ونوس بهنود؛ بازار: سال‌ها است دانشگاه‌های دولتی و آزاد اردبیل در رقابتی نفس‌گیر فارغ‌التحصیلان رشته‌های علوم پایه را به بازار کار هل می‌دهند. اغلب فارغ‌التحصیلان به امید یافتن شغلی مناسب مدت‌ها بعد بیکار مانده و دوباره برای ایجاد یک روزنه جدید تحصیلات خود را در مقاطع دیگر ادامه می‌دهند. اما بازی دویدن و نرسیدن ادامه دارد. تا جایی که یکی از معضلات جدی اردبیل حجم قابل‌توجهی از بیکاران رشته‌های علوم پایه است که هزینه‌های قابل‌توجهی برای تحصیل آن‌ها صرف شده است.
یکی از چهره‌های موفق علم شیمی و عضو هیئت‌علمی دانشگاه محقق اردبیلی معتقد است راهکار موفقیت در رشته‌های علوم پایه علاوه بر نقش برنامه‌ریزی‌ها، پشتکار فرد و تخصص گرایی است.
ماندانا امیری که منتخب سرآمدان علمی فدراسیون سرآمدان علمی ایران در سال جاری است، حتی محدودیت‌های جنسیتی را نیز موضوعی بی‌تأثیر در مقابل پشتکار و توان علمی فرد می‌داند.
پای صحبت‌های این پژوهشگر برتر نشستیم تا با مسیر موفقیت در یکی از رشته‌های دانشگاهی که در اردبیل به دغدغه جدی بازار کار تبدیل‌شده است، آشنا شویم.
امیری برنده فلوشیپ تحقیقاتی موسسه هومبولت آلمان در سال جاری و سه دوره پژوهشگر برتر بانوان استان اردبیل در سال‌های، ١٣٩٦، ١٣٩٧، ١٣٩٨ است.
داوری مقالات علمی در بیش از ١٠ مجله علمی معتبر دنیا، داوری مقالات در ٤ کنفرانس داخلی، چاپ بیش از ٦٠ مقاله علمی در مجلات معتبر بین‌المللی JCR و بیش از ٧٥ مقاله ارائه‌شده در کنفرانس‌های داخلی و خارجی تنها بخشی از رزومه علمی این پژوهشگر جوان است.
*به اعتقاد شما رشته شیمی بازار کار قابل توصیه‌ای برای دانشجویان دارد؟ چه حوزه‌هایی در صنعت و بازار نیازمند توجه بیشتر به این رشته علمی هست؟
شیمی با ابعاد مختلف زندگی ما در ارتباط است. زندگی روزمره ما و محصولات تولیدی متعدد در کارخانه‌ها نیازمند متخصص شیمی هستند. کارخانه‌های داروسازی، مواد غذایی، پتروشیمی و نفت همگی به متخصصان شیمی نیازمند هستند.
از طرفی آموزش شیمی در مدارس و دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان نیز فرصت‌های شغلی دیگر این رشته است. اما بازار کار به اعتقاد بنده به تخصص فرد ارتباط تنگاتنگ دارد. هرچند بازار کار مطلوب نیست اما اگر کسی شیمیست خوبی باشد می‌تواند شغل مناسبی برای خود دست‌وپا کند.
*با توجه به خیل عظیم فارغ‌التحصیلان شیمی، آیا تحصیل در این رشته را توصیه می‌کنید؟
به اعتقاد بنده دامنه بهره‌گیری از شیمی گسترده است. اغلب صنایع از دارو، غذا، رنگ، نفت، پتروشیمی، پلاستیک و پلیمر از شیمی استفاده می‌کنند و می‌توانند فرصت شغلی برای یک فارغ‌التحصیل دانشگاهی محسوب شوند.
*علاقه‌مندی دانشجویان به یادگیری این رشته را چطور ارزیابی می‌کنید؟
رشته شیمی رشته سختی است. یادگیری آن کار زیادی می‌برد و نیازمند پشتکار دانشجو است. دانشجو نباید دلسرد و ناامید شود. شاید جذابیت بصری برخی رشته‌ها را ندارد. اما فرد در صورت پشتکار حتماً حتی در بازار کار موفق خواهد بود. متأسفانه دانشجویان علاقه‌مند تعداد کمی دارند و مابقی فقط دنبال مدرک هستند.
*به اعتقاد شما ارتباط صنعت و دانشگاه چقدر برای ترسیم فرصت‌های شغلی مطلوب است. به‌صورت موردی در استان اردبیل؟
نمی‌توانم در این خصوص خیلی اظهارنظر کنم. چراکه بیشترین میزان تحقیقات بنده در ارتباط با محیط دانشگاهی است. اما شاهدم صنایع خیلی علاقه‌مند نیستند با دانشگاه ارتباط برقرار کنند. شاید به دلیل تمرکز صرف بر منافع اقتصادی و یا اینکه اهمیتی به دانشگاه نمی‌دهند و یا امیدی به بهره‌گیری از ظرفیت دانشگاه برای تحقق اهداف خود ندارند.
به اعتقاد بنده صنعت باید از دانشگاه کمک بگیرد و برقراری این حلقه گمشده ارتباط باید از سمت صنعت آغاز شود.
البته اقدامات مطلوبی صورت گرفته است. تفاهم‌نامه‌هایی بین دانشگاه محقق اردبیلی و برخی واحدهای صنعتی منعقدشده است که نشان می‌دهد توجه صنعت به دانشگاه رو به بهبود است.
*وضعیت اشتغال دانشمندان و پژوهشگران زن را چطور ارزیابی می‌کنید؟
بنده به‌عنوان یک زن همواره فارغ از جنسیتم کار و تحصیل کردم. در مواردی جزئی شاید شاهد سنگ‌اندازی به دلیل جنسیت بودم اما بیش از ۹۵ درصد موارد به دلیل پشتکاری که داشتم برای آموزش و پژوهشم خللی وارد نشده است.
ما شاهد این هستیم که دانشجویان دختر به‌شدت افزایش پیداکرده‌اند و این وضعیت نشان‌دهنده این است که راه برای تحصیل و پژوهش باز است. دختران بسیار باانگیزه هستند و تمایل به پیشرفت دارند. به‌شخصه محدودیتی در رشته‌ها برای حضور بانوان نمی‌بینم. در صنعت، دانشگاه و فن‌آوری تعداد زیادی از بانوان حضور دارند و موفقیت را در سایه پشتکار می‌دانم.
علاوه بر مشغله‌های زیادی که برای بانوان به‌عنوان مادر و همسر ترسیم می‌شود، تعداد زنان پژوهشگر و مدرس رو به افزایش است.
*به اعتقاد شما حتی در توان علمی برابر محدودیتی برای اشتغال بانوان هست؟
خود بنده با محدودیت شغلی به دلیل زن بودنم مواجه نشدم. نمی‌توانم در مورد تجربه دیگران نظری بدهم.
شاید در دوره جوانی جنسیت برای ارزیابی فرد تأثیر داشته باشد اما باگذشت زمان به شما به‌عنوان یک دانشمند یک معلم و یک استاد نگاه می‌شود. به‌عنوان‌مثال در خود دانشگاه محقق اردبیلی هیچ مشکلی در هیئت‌علمی برای بانوان نداریم و همان احترام آقایان را بانوان هم دارند.
*کتب در حال تدریس رشته شیمی چقدر به‌روز و متناسب نیاز علمی دانشجو در بازار کار است؟
خوشبختانه علم شیمی با ویرایش‌های جدید تدریس می‌شود و بازنگری در سرفصل‌های دروس در چند سال اخیرانجام شده است. دروس جذاب و جالب و پیشرفته اضافه‌شده است. خود بنده هم از مراجع به‌روز استفاده می‌کنم تا دانشجویان با انواع موقعیت‌های مطلوب و جدید شغلی آماده شوند.
*موافق شیوه امتحان پایان‌ترم با حفظ کردن جزوه و کتاب هستید؟
مطلقاً موافق امتحان با جزوه و کتاب نیستم و شاید در دانشگاه بیشترین مشکل را به همین دلیل دارم. بنده امتحان‌هایی که می‌گیرم بر پایه حفظ کردن نیست و بیشتر بر پایه استنتاج و تحلیل از کتاب است و دانشجو در صورت درک صحیح از موضوع می‌تواند پاسخ دهد. نمی‌توانیم حفظ یک کتاب را ملاکی برای محک دانشجو قرار دهیم و امیدوارم این شیوه تغییر یابد.
*شیوه جدیدی برای تدریس پیشنهاد می‌کنید؟
تدریس برای هر استاد نسخه منحصربه‌فرد است. نمی‌توان نسخه واحد پیچید. بنده که ۱۶ سال سابقه تحصیل‌دارم، در طول این سال‌ها شیوه‌های تدریسم را تکامل دادم و شیوه‌های جدید را استفاده می‌کنم تا فهم دانشجو را بالا ببرم.
به‌عنوان‌مثال کرونا و کلاس‌های مجازی باعث شد که دانشجویان را تشویق کنم که آزمایش‌هایی انجام دهند و به‌عنوان تکلیف برای من بفرستند که مورد استقبال قرار گرفت. به اعتقاد من اساتید شیمی باید آینده امیدوارکننده را ترسیم کنند که شیمی تا چه حد در زندگی مؤثر است.
*برنامه کاری و پژوهشی که در نظر دارید را تشریح کنید.
یک گروه تحقیقاتی داریم که با همکاری دانشجویان ارشد و دکتری بر روی طراحی و ساخت سنسورهای الکتروشیمی کار می‌کنیم. سنسورهای الکتروشیمیایی برای اندازه‌گیری ترکیبات مختلف دارویی، بیولوژیکی و زیست‌محیطی مورداستفاده است.
همچنین طراحی و ساخت الکتروکاتالیست‌های بر پایه مواد نانومتری و متخلخل برای شکافت آب (تبدیل انرژی) در دست اقدام است.
به دلیل اینکه فلوشیپی از موسسه همبولت آلمان به بنده اختصاص‌یافته سال آینده در موسسه تحقیقاتی پیشرفته در آلمان خواهم بود. بسیاری از آنالیزها که در ایران قادر نیستیم انجام دهیم، می‌توانیم آنجا انجام داده و این همکاری بین‌المللی فواید قابل‌توجه علمی خواهد داشت.
*آیا اساتید دانشگاه در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها دخالت داده می‌شوند؟
در وضعیت فعلی دانشگاه‌ها توسط هیئت‌علمی‌ها اداره می‌شوند و طبیعی است تصمیمات هم با هیئت‌های علمی گرفته می‌شود. طبیعتاً اگر عده‌ای آگاه به مشکلات هیئت‌علمی‌ها نباشند نمی‌توانند مؤثر باشند. در وضعیت فعلی هم در دانشگاه محقق اردبیلی مشکل خاصی نمی‌بینم و گروهی که خود هیئت‌علمی هستند برنامه‌ریزی می‌کنند و در تلاش‌اند بسیاری از مشکلات هم حل‌وفصل شود.
نظر شما