بازار؛ گروه استانها: آب مهمترین عامل زنده ماندن هر موجودی در کره خاکی به شمار می‌رود و به معنای واقعی مایع حیات است و بر همین اساس استفاده از آب در بخش کشاورزی را نمی‌توان نادیده گرفت چراکه بخش کشاورزی و تأمین امنیت غذایی هر کشوری به استفاده از منابع ازجمله آب وابسته است.
بر اساس آمار بیش از ۹۰ درصد آب مصرفی در ایران در بخش کشاورزی است که همین موضوع اهمیت حفاظت از آب، استفاده درست از آب، توسعه کشاورزی دانش‌بنیان و مواردی ازاین‌دست را صدچندان می‌کند چراکه با کاهش نزولات آسمانی؛ استفاده از منابع آب زیرزمینی برای کشاورزی می‌تواند تهدیدی برای کشاورزی، امنیت غذایی و نسل آینده به شمار آید.
در ایران بین ۵۰ تا ۷۰ درصد از منابع آب زیرزمینی استفاده می‌شود درحالی‌که بر اساس مطالعات صورت گرفته در کشورهای توسعه‌یافته تا ۴۰ درصد از منابع آب زیرزمینی استفاده می‌شود.
همدان سال‌ها است که معضل آب را یک ابر چالش برای خود می‌داند تا آنجا که درزمینهٔ انتقال آب از سایر استانها به شهر همدان نیز گام‌هایی برداشته‌شده است
علت استفاده از منابع آب‌های زیرزمینی را می‌توان در قرار گرفتن در مناطق بحرانی به لحاظ آب جستجو کرد کما اینکه استان همدان نیز سال‌ها است که معضل آب را یک ابر چالش برای خود می‌داند تا آنجا که درزمینهٔ انتقال آب از سایر استانها به شهر همدان نیز گام‌هایی برداشته‌شده است.
اما به‌راستی در جهت حفاظت از منابع آبی چه اقداماتی را می‌توان به‌واسطه کشاورزی برداشت تا نه‌تنها شاهد افت آب‌های زیرزمینی نباشیم بلکه در جهت صیانت از منابع آبی نیز گام برداریم؟
در این راستا بر آن شدیم تا پای صحبت های قاسم اسدیان؛ رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان بنشینیم که در ادامه متن گفتگو را می خوانید:
قاسم اسدیان در گفتگو با خبرنگار بازار در رابطه با تولید آب و حفاظت از آب با اشاره به اینکه برای تولید آب، بعد از اینکه آب به زمین نفوذ کرد باید بهره‌وری داشته باشیم، عنوان کرد: اگر بخواهیم از سیستم و شیوه‌های مرسوم آبیاری در کشاورزی استفاده کنیم بین ۱۲ هزار متر مکعب تا ۲۴ هزار متر مکعب آب در برخی ایام مصرف می‌شود و اگر از سیستم آبیاری قطره‌ای، کشاورزی متراکم، گونه‌های گیاهی مقاوم و از ارقام مناسب کشت استفاده کنیم، استفاده از آب کاهش پیدا می‌کند.
در استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین نیاز آبی گیاه به کمتر از یک چهارم تقلیل پیدا کرده است
رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان با اشاره به اینکه در سیستم کشت گلخانه نیاز آبی گیاه تا یک پنجم کاهش می یابد، ادامه داد: در استفاده از سیستم‌های آبیاری نوین نیاز آبی گیاه به کمتر از یک چهارم تقلیل پیدا کرده است.
وی با اشاره به اینکه در جهان میانگین تولید محصول یا ماده خشک به ازای مصرف هر متر مکعب آب ۲.۴ کیلوگرم است، افزود: میانگین تولید ماده خشک در ایران به ازای هر متر مکعب آب ۱.۴ کیلوگرم و در استان همدان ۱.۶۵ کیلوگرم است اما جای رشد زیادی دارد.
از ۹۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی در استان همدان حدود ۲۷۰ هزار هکتار اراضی دیم است
رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان با تاکید بر اینکه به ارتقا بهره‌وری نیاز داریم، اضافه کرد: در استان همدان از ۹۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی حدود ۲۷۰ هزار هکتار اراضی دیم است و مقداری هم اراضی باغات است و در کشور ۲۰ میلیون هکتار اراضی کشاورزی وجود دارد که از این میزان ۶ میلیون هکتار اراضی آبی و بقیه دیم است.
وی در ادامه به استفاده از آب‌های فاضلاب تصفیه شده در راستای حفاظت از آب اشاره کرد و افزود: با تصفیه آب‌ها، کاهش تبخیر و تعرق و غیره می‌توان آب را حفظ کرد.
اسدیان در ادامه به کشت گونه‌های گیاهی متناسب در راستای حفاظت از آب اشاره کرد و با بیان اینکه کشت گونه‌های چند ساله باید مدنظر قرار گیرد، اضافه کرد: در یک دوره دو ساله که ۲۴ ماه را شامل می‌شود افزون بر ۱۹ ماه خاک عاری از پوشش گیاهی و آماده فرسایش است در حالی که کشت گیاهان چند ساله می‌تواند مانع فرسایش خاک شود.
اجرای طرح «سرپرستی یک بذر» با هدف حفظ ذخایر ژنتیکی
وی در ادامه به اجرای طرح «سرپرستی یک بذر» اشاره کرد و با بیان اینکه هر فردی می‌تواند با مراجعه به سایت سازمان جنگل‌ها و یا سایت مرکز تحقیقات کشاورزی سرپرستی یک بذر را قبول کند، اضافه کرد: وقتی شخصی سرپرستی یک بذر را قبول می‌کند، اسم فرد ثبت می‌شود که در واقع هدف این طرح حفظ ذخایر ژنتیکی است.
رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان با اشاره به اینکه پوشش گیاه اهمیت زیادی دارد و اگر پوشش گیاهی وجود نداشته باشد جهان در عرض چند سال از بین می‌رود، تاکید کرد: گیاه، آب، خاک و موجودات زنده را حفظ می‌کند و مبنای کار ما گیاه است.
وی ادامه داد: در حال حاضر برخی استان‌های کشور با ریزش نزولات آسمانی تا حد کمتر از یک پنجم ریزش نزولات آسمانی استان همدان، با طبیعت سازگار شده اند چراکه از گونه‌های گیاه مناسب استفاده کرده اند.
طی پنج دهه گذشته ریزش نزولات آسمانی در استان همدان ۲۹ میلیمتر کاهش داشته است
اسدیان در ادامه با اشاره به اینکه استفاده از آب مجازی می‌تواند در تولید آب نقش داشته باشد، افزود: از طرفی موضوع تغییر اقلیم جدی است چراکه طی پنج دهه گذشته ریزش نزولات آسمانی در استان همدان ۲۹ میلیمتر کاهش داشته است.
اهمیت وجود زنبور عسل در گرده افشانی و حفاظت از آب
وی در ادامه به اهمیت وجود زنبور عسل در گرده افشانی و حفاظت از آب اشاره کرد و با تاکید بر اینکه در صورت نبودن زنبور عسل، جهان در کمتر از چهار سال از بین می‌رود، افزود: ۹۰ درصد گرده افشانی توسط زنبور عسل انجام می‌شود.
رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان در ادامه با اشاره به اینکه گیاهان علوفه‌ای و گیاهان دارویی هر دو می‌توانند در حفاظت از آب مورد نظر باشند، افزود: گیاهانی مانند گل کفته، انواع پونه، انواع مفراح، گل گاو زبان، گون‌ها، شبدرها و غیره در حفاظت از آب موثر هستند.
وی با اشاره به اینکه گیاهان دارویی، علوفه‌ای و باغی همه نیاز به گرده افشانی دارند، افزود: نمی‌توان نقش زنبور گرده افشان را از اکو سیستم حذف کرد.
اسدیان در ادامه به اهمیت کشاورزی دقیق اشاره کرد و با تاکید بر اینکه امروز باید به دنبال کشاورزی دقیق باشیم چراکه هدف تولید و بهره‌وری مطلوب است، افزود: باید به دنبال کشاورزی دقیق باشیم و از منابع آگاهی کامل داشته باشیم.
وی با بیان اینکه برای داشتن بهره‌وری مطلوب از منابع آب باید دید اقتصاد بازار کدام محصول را می‌طلبد، اضافه کرد: محصول تولیدی باید به خوبی قابلیت فرآوری و تبدیل داشته باشد.
برخی محصولات قابلیت فرآوری ندارند در حالی که این محصولات آب و خاک مصرف می‌کنند و کشاورز برای تولید آن زحمت می‌کشد
رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان بابیان اینکه برخی محصولات قابلیت فرآوری ندارند در حالی که این محصولات آب و خاک مصرف می‌کنند و کشاورز برای تولید آن زحمت می‌کشد، گفت: با همه این زحمات محصولات تولیدی ارزش افزوده و کیفیتی که باید تغییر در زندگی کشاورز ایجاد نمی کنند در نتیجه باید به سمت کشاورزی دقیق، دانش بنیان و دانش محور حرکت کنیم.
صحبت های عنوان شده تاکید می کند که باید برای حفظ منابع آبی برنامه مشخص داشت ضمن اینکه در مناطق خشک و سرد به دلیل کمبود رطوبت، دمای بالا، وزش بادهای شدید، فرسایش خاک و تخریب اراضی ناشی از فعالیت بشر، شرایط بسیار دشواری برای رشد و توسعه گیاهان وجود دارد به طوری که تنها تعداد نسبتاَ محدودی از گونه های گیاهی قادر به ادامه حیات هستند.
لزوم کشت گونه‌های گیاهی متناسب با شرایط اقلیمی
بر همین اساس توجه به حفاظت از منابع آبی در استانی چون همدان که همواره با چالش های کم آبی روبرو بوده باید مورد توجه باشد تا آنجا که کشت گونه‌های گیاهی متناسب با شرایط اقلیمی گامی بلند در راستای مقابله با بحران خشکسالی در این منطقه محسوب شود.
گیاهان بومی استان همدان به دلیل قابلیت سازگاری با شرایط سخت محیطی، از گونه های بسیار ارزشمند محسوب شده و شناسایی آن ها از اهمیت زیادی برخوردار است و می توان با قدم نهادن در مسیر کشت گونه‌های گیاهی متناسب با شرایط آب و هوا و البته خاک منطقه در مسیر حفاظت از منابع آبی استان قدم برداشت.
از سویی زمان آن رسیده تا کشاورزی حفاظتی و اصلاح الگوهای کشت بیش از گذشته آغشته به کشاورزی استان همدان شود تا با این فرایند شاهد رویش امید در زمین های کشاورزی همدان باشیم و برای ارتقای کمی بخش کشاورزی، آب و منابع زیرزمینی را قربانی نکنیم.
نظر شما