تهمینه غمخوار؛ بازار: دو روز به آغاز سال نو میلادی مانده بود که صنعت ترانزیت ریلی منطقه غرب آسیا با ایجاد تحولی شگرف در خود، ۲۰۲۰ را با امضای تفاهمنامه مشترکی میان دو کشور پاکستان و ازبکستان به منظور ساخت خط ریلی پاکستان_افغانستان_ازبکستان، به پایان رساند.
این تفاهم نامه در حالی در انتهای سال ۲۰۲۰ منعقد شد که در طول دو سال گذشته، مقامات دو کشور در رابطه با احداث مسیر ریلی میان کشورهای کشورهای آسیای میانه و جنوب به توافق رسیده بودند.
در مراسم امضای این تفاهم نامه، عمران خان نخست وزیر پاکستان و وزیر ازبکی حوزه حمل و نقل در خصوص گسترش همکاری تجاری، انجام سرمایه گذاری های بیشتر و افزایش مناسبات خود در حوزه انرژی سخن گفتند.
بر اساس برآورد مقامات پاکستانی، بودجه مورد نظر برای این اتصال ریلی ۴.۸ میلیارد دلار در نظر گرفته شده و این اتصال، پاکستان را از طریق افغانستان به ازبکستان و دیگر کشورهای مستقل مشترک‌المنافع متصل می کند.
بر همین اساس و با توجه به اهمیت موضوع این رخداد مهم، خبرنگار بازار گفتگویی با «دکتر اسماعیل باقری» کارشناس مسائل افغانستان و پاکستان در رابطه با تاثیرات این تفاهم نامه بر روابط تجاری سه کشور مذکور و عملیاتی شدن آن و نقش افغانستان در این میان ترتیب داده که در ادامه آمده است:
دکتر اسماعیل باقری در ابتدا گفت: یکی از مهمترین شاخصه‌های توسعه اقتصادی و رشد تبادلات کالا، اتصال ترانزیتی و ساخت خط‌آهن است. اهمیت افغانستان برای کشورهای جنوب آسیا و آسیای مرکزی از یک‌سو و اتصال غرب آسیا به چین از سوی دیگر موجب شده است تا موقعیت جغرافیایی افغانستان برای کشورهای بزرگ اقتصادی دارای اهمیت مضاعف باشد.
وی افزود: باید گفت که موقعیت این کشور موجب شده تا کشورهای پیرامونی برای توسعه روابط اقتصادی، انتقال انرژی اعم از سوخت‌های فسیلی تا انرژی برق، تبادل کالا و حتی تجارت الکترونیک، به فکر احداث مسیرهای ریلی در افغانستان باشند.
کارشناس مسائل شبه قاره در ادامه تصریح کرد: رشد اقتصادی، حمایت از توسعه منطقه‌ای، جابجایی مسافرین، توسعه گردشگری و مواردی از این قبیل مهمترین نتایج مثبت احداث خطوط ریلی در افغانستان و اتصال آن به جنوب و شمال است.
وی گفت: توجه به اتصال ریلی جنوب آسیا به آسیای مرکزی همواره مورد توجه کشورهای بزرگ بوده است و نظریه‌ای هم وجود دارد مبنی بر این مسئله که رشد اقتصادی در افغانستان و منطقه، تاثیر بسزایی در کاهش ناامنی‌ها، مداخلات خارجی و ثبات سیاسی کشورهای منطقه به ویژه افغانستان خواهد داشت.
پاکستان و ازبکستان تلاش می‌کنند تا با احداث خط آهن پاکستان_افغانستان_ازبکستان تا ظرفیتهای دریایی خود از جمله بندر گوادر و کراچی را به کشورهای حوزه آسیای مرکزی مانند ازبکستان، تاجیکستان و ترکمنستان معرفی کنند
باقری اظهار کرد که در ارتباط با امضای تفاهمنامه مشترک میان دو کشور پاکستان و ازبکستان برای ساخت خط ریلی پاکستان، افغانستان، ازبکستان و اینکه این تفاهمنامه چه تاثیری بر روابط میان سه کشور به لحاظ اقتصادی خواهد گذاشت، باید گفت که بدون شک احداث این خط ریلی، نقش مهمی در رشد اقتصادی این کشورها و مناطق پیرامونی خواهد داشت و در این میان دو کشور پاکستان و ازبکستان تلاش می‌کنند تا با احداث خط آهن، ضمن افزایش نقش منطقه‌ای خود، ظرفیتهای دریایی خود از جمله بندر گوادر و کراچی را به کشورهای حوزه آسیای مرکزی مانند ازبکستان، تاجیکستان و ترکمنستان معرفی کنند.
این کارشناس مسائل پاکستان و افغانستان خاطر نشان کرد که این موضوع که طرح موجود تا چه حد امکان عملیاتی شدن دارد، خود بحث مفصلی می‌طلبد. افزایش ناامنی‌ها، عدم ثبات سیاسی در افغانستان، احتمال قدرت‌یابی مجدد طالبان، گسترش درگیری‌های داخلی و مداخلات خارجی در افغانستان موجب شده تا طرح‌های ترانزیتی و ریلی در منطقه که به نوعی افغانستان در مرکز آن واقع شده، با چالش‌های جدی مواجه شود.
افزایش ناامنی‌ها، عدم ثبات سیاسی در افغانستان، احتمال قدرت‌یابی مجدد طالبان، گسترش درگیری‌های داخلی و مداخلات خارجی در افغانستان موجب شده تا طرح‌های ترانزیتی و ریلی در منطقه که به نوعی افغانستان در مرکز آن واقع شده، با چالش‌های جدی مواجه شود
وی اضافه کرد که طرح‌های منطقه‌ای انرژی مرتبط با پاکستان از جمله پروژه تاپی و طرح کاسا-۱۰۰۰ نیز از جمله طرح‌هایی هستند که با وجود ناامنی فزاینده، هر نوع پیشبرد این طرح‌ها را با چالش اساسی روبرو می‌سازد. بنابراین تفاهمنامه ریلی اخیر پاکستان با ازبکستان، برای عملیاتی شدن نیاز ضروری به تامین امنیت کامل در افغانستان دارد.
دکتر باقری گفت: در این جا باید به ساخت خط‌آهن «حیرتان_مزار شریف» اشاره کنم که مسیر ۷۵ کیلومتری است و توسط شرکت راه‌آهن ازبکستان و با تامین هزینه توسط بانک توسعه اسلامی در سال ۱۳۸۹ آغاز و در پایان همان‌سال به اتمام رسید. بندر حیرتان تنها بندر رودخانه‌ای افغانستان است که بخشی از کالاهای تجاری و ترانزیتی از آنجا به کشور افغانستان وارد می‌شود. سازمان راه آهن دولتی ازبکستان سال ۱۳۹۷ نیز اعلام کرد که کنسرسیوم مالی و کارگروه مشترکی را برای پروژه ساخت خط آهن «مزار شریف_کابل_پیشاور» تشکیل خواهند کرد. خط‌آهن مذکور با متصل کردن کشورهای اروپایی، روسیه، ازبکستان، افغانستان، پاکستان، هند و جنوب شرق آسیا به یکدیگر، به همکاری و توسعه اقتصاد منطقه‌ای به ویژه افغانستان منجر خواهد شد.
کارشناس شبه قاره تصریح کرد: یک نکته اساسی دیگری که باید در این خصوص یادآوری کرد، این است که پاکستان تلاش می‌کند با بهره‌گیری از احداث خط آهن پاکستان_ افغانستان_ازبکستان، به نوعی هم به آسیای مرکزی وصل شده و ظرفیتهای بنادری خود به ویژه بندر گوادر را برای کشورهای آسیای مرکزی معرفی کند و هم اهمیت این مسیر ریلی را برای تجار افغانستان را یادآور شود؛ چرا که نسبت به توسعه مسیر ترانزیتی ایران برای تجار افغانستان، حساس است و می‌خواهد انحصار مسیر ترانزیتی به افغانستان را نیز حفظ کند.
وی گفت: احداث خط آهن خواف- هرات و اتصال مسیر ریلی به بندر چابهار در آینده، افغانستان را از انزوا خارج خواهد کرد و این در حالیست که اسلام‌آباد تلاش می‌کند تا برای فرار از این وضعیت، به فکر اتصال ریلی خط آهن خود از مسیر افغانستان به ازبکستان باشد.
دکتر باقری به این مسئله اشاره کرد که واقعیت این است که افغانستان در طول سال‌های گذشته، به دلیل تنش سیاسی طولانی مدت با پاکستان به صادرات از طریق بندر چابهار چشم دوخته است و تلاش می‌کند تا مسیرهای جدیدی برای فرار از محصور اقتصادی پیدا کند.
افغانستان در طول سال‌های گذشته، به دلیل تنش سیاسی طولانی مدت با پاکستان به صادرات از طریق بندر چابهار چشم دوخته است و تلاش می‌کند تا مسیرهای جدیدی برای فرار از محصور اقتصادی پیدا کند
اسماعیل باقری گفت: اکنون بیشترین تجارت ترانزیت افغانستان از طریق ایران انجام می‌شود. پاکستان دارای چند گذرگاه مرزی فعال جهت تجارت دوجانبه و تسهیل ترانزیت برای کامیون‌های افغان، تا حدی با موانع ساختاری در حوزه حمل و نقل جاده‌ای و هزینه‌های بالای آن برای بازرگانان افغانستان روبرو است؛ اما این موانع برای تجار افغانستان از طریق گذرگاه‌های مرزی ایران یا وجود ندارد یا حداقلی است.
وی افزود: بانک توسعه آسیا نیز در گزارش خود اعلام کرد که مسیر آسان، به صرفه، امن و جذابیت حمل و نقل جاده‌ای ایران باعث شده تا ۷۰ درصد تجارت ترانزیت افغانستان از مسیر این کشور همسایه انجام شود.
این کارشناس مسائل پاکستان و افغانستان به طرح ساخت راه‌آهن «خواف-هرات» اشاره کرد و گفت: در سال ۱۳۸۵ به دنبال یادداشت تفاهم بین وزارت راه و ترابری ایران با وزارت فوائد عامه افغانستان طرح ساخت راه‌آهن «خواف-هرات» در چهار بخش آغاز شد که دو بخش آن در ایران و دو بخش آن در افغانستان قرار دارد. این خط‌آهن به طول ۱۹۰ کیلومتر است که ۷۰ کیلومتر آن در ایران و ۱۲۰ کیلومتر آن در افغانستان است که ساخت بخش‌های موجود در ایران به اتمام رسیده و در بخش افغانستان نیز این خط‌آهن با کمک‌های ایران برای بازسازی افغانستان تا ایستگاه روزنک دو هفته پیش افتتاح گردید. مسیر ۶۵ کیلومتری روزنک_هرات نیز در دست ساخت است که هزینه بخش چهارم از کمک‌های ایتالیا پرداخت خواهد شد.
وی گفت: این خط آهن پیشرفت فیزیکی ۸۰ درصدی دارد و احتمالا در یک سال آینده تکمیل خواهد شد. با تکمیل احداث راه آهن خواف_ هرات، با پایان یافتن کار خط آهن خواف_هرات، افغانستان به شبکه خط آهن ایران وصل شده و از آن طریق به بندرعباس و بندر چابهار دسترسی پیدا می‌کند. هم‌چنین افغانستان می‌تواند از این مسیر به بازارهای ترکیه و کشورهای اروپایی متصل شود. دولت افغانستان در آینده تلاش می‌کند تا خط ریلی بین هرات تا مزارشریف را احداث و سپس از طریق بندر حیرتان به آسیای مرکزی و چین نیز متصل گردد.
نظر شما