بازار؛ گروه استانها: وقتی بازار دارایی‌ها، هیجان و تلاطمی جدی نداشته باشد، هرچند که معاملات بورسی در بازار ثانویه انجام شود و از این خریدوفروش چیزی عاید بخش تولید نشود، اثر مثبت غیرمستقیم خود را بر بخش تولید خواهد داشت، زیرا افزایش قیمت سهام شرکت یادشده موجب می‌شود صلاحیت تأمین مالی جدید و قابلیت افزایش سرمایه مستقیم پیدا کند. همچنین اگر قیمت‌گذاری سهام بر اساس تولید و سودآوری شرکت به‌درستی انجام‌شده باشد، برای شرکت ناشر سهام این امکان هم فراهم می‌شود که با انتشار اوراق قرضه، تأمین مالی شود.
اما متأسفانه بازار بورس کشورمان چنین شاکله‌ای نیافته است و برخی شرکت‌ها قیمت سهامشان چند برابر شد و ظاهراً ظرفیت افزایش سرمایه را دارند، اما خبرهای داخل آن شرکت‌ها ازنظر تولید و سودآوری خبرهای خوبی نیست و افزایش سرمایه‌های چشمگیری رخ نداده است که دلیل آن را می‌توان در جای دیگری غیر از بازار سهام یافت.
اگر هدف از تقویت بورس را رونق شرکت‌های حاضر در بازار سهام بدانیم، بررسی روابط نظام مالی و بخش تولید در اقتصاد سایر کشورها نشان می‌دهد این دو در کشورهای پیشرفته نه‌فقط مکمل و هماهنگ رفتار می‌کنند بلکه نظام مالی در خدمت بخش تولید است اما اتفافات اخیر نشان داد افزایش قیمت سهام و تأمین مالی برای شرکت‌های مالی، الزاماً به معنای تأمین مالی و رونق‌بخش تولید نیست.
در همین رابطه به منظور بررسی این موضوع که چرا تامین مالی با فروش سهام منجر به بهبود تولید در کشور نشده و تبعات خروج سرمایه‌های خرد و کلان از بورس چیست را در گفت‌وگو با دکتر امیر رحیمی مدیرکل امور اقتصاد و دارایی خراسان رضوی به بحث گذاشتیم.
* مهم‌ترین مشکل کشور در حوزه اقتصاد در یک جمله چیست؟
شاید به‌جرئت بتوان گفت که تورم مهم‌ترین معضل اقتصاد کشور طی چند دهه گذشته بوده است.
* تورم چه ارتباطی با حجم نقدینگی دارد؟
تورم ارتباط نزدیکی با حجم نقدینگی دارد؛ به‌نحوی‌که افزایش نقدینگی در اقتصاد درزمانی که تولید به‌اندازه آن رشد نکند، از طریق افزایش قیمت‌ها خود را نشان می‌دهد.
تأمین مالی تولید در ابعاد بزرگ یکی از مهم‌ترین کارکردهای بورس است لذا تأمین مالی در ابعاد کوچک از طریق سیستم بانکی انجام می‌شود.
* چگونه این تأمین مالی و انتقال آن به تولید انجام می‌شود؟
انتقال این منابع بزرگ از بورس به تولید، روش‌ها و فرآیندهای مربوط به خود را دارد و به چندین شیوه انجام می‌شود.
روش اول، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران است. در این روش شرکت‌ها برای تأمین منابع مالی موردنیاز خود پس از طی تشریفات اداری اقدام به تدوین طرح توجیهی می‌کنند.
به‌عنوان‌مثال یک شرکت برای توسعه خط تولید خود طرح توجیهی تدوین می‌کند لذا لازمه استفاده از این روش، داشتن طرح توسعه جدید و البته جذاب است. البته در این روش ممکن است درصد مالکیت سهام هر یک از سهامداران نیز تغییر کند که گاهاً ممکن است موردنظر سهامدار عمده نباشد.
روش دوم، تأمین مالی از طریق انتشار اوراق بدهی است. در این روش شرکت تولیدی با انتشار انواع مختلف اوراق بدهی نظیر صکوک مرابحه، اجاره، اوراق مشارکت و ... منابع مالی موردنیاز خود را از بازار جذب می‌کند.
در این روش نیز شرکت می‌باید طرح توجیهی جذاب و دارای صرفه اقتصادی تدوین کند.
* درصد مالکیت سهامداران در این روش چگونه است؟
برخلاف روش قبل، در این روش درصد مالکیت سهامداران فرقی نخواهد کرد و صرفاً بخش بدهی‌های شرکت بزرگ‌تر خواهد شد. این روش تأمین مالی در ایران نوپا بوده و هنوز در ابتدای راه خود قرار دارد لذا در حال حاضر "تعداد شرکت‌های کمی" از این روش برای تأمین مالی طرح‌های توسعه‌ای خود استفاده می‌کنند.
شایان‌ذکر است در حال حاضر عمده استفاده از این روش توسط دولت اسناد خزانه اسلامی و نهادهای عمومی غیردولتی مانند شهرداری‌ها و تأمین اجتماعی صورت می‌گیرد. پایین بودن نرخ تأمین مالی یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های اقبال شرکت‌ها از این روش است.
* عرضه اولیه‌ها چطور؟
روش سوم، پذیرش شرکت‌ها در بورس و تأمین نقدینگی از طریق عرضه اولیه آن هست. در این روش شرکت‌ها پس از حصول شرایط لازم برای پذیرش در بورس، بخشی از سهام خود را در بازار به قیمت مشخصی عرضه می‌کنند به‌عنوان‌مثال یک شرکت ممکن است 10 درصد سهام خود را عرضه کند به این صورت به‌یک‌باره منابع مالی زیادی عاید شرکت می‌شود.
همچنین سوابق عرضه‌های اولیه نشان می‌دهد که ارزش سهام شرکت پس از عرضه در بورس، طی مدت کوتاهی رشدهای بسیار جذابی می‌کنند که عملاً هر دو طرف (شرکت و سهامداران) از این موضوع منتفع می‌شوند.
نکته قابل‌توجه در این روش، تسهیل پذیرش شرکت‌ها در بازار بورس است که در این خصوص اداره کل امور اقتصادی و دارایی خراسان رضوی طرحی را برای شناسایی و پذیرش شرکت‌های استان در دست اقدام دارد.
روش چهارم هم استفاده از ظرفیت بازار دارایی‌های فکری و روش‌های نوین تأمین مالی طرح‌های کوچک نظیر«تأمین مالی جمعی» است. در این روش اشخاص دارای ایده‌های نو و جذاب می‌توانند منابع لازم برای تجاری‌سازی طرح‌های خود را از بازار سرمایه تأمین کنند.
* آیا روش دیگری هم هست؟
بله روش پنجم که پذیره‌نویسی شرکت‌های در حال تأسیس و همچنین فروش واحدهای«صندوق‌های خطرپذیر» در بازار بورس است.
لازم به ذکر است با شروع و گسترش فعالیت مؤسسات رتبه‌بندی در بازار سرمایه، راه برای استفاده هرچه بیشتر از منابع بازار سرمایه فراهم خواهد شد.
* انتظار می‌رفت وقتی سرمایه‌های مردم به بورس وارد شود حال و هوای تولید و کارخانه‌ها خوب شود چرا این اتفاق نیفتاد؟
متأسفانه بخشی از این سرمایه‌ها با نیت سفته‌بازی وارد بورس شده است که نمی‌تواند در تولید تزریق شود.
با خروج مردم از بورس، شاهد مهاجرت نقدینگی از این بازار به سایر بازارهای موازی نظیر ارز، طلا، خودرو، املاک و مستغلات هستیم و نهایتاً بروز نوسان قیمت در این بازارها خواهیم بود.
* برای جلوگیری از این فرار سرمایه‌ها چه باید کرد؟
در همین ارتباط دو راهکار اجرایی برای کاهش احتمال خروج نقدینگی از بورس پیشنهاد می‌شود:اول، کاهش زمینه سفته‌بازی در سایر بازارهای موازی سرمایه‌گذاری با استفاده از ابزار مالیاتی (به‌عنوان‌مثال اخذ مالیات‌های مضاعف از معاملات دست چندم املاک و مستغلات و خودرو؛ اخذ مالیات از عایدی ثروت و ...)
دوم، ایجاد بستر لازم برای قابل معامله کردن سایر بازارهای موازی در بازار سرمایه کشور به‌عنوان‌مثال راه‌اندازی بورس «املاک و مستغلات»؛ امکان معامله خودرو و ارز در بورس کالا؛ در این صورت بدون ایجاد تأثیرات مخرب بر کل اقتصاد، هم‌زمان انگیزه سفته‌بازی سرمایه‌گذاران در این بازارها تأمین خواهد شد.
* به نظر شما بحث ارزش‌گذاری شرکت‌ها در بدو ورود به بازار سرمایه تا چه میزان رعایت شد؟
به‌طورکلی چندین روش برای ارزش‌گذاری شرکت‌ها وجود دارد که هر شرکت بسته به زمینه فعالیت و پتانسیل‌هایی که دارد با استفاده از یک یا چند روش مختلف ارزش‌گذاری می‌شود. شاید بتوان تمامی روش‌های ارزش‌گذاری را در ۴دسته‌بندی کلی نام برد: نخست روش‌های دارایی محور؛ دوم روش‌های سودمحور؛ سوم روش‌های جریان‌نقدمحور و چهارم روش‌های مقایسه‌ای.
شرکت‌ها به‌منظور پذیرش در بورس باید با یکی از نهادهای مالی دارای مجوز از سازمان بورس، قرارداد مشاوره عرضه و پذیرش منعقد کنند.
این نهادهای مالی حرفه‌ای برای اخذ مجوز فعالیت از سازمان بورس، باید استانداردهای سخت‌گیرانه‌ای را رعایت کنند به‌عنوان‌مثال افراد شاغل در این نهادها باید مدارک حرفه‌ای بورسی را اخذ کرده و چندین سال تجربه حرفه‌ای در این حوزه را داشته باشند همچنین فعالیت این نهادها به‌صورت دوره‌ای توسط سازمان بورس موردبررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد.
در این شرایط شرکت‌های متقاضی پذیرش پس از ارزیابی اولیه توسط این نهادها، مجدداً توسط کارشناسان سازمان بورس نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. همچنین قبل از عرضه هر شرکت در بورس، اطلاعات کامل از آن شرکت در سایت کدال منتشر می‌شود و هر شخص مستقلی نیز می‌تواند نسبت به ارزش‌گذاری این شرکت‌ها اقدام نماید. برخی مواقع نیز عرضه اولیه برخی شرکت‌ها به دلیل شائبه‌های ایجادشده در خصوص نحوه تعیین ارزش آن شرکت به تعویق افتاده است که در این صورت همین فرایند مجدداً تکرار خواهد شد .
با عنایت به موارد گفته‌شده به نظر می‌رسد در این فرآیند احتمال خطا و انحراف قابل‌توجه در ارزش‌گذاری شرکت‌های جدید به کمترین میزان ممکن برسد.
نظر شما