جایگاه دلار در اقتصاد باید تضعیف شود

به گزارش بازار، رییس کل بانک مرکزی معتقد است کسانی که موضوع حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی را مطرح می‌کنند، می‌خواهند به بازار شوک وارد کنند و این سیگنال مخابره شود که ارز را نگه دارید، گران می‌شود و حتی به همین دلیل برخی کالاها از گمرک ترخیص نمی‌شوند. دکتر همتی همچنین معتقد است «مشکلاتی که در نظام توزیع داریم باعث شده تا کالای وارداتی با ارز ۴۲۰۰ به دست مردم نرسد».

به عقیده کارشناسان، همواره کسانی هستند که به دلیل منافع خود، برای سیاست‌های پولی و مالی سنگ‌اندازی می‌کنند. این دسته از کارشناسان می‌گویند مشکلات ساختاری اقتصاد ایران بسیار فراتر و پیچیده‌تر از این حرف‌ها است و عده‌ای با برجسته کردن نقش دلار در اقتصاد، به سوداگری‌ها و منافع شخصی و نهادی خود دامن می‌زنند. امری که بانک مرکزی هر کشوری را به دردسر می‌اندازد.

حالا سوال اینجا است که آیا واقعا مشکل کنونی ما نرخ ارز دولتی بر مبنای ۴۲۰۰ تومان است و آنطور که برخی مطرح می‌کنند این نوع نرخ‌گذاری باعث هدررفت منابع کشور می‌شود؟ یا با مشکلات مهم‌تری به خصوص در حوزه سوداگری، سودجویی و سوء استفاده از منابع ارزی از یکسو و ضعف‌های نظام توزیع از سوی دیگر مواجه‌ایم؟

ساسان شاه‌ویسی، کارشناس اقتصادی در اینباره با بیان اینکه نباید می‌گذاشتیم ارز به این جایگاه برسد، معتقد است: آسیب‌های اقتصادی مشخصاً چندوجهی است و ما نمی‌توانیم صرفاً بگوییم تنها در نظام مدیریتی یا در ساختار یا در فرهنگ وابستگی و یا در نوع تمایل به ارز مشکل داریم، به نظر می‌آید باید مجموعه‌ای از این عوامل را با هم در نظر گرفت.

وی در گفتگویی گفت: شاید بخشی از مشکلات و موانع به الکن بودن ساختار اقتصادی کشور بازگردد که به شدت دولتی است و این یک فرصتی را برای دولتمردان به وجود آورده که به ارز به عنوان یک کالای انتفاعی نگاه کنند.

شاه‌ویسی ادامه داد: ما قبل از آنکه ارز را به عنوان یک کالای استراتژیک مورد مدیریت قرار دهیم، با توجه به کسری بودجه مزمن و عدم قابلیت‌مندی اقتصاد در حوزه تولید ملی و خلق ثروت، به نظر می‌رسد که در سطح خرد و کلان، به جای خلق ثروت از مسیر تولید و اشتغال، تمایل به پول‌هایی با پایه پرقدرت داریم که محل خلق آنها از روابط نهادها و ساختار است تا ظرفیت‌های تولیدی و اقتصادی.

این کارشناس اقتصادی افزود: تا زمانی که نتوانیم نوع نگاهمان را به ارز تغییر دهیم، یک سری از مشکلات اعم از اجرایی، مدیریتی و نهایتاً سوداگری و فساد به وجود می‌آید که در عین حال، آن فضا و قابلیت‌هایی که اقتصاد ما باید در آن نشر و توسعه پیدا می‌کرد، متاسفانه عمدتاً با کارکرد سوداگرایانه در حال شکل‌گیری است.

وی تصریح کرد: در ارتباط با ارز که امروز اصطلاح غلطی در اقتصاد ما شده که حتی سفره خانوار و کف درآمد را هم با آن می‌سنجند و نهایتا اگر دچار افتادگی شود، دودش به عنوان تورم وارداتی به چشم مردم می‌رود، نشان می‌دهد این غلط اقتصادی مصطلح، بستری را فراهم می‌کند که ارز نه تنها قابلیت ایجاد تولید، ثروت و فرصت را نداشته باشد، بلکه صرفا به یک رویکرد سوداگرایانه ختم ‌شود.

شاه‌ویسی در ادامه اظهار کرد: بنابراین از این منظر اگر به ماجرا نگاه کنیم، حالا شما عدد ۴۲۰۰ را بردارید و انواع قیمت‌های ارز و دلار را در ادوار مختلف تاریخی قرار دهید و حتی به زمانی برسید که شکل برعکس بوده و ریال ایرانی نسبت به دیگر ارزهای جهانی قابلیت بیشتری داشته است، به نظرم، اصل قضیه چیزی دیگری است و آن این است که تا زمانی که ما ساختار را اصلاح نکنیم و به صورت چندوجهی چه در حوزه قوانین و چه در حوزه رویکردها، آسیب‌شناسی نکنیم و تا زمانی که هر کسی را در جای خودش ننشانیم، مسئله حل نمی‌شود. چون در این شرایط هیچ‌کس قصور کار را نمی‌پذیرد و همه دیگری را مقصر می‌دانند و می‌گویند، دیگری باید اصلاح شود.

وی یادآور شد: به نظر می‌رسد مشکل، نداشتن یک راهبرد مبتنی بر استفاده از ارز، مصطلح کردن ارز در نظام اقتصاد ملی و یا ایجاد یک سری انحصارها و محدودیت‌ها نسبت به در دسترس قرار دادن ارز است.

شاه‌ویسی درباره تاثیر وابستگی اقتصاد به ارز هم گفت: شاید مسیرهای فعالیت نامولدی را برای ارز خود تعریف کرده‌ایم و آن را تبدیل به رقیبی برای پول ملی و ارزش‌گذاری آن کرده‌ایم و همین رویکرد امنیت مبتنی بر سرمایه‌گذاری و قابلیت سرمایه بخش ارز را مورد تهدید قرار داده و امنیت ملی اقتصادی مان را دچار تعارض کرده است.

این کاشناس اقتصادی اضافه کرد: در عین حال، با فقدان یادگیری تکنیک‌های پول خارجی در اقتصاد ملی و نهایتاً محیط کسب وکار نامطلوب که اقتصاد غیر رسمی را به شدت رواج داده است، رویکرد سوداگرانه به ارز شکل گرفته و ادامه یافته است.

شاه‌ویسی در بخش دیگر سخنان خود گفت: زمانی ما می‌گفتیم صادرات بدون نفت داشته باشیم اما صادرات بدون نفت تقریبا در دوره‌ای به صفر رسید. صرفنظر از فروش‌های غیر رسمی و پنهانی که برای دور زدن تحریم‌ها انجام می‌شد، اما زمانی که این کار انجام شد وابستگی به دلار اتفاق افتاد و حالا داریم سعی می‌کنیم وابستگی به دلار را تبدیل به وابستگی‌های چندمنظوره بکنیم. یعنی مثلا پول‌های پرقدرت را جایگزین کنیم، اما در واقع فرقی نمی‌کند اقتصاد وابسته، اقتصاد وابسته است؛ چه به نفت وابسته باشد؛ چه به دلار و چه به سایر ارزهای خارجی.

وی در پایان افزود: اقتصاد قدرتمند اقتصادی است که قابلیت درون‌زایی داشته باشد و از پول‌های خارج به عنوان محرک در اقتصاد استفاده کند، نه اینکه وابستگی ۱۰۰ درصدی داشته باشد.