بازار؛ گروه کشاورزی: درخت پالونیا از جمله گونه های سریع الرشد دنیا است که به دلیل ویژگی های منحصربفردی که دارد گزینه مناسبی برای زراعت چوب محسوب می شود. این در حالی است که محققان بسیاری در خصوص این گونه تحقیقاتی انجام داده اند و در حال حاضر نیز گونه پالونیا فورتونی در برخی مناطق ایران کشت می شود. طی سال های گذشته شرکت های دانش بنیانی نیز به میدان آمده اند و در زمینه جنبه های مختلف درخت پالونیا تحقیقاتی انجام میدهند. یکی از این شرکت های دانش بنیان شرکت زیست فرایند است که عمدتا در خصوص تولید نهال پالونیا به روش Micro-propagation و کشت بافت فعالیت می کند.
در این راستا خبرنگار «بازار» گفت و گویی با «حسن سلطانلو، ریس هیات مدیره شرکت دانش بنیان زیست فرایند» انجام داده است که در ادامه می خوانید.
*به عنوان سوال اول کمی در خصوص فعالیت شرکت خود توضیح بدهید.
شرکت دانش بنیان زیست فرایند در سال ۱۳۹۳ آغاز به کار کرده است و همه اعضای شرکت نیز اعضای هیات علمی دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی کشاورزی هستند. عمده فعالیت ما در این شرکت در زمینه تولید بذر و نهال است. در حقیقت ۷ محصول دانش بنیان داریم که ۵ مورد در زمینه تولید بذر گندم است و ۲ مورد در زمینه تولید نهال زیتون خوراکی و نهال پالونیا است.
لازم به ذکر است که در زمینه تولید نهال پالونیا ما به روش Micro-propagation یا به اصطلاح «ریزه زیادی» و کشت بافت نهال کار می کنیم. از سوی دیگر ما در بحث بومی سازی دانش فنی زراعت چوب پالونیا نیز تحقیقاتی انجام می دهیم که به عنوان مثال چه گونه هایی از پالونیا مناسب کدام مناطق ایران با چه اقلیمی است.
پالونیا را می توان به روش بذر و همچنین قلمه گیری از ریشه نیز تکثیر کرد اما در این دو روش ریسک آلوده شدن نهال ها با عوامل بیماری زا بیشتر می شود؛ چون در محیط استریلی انجام نمی شود لذا کنترل عوامل بیماری ها بیشتر است
از بعد زراعت چوب نیز تحقیقات ما در راستای پاسخ دادن به سوالات بسیاری از قبیل اینکه نیاز آبی هر منطقه کشور برای کشت پالونیا چقدر است، نحوه مدیریت باغ در مناطق مختلف چگونه است و غیره صورت می گیرد.
جالب است بدانید پایلوت هایی در اقلیم های مختلف احداث کرده ایم و در حال جمع آوری داده ها هستیم تا برای مزارع برگ قابلیت استفاده داشته باشد. به عنوان مثال در حال حاضر ۳۰ هکتار زمین شخصی در گرگان پایلوت تولیدی-تحقیقاتی داریم که به زراعت چوب پالونیا اختصاص داده شده که ضمن تولید چوب تحقیقاتی جهت پاسخ گویی به چنین سوالاتی انجام می دهیم.
*تفاوت نهال های تولیدی به روش های ریزه زیادی و کشت بافت با دیگر روشهای تولید چیست؟
در ابتدا باید بگویم که ما اولین تولیدکننده نهال پالونیا به روش کشت بافت در ایران هستیم و از طرف معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز دانش فنی ما در سطح ۱ مورد شناسایی و تایید قرار گرفت.
با این وجود پالونیا را می توان به روش بذر و همچنین قلمه گیری از ریشه نیز تکثیر کرد اما در این دو روش ریسک آلوده شدن نهال ها با عوامل بیماری زا بیشتر می شود. چون در محیط استریلی انجام نمی شود لذا کنترل عوامل بیماری ها بیشتر است.
اما در روش کشت بافت، اطمینان بیشتری بابت اینکه آلودگی باکتریایی، قارچی و ویروسی نداشته باشد وجود دارد و نهال ها کاملا به روش استریل تولید می شود و لذا احتمال اینکه آلودگی رخ دهد کمتر از روشهای دیگر است و نزدیک به صفر است.
در روش تکثیر کشت بافت، اطمینان بیشتری بابت اینکه آلودگی باکتریایی، قارچی و ویروسی نداشته باشد وجود دارد و نهال ها کاملا به روش استریل تولید می شود؛ لذا احتمال اینکه آلودگی رخ دهد کمتر از روشهای دیگر و نزدیک به صفر است
*در بحث تولید نهال های دانش بنیان چه اندازه ای برای نهال بهینه است؟
نهال پالونیا چون سریع رشد می کند الزامی ندارد زیاد درشت باشد. به همین دلیل در کشوری مثل آلمان که نهال ها به روش «ریزه زیادی» یا همان Micro-propagation تولید می شود نهال ها را به صورت یک وجبی و به صورت نشاء می فروشند تا هم هزینه حمل و نقل برای خریدار کمتر باشد و هم قیمت مناسب تر باشد. از سوی دیگر در این حالت کاشت هم راحت تر می شود. به همین دلیل نهال ها را در به صورت گلدانی و در نایلکس پوشانده شده به خریداران عرضه می شود. در ایران نیز به طور میانگین قیمت نهال پالونیا ۱۰ هزار تومان است.
*در روش Micro-propagation تکثیر از طریق تکه تکه کردن نهال است؟
در واقع میکروپروپگیشن فرایندی است که یک گیاه را قطعه قطه می کنیم به اندازه ۱ سانتی متر و سپس در ژله ای که استریل است می کاریم و پس از اینکه رشد کرد و ریشه دار شد از محیط آزمایشگاه خارج می کنیم. به این ترتیب احتمال آلودگی کمتری نسبت به دیگر روشهای تکثیر دارد.
* کشت پالونیا برای دنیا چه ضرورتی دارد که تا به این حد بر آن تاکید می شود؟
کشت پالونیا منحصر به ایران نیست و به جز قطب جنوب در همه قاره ها کشت می شود. جالب است بدانید در تمام کشورهای اطراف ایران اعم از عراق، ترکیه، ارمنستان، ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و حتی در کشور امارات پالونیا کشت می شود.
علاوه بر اینها در کشورهای پیشرفته و صنعتی مثل آمریکا کشت می شود و در حال حاضر بزرگترین صادر کننده چوب پالونیا به ژاپن آمریکا است. کشور ژاپن خود یکی از عمده تولیدکنندگان و در عین حال از بزرگترین مصرف کنندگان چوب پالونیا است به این دلیل که در آنجا زلزله زیاد است خانه ها را اکثرا از چوب می سازند که غالبا چوب پالونیا است.
از سوی دیگر کشور چین حدود ۵ میلیون هکتار جنگل کاری دارد. همچنین در آلمان، ایتالیا، اسپانیا و رومانی هم در سطح وسیع پالونیا کشت شده است. این در حالی است که سازمان ملل نیز برای حفظ محیط زیست برای کشورهایی که در خط استوا هستند مثل برزیل و برخی کشورهای آفریقایی مثل غنا توصیه کرده است که پالونیا بکارند.
جالب است بدانید در بسیاری از کشورها مثل اسپانیا، پالونیا را درخت اکسیژن می نامند چون این درخت نسبت به سایر گونه های خودش ۱۰ برابر می تواند دی اکسید کربن بیشتری از هوا جذب کند و اکسیژن بیشتری را به هوا می دهد. دلیل برابر بودن این نرخ نیز این است که چون فتوسنتز این گیاه بسیار تکامل یافته است و باعث می شود این درخت رشد بسیار بالایی داشته باشد و به همین دلیل آینده کره زمین در گروی گیاهان است.
همانطور که می دانید چون هر سال مساحت جنگل ها کاهش پیدا می کند بحث دی اکسید کربنی که آزاد شده و به تبع آن گرمایش زمین، معضلی است و یکی از راه حل ها کاشت درخت پالونیا است که ضمن جذب دی اکسید کربن هوا هم اکسیژن تولید میکند و از همه مهمتر اینکه از جنگلها دیگر برداشت بی رویه نشوند.
در بسیاری از کشورها مثل اسپانیا، پالونیا را درخت اکسیژن می نامند چون این درخت نسبت به سایر گونه های خودش ۱۰ برابر می تواند دی اکسید کربن بیشتری از هوا جذب کند و اکسیژن بیشتری را به هوا می دهد
*منظور شما این است که کشت پالونیا در راستای جلوگیری از نابودی جنگلها باید توسعه یابد؟
بله. چون وقتی از طریق زراعت چوب پالونیا نیاز چوبی دنیا تامین باشد دست اندازی به جنگل‌هایی با گونه های کند رشد مثل بلوط که ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال طول می کشد که به قطر ۵۰ سانتی متر برسد دیگر انجام نمی شود. چرا که درخت پالونیا در عرض ۸ سال می تواند به قطر ۴۰ سانتی متر برسد و جالب تر اینکه اگر پالونیا به صورت انفرادی کشت شود در عرض ۴ سال به قطر ۴۰ سانت می رسد! لذا به جای اینکه جنگلهای با درختهای کُند رشد را از بین ببریم باید جنگلهای مصنوعی ایجاد کنیم.
*با توجه به اینکه ایران یکی از بزرگترین وارد کنندگان چوب در دنیا است آیا می توان با کشت پالونیا بی نیاز از واردات چوب شد؟
همانطور که می دانید سالیانه ۶ میلیون متر مکعب چوب وارد کشور می شود به همین دلیل ما یکی از بزرگترین وارد کننده های چوب در دنیا هستیم. با این وجود این ۶ میلیون متر مکعب را می توان با ۱۵۰ هزار هکتار جنگلهای مصنوعی پالونیا تامین کرد!
*در حال حاضر میزان گردش مالی تجارت چوب پالونیا در بازارهای جهانی چقدر است؟
هر متر مکعب چوب پالونیا با توجه به نوع کیفیت بین ۵۰۰ تا ۹۰۰ دلار در دنیا خرید و فروش می شود. از طرف دیگر هر هکتار زمین نیز در یک دوره ۸ ساله بین ۴۰۰ تا ۴۵۰ مترمکعب چوب پالونیا تولید می کند. از طرف دیگر کشور چین به تنهایی ۵ میلیون هکتار جنگل کاری پالونیا دارد. با این اعداد و ارقام می توان تصور کرد که چه گردش مالی بالایی در بازارهای جهانی پالونیا رقم می خورد.
*از نظر کیفی چوب پالونیا چه ویژگی هایی دارد؟
برخی چوب ها مثل صنوبر سبک هستند لذا استحکام ندارند بنابراین برای کارهای خُرده چوب مانند MDF و نئوپان استفاده می شود. اما پالونیا علیرغم اینکه سبک است مثل چوب گردو محکم است و استحکام دارد. علاوه بر استحکام و سبکی یک ویژگی فوق العاده دارد و آن این است که انعطاف بالایی دارد؛ یعنی در برابر فشار می تواند انعطاف پیدا کند و نشکند. دو ویژگی بارز دیگر پالونیا مقاومت بالا در برابر موریانه و قارچ است که این امر باعث می شود بتوان از پالونیا در صنایع ساختمانی به خوبی استفاده کرد. همچنین پالونیا در برابر تخریب مقاومت بالایی دارد به طوری که نیمه عمر پالونیا نسبت به چوب های دیگر ۳ برابر است.
*آیا این صحت دارد که برگ درخت پالونیا منبعی هم‌طراز با یونجه است و مناسب دامداری و دامپروری است؟
باید بدانیم که گیاه پالونیا را گیاه معجزه نیز می نامند یکی از دلایل‌اش این است که با وجودی که میوه نمی دهد غیر از تولید چوب کاربردهای دیگری نیز دارد؛ یکی از این کاربردها دامپروری است و از برگ‌های این گیاه به عنوان علوفه برای دامپروری استفاده می شود. همانطور که گفتید از نظر ارزش غذایی، برگ پالونیا همپایه یونجه است که از نظر کیفیت علوفه، یونجه در رتبه اول قرار دارد.
کاربرد دیگر پالونیا مربوط به گلهای درشت پالونیا است که قبل از اینکه برگ‌اش سبز شود گلهای این درخت باز می شود و حدود ۱ ماه در فروردین ماه گلدهی دارد. بنابراین چون گلهای فراوان و درشتی می دهد و گرده زیادی دارد یکی از گزینه های اول برای زنبورداری است.
جالب است بدانید برای پرورش زنبور عسل می توان در یک هکتار ۵۰ کندو مستقر کرد و در طول ماه فروردین و همزمان با گلدهی، زنبورهای هر کندو قادر هستند ۲۰ کیلوگرم عسل ارگانیک تولید کنند. بنابراین منابع علمی دنیا برآورد شان است است که در یک هکتار زراعت چوب پالونیا در طول یک ماه گل دهی بین ۸۰۰ کیلوگرم تا یک تن عسل ارگانیک تولید بشود که این از نظر اقتصادی در مزارع بزرگ رقم بزرگ است. به همین دلیل توصیه می شود زراعت چوب پالونیا همراه با دامداری و پرورش زنبور باشد.
برای زراعت چوب نیز ۳ درخت در دنیا پیشنهاد شده است؛ یکی اکالیپتوس، دیگری صنوبر و مورد سوم نیز پالونیا است که از بین این سه گونه تنها گونه ای که الوار صنعتی قطور تولید می کند پالونیا است
*در تحقیقی که سازمان فائو در خصوص روند افزایش ارزش برخی اقلام انجام داده بود، چوب هم قرار داشت. آیا این نتایج تاثیری بر ضرورت کشت پالونیا داشته است؟
بله. سازمان فائو از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۰ میلادی روند افزایش قیمت ۳ قلم را در قالب یک نمودار و گراف بررسی کرد؛ اولی قیمت طلا بود، دومی میانگین بورس کشورهای مختلف بود و مورد سوم نیز قیمت چوب بود. نکته جالب اینکه تحقیقات نشان داد، قیمت طلا در طول ۲۰ سال حدود ۲ برابر شد اما قیمت چوب ۸ برابر شده بود! یعنی در این مدت ۲۰ ساله قیمت چوب ۴ برابر گرانتر از قیمت طلا شد!
دلیل این افزایش قیمت هم این است که هر سال می بینیم مساحت جنگلها کمتر می شود و نیاز به چوب بیشتر می شود. لذا چون عرضه کم است و تقاضا زیاد اتفاقی که می افتد این است که هم قیمت چوب بالا می رود و هم قاچاق چوب از جنگلها افزایش می یابد. پس چاره ای جر زراعت چوب نداریم.
از سوی دیگر برای زراعت چوب نیز ۳ درخت در دنیا پیشنهاد شده است؛ یکی اکالیپتوس، دیگری صنوبر و مورد سوم نیز پالونیا است که از بین این سه گونه تنها گونه ای که الوار صنعتی قطور تولید می کند پالونیا است.
*صحبت هایی در مورد مهاجم بودن درخت پالونیا از سوی برخی مطرح می شود. نظر شما در این مورد چیست؟
در دنیا ۹ گونه پالونیا وجود دارد که تنها در مورد پالونیا تومنتوزا شک و تردیدهایی وجود دارد که ممکن است در برخی از شرایط آب و هوایی مهاجم باشد، البته آن هم هنوز مورد تردید است. در مورد سایر گونه های پالونیا چنین فرضیه ای به هیچ وجه مطرح نیست.
بنابراین در مورد پالونیا فورتونی که در زراعت چوب استفاده می شود هیچ گاه فرضیه مهاجم بودن مطرح نشده است و به همین دلیل است که کشت این گونه پالونیا در همه کشورها گسترش یافته است.
حتی در کشوری مثل آلمان که استانداردهای بسیار بالایی دارد قطعا وقتی گونه فورتونی کشت می شود به این معنا است که تحقیقات بسیاری روی آن صورت گرفته و مهاجم نبودن آن تایید شده است.
از سوی دیگر بر فرض محال که این موضوع صحت داشته باشد و گروه مهاجمی باشد. وقتی هدف ما زراعت چوب است پس قرار نیست گیاه دیگری در اطراف آن رشد کند و لذا باید علف های هرز توسط کشاورز از بین برود تا رشد بهینه داشته باشد. بنابراین باز هم تاکید می کنم بر فرض محال اگر این گونه این توانایی را داشته باشد که اجازه رشد گیاهان دیگر را در اطراف خود ندهد نه تنها عیب نیست بلکه در زراعت چوب یک حُسن محسوب می شود، چون هزینه مدیریت علف های هرز را پایین می آورد و لازم نیست علف کش استفاده کنند.
نظر شما