تهمینه غمخوار؛ بازار: چندی پیش، رئیس جمهور روسیه از تصمیم جدید در جهت آغاز مذاکرات برای توافق تجارت آزاد اوراسیا با جمهوری اسلامی ایران خبر داد. ولادیمیر پوتین، در سخنرانی خود در نشست شورای عالی اقتصادی اوراسیا اعلام کرد که تصمیم گیری در خصوص آغاز اولین مرحله از مذاکرات مبنی بر ایجاد یک منطقه تجاری آزاد با این کشور انجام خواهد شد.
همچنین، رئیس جمهور روسیه اظهار کرد که پیش از این تصمیم گرفته شد که یک منطقه آزاد تجاری میان اعضای این سازمان در یک طرف و جمهوری اسلامی ایران در طرف دیگر ایجاد شود. پوتین در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرده است: شورای عالی اقتصادی اوراسیا در حال اجرای یک توافق نامه همکاری با قدرت های بزرگ اقتصادی همچون چین و هند است. اولین دور از گفت وگوها در خصوص توافق نامه تجارت آزاد با هند در آینده نزدیک انجام خواهد شد.
در خصوص این موضوع که شورای عالی اقتصادی اوراسیا در حال اجرای یک توافق نامه همکاری با قدرت های بزرگ اقتصادی همچون چین و هند است، این دو کشور به این طرح الحاق خواهند شد یا نه، خبرنگار بازار دیدگاههای «پیرمحمد ملازهی»، کارشناس و تحلیلگر مسائل شبه قاره و «دکتر عماد آبشناس» کارشناس ارشد مسائل بین الملل را در خصوص این پرسش جویا شده است که پاسخهای این دو کارشناس در ادامه آمده است.
«پیر محمد ملازهی»: این موضوع که یک منطقه آزاد تجاری در آسیای مرکزی شکل گیرد، یک بحث قدیمی است که مدتها بر روی آن کار شده و طرحهای متفاوتی تاکنون مطرح شده است. منتها در خصوص این مسئله که چگونه عملیاتی شود، واقعیت این است که موانعی وجود دارد و اینگونه نیست که صد در صد ساختار اقتصادی کشورها به گونه ای باشد که یک بازار تجاری موفقی را سازماندهی کنند.
یکی از دلایل این امر این است که کم و بیش این کشورها به لحاظ تولید صنعتی خیلی به آن معنایی که بتوانند نیازهای یکدیگر را برطرف نمایند، پیشرفتی ندارند. بسیاری از کشورهای آسیای مرکزی، به هر حال هنوز در بخش کشاورزی باقی مانده اند و در زمان اتحاد جماهیر شوروی یک تقسیم کاری بر مناطق مختلف بوده که صنایعی در مناطق روس نشین مستقر بوده اند به طوری که در این منطقه آسیایی، خیلی به آن صورت بر روی مسائل صنعتی کار نشده است.
بنابراین یک بحث قابل طرح این است که روسها بازار گسترده تری را برای خود ایجاد کرده و از آن طرف، آنها یک رقابت جدی و گسترده ای با کشورهای غربی در منطقه آسیای مرکزی دارند. از این زاویه، به نظر می رسد که این نگاه هم در آسیای مرکزی وجود دارد که این کشورها، خارج از کانال روسیه بتوانند مسائل تجاری و اقتصادی خود را سازماندهی کنند، زیرا این نگرانی از سوی این کشورها وجود دارد که نکند که روسیه مجددا به سمت اتحاد شوروی سابق در دراز مدت رفته و این مناطق را تصرف کند.
راههایی که این کشورهای آسیای مرکزی مدنظر شان است، همان راه ایران است که از طریق خط آهن به چابهار و بندرعباس متصل شوند و در آن صورت، واردات و صادراتشان را از این مسیر انجام خواهند داد که یک نوع استقلال عملی در مقابل روسیه داشته باشند. بنابراین بحث های موجود خیلی پیچیده تر از ظاهر امر است که روسها عنوان کرده اند و اینگونه فکر می کنند که بازار تجاری را با محوریت خود انجام دهند.
در همین راستا، کشورهایی نظیر چین، هند، افغانستان و پاکستان در این طرح به نوعی مطرح هستند که اگر یک بازار گسترده تجاری در این منطقه شکل بگیرد، چندین موانع سیاسی نیز وجود دارد که از آن جمله می توان به رقابت شدید میان پاکستان و هندوستان اشاره کرد که نه تنها در مناطقشان بلکه در آسیای مرکزی نیز در خصوص نفوذ در بازار مصرف منطقه ای با یکدیگر رقابت دارند.
از طرف دیگر، چین به عنوان بزرگترین تولید کننده، یک حالت تهاجمی نسبت به بازارهای بین المللی دارد که اگر چین در این منطقه تجاری جدید وارد شود، با توجه به ارزان بودن کالاهای تولیدی چینی، بیشتر از روسها می تواند نفوذ داشته باشد.
بنابراین، روسها نیز آن چنان مایل نیستند که چین به این موضوع ورود پیدا کند. روسیه، محوریت خود را در این می بینند که چین به شکل جدی وارد این بازار نشود. لذا، هم رقابتهای سیاسی و رقابتهای تجاری وجود دارد و هم شرایط کلی منطقه و تولیداتشان به گونه ای نیست که نیازهای متقابل یکدیگر را برطرف سازند.
بنابراین، می شود این گونه فکر کرد که یک بازار تجاری مثبتی شکل گیرد، اما قبل از آن باید این محدودیت ها برطرف شود. هندی ها تمایل به الحاق این طرح را دارند و منافعشان نیز در این است که به این طرح تجارت آزاد با کشورهای اوراسیا ملحق شوند، زیرا در واقع هند از طریق دو مسیر و کریدور با ایران و روسیه کار می کند. یکی کریدور شرق به غرب و دیگری شمال به جنوب است. میان روسیه، هندوستان و ایران یک توافقی صورت گرفته که هند از طریق ایران به بندر عباس متصل شده و از طریق راه آهن و جاده به دریای خزر برسد و از آن جا با کشتی به روسیه برود و سپس از طریق رودخانه ولگا به اروپا راه یابد.
میان روسیه، هندوستان و ایران یک توافقی صورت گرفته که هند از طریق ایران به بندر عباس متصل شده و از طریق راه آهن و جاده به دریای خزر برسد و از آن جا با کشتی به روسیه برود و سپس از طریق رودخانه ولگا به اروپا راه یابد
بنابراین، هند به این مسائل توجه دارد، اما مشکلی که وجود دارد این است که این کشور با پاکستان، تنش های زیادی دارد در حالی که میان هندوستان و چین نیز رقابت شدیدی وجود دارد. لذا، هند و پاکستان از یک طرف و هند و چین از یک طرف دیگر با یکدیگر در حال رقابت هستند.
در پشت پرده نیز، روسها نیز به دنبال این موضوع هستند که ابتکار عمل به دست خودشان باشد و نه به دست کشورهای دیگر. اما در هر حال بین ایران و روسیه و هند یک توافق کلی صورت گرفته که هندی ها احساس می کنند که چیزی در حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد، تجارت و کالاهایشان ارزانتر با اروپا می تواند انجام گیرد و به لحاظ زمانی نیز بسیار با صرفه است که حدود ۳۰ درصد در زمان نیز صرفه جویی صورت میگرد و سریعتر تبادل کالاها میان هند و روسیه و اروپا انجام می پذیرد.
بین ایران و روسیه و هند یک توافق کلی صورت گرفته که هندی ها احساس می کنند که چیزی در حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد، تجارت و کالاهایشان ارزانتر با اروپا می تواند انجام گیرد و به لحاظ زمانی نیز بسیار با صرفه است که حدود ۳۰ درصد در زمان نیز صرفه جویی صورت میگرد و سریعتر تبادل کالاها میان هند و روسیه و اروپا انجام می پذیرد
در شرایط کنونی که دنیا به سمت یک نوع قطب بندی تجاری و سیاسی در حال حرکت است که منطقه گرایی نیز از اهمیت خاصی برخوردار است، تمامی کشورها منافع تجاری و اقتصادیشان را بر بازارهای آزاد تجاری می بینند، اما قبل از آن باید مشکلات سیاسی میان کشورها برطرف شود.
«دکتر عماد آبشناس»: در صورتی که این طرح اجرا شود طبیعتا زمینه افزایش همکاری تجاری ترجیحی میان کشور های عضو یعنی ایران و روسیه و کشورهای اوراسیا افزایش می یابد و همچنین این همکاری می تواند بر اساس ارزهای محلی و یا مبادله کالا به کالا در این بازار آزاد انجام شود.
همچنین، این طرح می تواند در زمینه مقابله با تحریم های آمریکا بر علیه ایران و روسیه نیز مفید باشد.
در خصوص چین، نظر من استقبال این کشور به لحاظ داشتن منفعت از این طرح است و این توافقنامه در مراحل نهایی آن است، اما کشور هند هنوز تحت تاثیر فشارهای آمریکا قرار دارد و موضع شفافی را اعلام نکرده است در حالی که منافعش ایجاب می کند به این توافق بپیوندد.
نظر شما