید کرد و افزود: عملا با این روش شما یکی از قدرت‌های خرید بازار را از سهم می‌گیرد و آن را در اختیار سهامدارانی قرار می‌دهید که توان چندانی برای جلو بردن سهم ندارد و اگر هم سودی کسب کنند معمولا سود چندانی نخواهد بود.

او می‌گوید: بازار سرمایه یک بازار پر ریسک است و جذابیت بازار هم به ریسک پذیر بودن آن است اما با این اقدام عملا این جذابیت از بازار گرفته می‌شود.

این کارشناس کاهش فشار فرش و دستکاری کردن در روند معاملات را از مزایایی این طرح عنوان کرد و گفت: یکی از دلایل ریزش بازار فرش و سنگین حقوقی‌ها بود که با این روش چنین اتفاقی نمی‌افتد و دیگر شاهد رشد و ریزش سنگین در بازار عادی در سهم نیستیم.

صیامی می‌گوید: هنوز جزئیات آن خارج نشده اما اگر حد نصاب سهم را درست بررسی کنند، سهم‌های بنیادی و از سهم‌های غیر ارزنده برای سهامداران تازه وارد شناخته می‌شوند، که می‌توان این موضوع را به عنوان مزیت این طرح تفسیر کرد.

اما او در نهایت دخالت در بازار و طرح‌های که از حجم معاملات بکاهد را به زیان بازار می‌داند و معتقد است که در حال حاضر باید از ابزار دیگری برای محدودیت فروش سهم توسط حقوقی‌های بازار استفاده کرد.

ابطلال معاملات، عدم استفاده از معاملات الگوریتمی، عدم اجازه به حقوقی‌های بازار جهت فروش سهم و اقداماتی از این دست که محدودیت‌های برای فروش حقوقی‌ها ایجاد کرده تا کنون نتوانسته بر روند معاملات تاثیرات چندانی داشته باشد. هستند صاحب‌نظرانی که معتقدند که برای اصلاح بازار باید محدودیت‌ها را برداشت تا بازار بر روند اصلی خود بازگردد.