همکاری تجاری- نظامی اسرائیل و امارات؛ لزوم طراحی استراتژی جدید از سوی ایران

بازار؛ وحید پورتجریشی: برگزاری نمایشگاه‌های بین المللی با موضوعات مختلف، از جمله مصادیق بارز همکاری کشورها در زمینه‌های مختلف علمی، فرهنگی، اقتصادی و تکنولوژی است. اما بر خی از این نمایشگاه‌ها گاها با رویدادی خاص همراه شده که اهمیت آنها را دو چندان نموده و دیگر نمیتوان تنها به چشم یک نمایشگاه با موضوعی خاص به آن نگریست.

نمایشگاه تکنولوژی GTEX دوبی که به مدت یک هفته و با شرکت ۱۲۰۰ شرکت از کشور جهان در اوایل ماه دسامبر برگزار شد، یکی از این نمایشگاه‌ها بوده که برای نخستین بار، چند شرکت اسرائیلی در آن حضور داشتند. از این منظر، این شاید خاص ترین نمایشگاه برگزار شده در یک کشور اسلامی باشد که نظیر آن در تاریخ این کشورها بی سابقه بوده است. اهمیت موضوع زمانی دو چندان می‌شود که تمامی این غرفه داران با پرچم و لگو وزارت خارجه اسرائیل در نمایشگاه حاضر شده و حتی تبلیغات محیطی بانک اسرائیلی «هاپوآلیم» نیز در فضای نمایشگاه به چشم می‌خورد.

البته این تمامی ماجرا نبود. بلکه نخستین اجلاس مشترک میان امارات و اسرائیل با موضوع «اقتصاد دیجیتال آینده» نیز در حاشیه این نمایشگاه برگزار شد که برگزاری چنین اجلاسی از اهمیت بالایی در تحلیل روابط میان ابوظبی و تل آویو برخوردار است.

البته پیشتر نیز شاهد آغاز همکاری‌های بسیار سریع میان امارات، بحرین و اسرائیل طی یک ماه اخیر بودیم که از جمله می‌توان به موضوع صدور ویزا از سوی تل آویو برای شهروندان مبتلا به کرونا اماراتی جهت بستری و درمان در بیمارستان‌های سرزمین‌های اشغالی بودیم. اما حقیقت این است که نمیتوان تحلیل روابط میان تل آویو و ابوظبی را محدود به موضوع تامین نظر واشنگتن و غرب تلقی کرد که اگر چنین کنیم، قطعا تحلیلی کودکانه و مضحک خواهد بود. در ادامه، به این موضوع خواهیم پرداخت که اساسا چه موضوعاتی منجر به همگرایی بسیار سریع دو طرف در منطقه خاورمیانه آن هم به مجرد انعقاد تفاهمنامه میان آنها شد.

منافع و شرکای تجاری مشترک

شاید امضای تفاهمنامه صلح میان اسرائیل و امارات موضوعی جدید باشد، اما لازم است بدانیم به یکباره و بدون انجام محاسبات میان دو طرف رخ نداده است. وجود منافع و شرکای تجاری مشترک میان دو طرف، که از جمله می‌توان به یونان و هند به عنوان دو مورد اصلی از شرکای مشترک اشاره کرد، از جمله دلایل نزدیکی میان آنها بوده است. همچنین دوبی همواره به عنوان هاب تجاری منطقه مطرح بوده که با راه اندازی خط ریلی شورای همکاری خلیج فارس (GCC) نیز انتقال کالاهای تجاری موجود در امارات به سمت بندر حیفا را تسهیل خواهد کرد.

افزایش میزان مبادلات مسافری میان دو طرف، یکی از شاخصه‌های توسعه روابط تجاری – سیاسی میان آنها محسوب می‌شود. جالب است بدانیم نخستین پرواز میان دوبی – تل آویو که در تاریخ ۶ دسامبر انجام شد، حتی یک صندلی خالی هم نداشت و استقبال از این پرواز تا جایی بود که هواپیمایی «فلای دوبی» در تاریخ ۲۶ نوامبر از افتتاح رسمی کریدور هوایی میان دو طرف خبر داده و پیش بینی کرده است که تعداد این پروازها در سال ۲۰۲۱ به ۶۰ تا ۱۰۰ پرواز در هفته افزایش یابد.

از سوی دیگر، بر اساس اطلاعات پرواز اعلام شده از سوی هواپیمایی فلای دوبی، اکثر مسافرین این پرواز را مدیران شرکت‌های اسرائیلی و اماراتی تشکیل می‌دهند که از مدتها قبل کار مشترک با یکدیگر را آغاز کرده بودند. این شرکت‌ها که تعداد زیادی از آنها را شرکت‌های چند ملیتی تشکیل می‌دهند عمدتا هم در اسرائیل دارای شعبه بودند و هم در امارات و برقراری رابطه تجاری میان شعب مختلف آنها، امری اجتناب ناپذیر بوده که اکنون نیز به صورت رسمی می‌توانند بدون هیچ گونه محدودیت سیاسی، با یکدیگر ارتباط داشته باشند. در حقیقت، آغاز مناسبات میان دو طرف تا حد زیادی ناشی از منافع و فشار بسیاری از فعالان خرد و کلان تجاری در دو اسرائیل و امارات بود که دو طرف را دستکم وادار به تفکیک تجارت از سیاست کرد.

به عنوان مثال می‌توان به به مواردی چون موافقتنامه‌های تجاری میان بانک اسرائیلی «هاپوآلیم» و مرکز مالی بین المللی دوبی (DMCC) و همچنین شرکت «صرافی دایمند اسرائیل» اشاره کرد. همچنین «شرکت خطوط هوایی EI AI» اسرائیل نیز تفاهمنامه کاری با هواپیمایی اتحاد امارات به امضا رسانده است.

از سوی دیگر با اوج گیری پاندمی کرونا رد کشورهای خاورمیانه، بنیامین نتانیاهو با یک تیر چند نشان را مورد هدف قرار داد. وی با دعوت رسمی از شهروندان امارات و بحرین به اسرائیل جهت انجام مراحل درمان و بستری در بیمارستان‌های سرزمین‌های اشغالی، این کار را به نفع شهروندان این کشورها دانسته و با تاکید بر این امر که تکنولوژی بیمارستان‌های اسرائیلی دستکمی از بیمارستان‌های اروپایی ندارد، گفت با اینحال، هزینه درمان در این بیمارستان‌ها به مراتب کمتر از اروپا بوده و این به نفع شهروندان اماراتی و بحرینی است.

همزمان، رسانه‌های اسرائیلی نیز خبرها و گزارش هایی از نحوه مناسب پذیرایی از بیماران اماراتی و بحرینی بستری در بیمارستان‌های اسرائیل منتشر کردند که به گونه‌ای بهترین تبلیغ برای یافتن منبع درآمدی جهت رهایی از اقتصاد بحران زده ناشی از بحران کرونا در سرزمین‌های اشغالی محسوب می‌شد. لذا نتانیاهو، با این دعوت، هم به تحکیم و توسعه روابط سیاسی و اجتماعی با حکام و شهروندان اماراتی و بحرینی رسید و هم با تبلیغ توریسم درمانی در سرزمین‌های اشغالی، تلاشی موفق در زمینه ارز آوری برای اقتصاد دولت خود داشت.

منافع دفاعی مشترک

یکی از زمینه‌های مورد علاقه دو طرف جهت توسعه روابط دو جانبه در آینده نزدیک، همکاری در زمینه دفاعی و مناسبات نظامی است که رزم ناو اسرائیلی نیز ظاهرا با همین هدف راهی آبهای خلیج فارس شد. میل به توسعه روابط نظامی چنان در مقام‌های اماراتی بالاست که قرار است شرکت‌های فعال در زمینه صنایع دفاعی اسرائیلی برای نخستین بار و با دعوت رسمی دولت امارات، در نمایشگاه و کنفرانس بین المللی دفاعی دوبی (IDEX) که در سال ۲۰۲۱ برگزار خواهد شد، شرکت کنند.

البته همکاری‌های نظامی میان دو طرف، در مناسبات سیاسی آنها با شرکای مشترک خود مانند یونان و به ویژه هند نیز تاثیر بسزایی خواهد گذاشت. از سوی دیگر، امضای قرارداد سازش با اسرائیل نیز مقام‌های نظامی اماراتی را تا حد زیادی به آرزوی دیرینه خود یعنی خرید جنگنده‌های پیشرفته F-۳۵ و هواپیماهای بدون سرنشین نظامی از آمریکا با مجوز صادر شده از سوی کاخ سفید رساند. جالب است بدانیم که تعدادی از همین نوع جنگنده موجود در پایگاه هوایی آمریکا در امارات، از سال گذشته اقدام به تمرینات مشترک بی سابقه‌ای با جنگنده‌های همسان متعلق به اسرائیل انجام داده‌اند.

باز هم این همکاری‌های نظامی در اینجا به پایان نرسیده و دو شرکت فعال در صنایع دفاعی اسرائیل یعنی شرکت «سیستم‌های دفاعی پیشرفته رافائل» و شرکت نظامی «هوا – فضای اسرائیل» نیز اخیرا همکاری مشترک خود با «گروه ۴۲» در امارات را برای مبارزه مشترک با کرونا در این کشور آغاز کرده‌اند.

با این حساب متوجه می‌شویم که همکاری نظامی میان دو طرف اکنون به یک هرم چند وجهی و پیچیده آن هم در مدت زمان بسیار کم بدل شده است که نمی‌توان آن را تصادفی و فرآیندی چند ماهه خواند. حال اگر این اطلاعات را نیز به داده‌های اطلاعاتی خود اضافه کنیم که شرکت‌های اسرائیلی وارد شده در زمینه همکاری مشترک با امارات، از جمله تولید کنندگان پیشرفته ترین نوع هواپیماهای بدون سرنشین نظامی، سیستم‌های الکترونیکی جاسوسی و حتی سامانه‌های مقابله با هواپیماهای بدون سرنشین هستند، ماجرا کمی مشکوک تر نیز خواهد شد.

معادلات شکل گرفته جدید در خاورمیانه تا حدی جدی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت و باید استراتژی جدید برای مواجهه با این معادله جدید طراحی و اجرا کرد. به ویژه اینکه، بسیاری از شرکای تجاری – نظامی امارات و اسرائیل، مانند هند، از جمله شرکای تجاری بزرگ ما نیز بوده و حتی در مواردی مانند ساخت و تجهیز بخش‌هایی از بندر استراتژیک چابهار نیز به آنها واگذار شده است. لذا کلیه تحرکات نظامی و حتی تجاری منطقه را باید مجددا مورد بررسی دقیق و لحظه‌ای قرار داد تا خطری متوجه منافع تجاری – نظامی ایران نگردد.