احیای «استراتژی پنج دریا»ی دمشق از طریق «جاده ابریشم جدید»| نقش مکمل ایران، چین و روسیه در بازسازی سوریه

تهمینه غمخوار؛ بازار: کشورهای امپریالیستی به نمایندگی آمریکا و متحدانش به دنبال سرنگونی دولت قانونی سوریه بوده و همواره در تلاش بوده و هستند تا در جهت تحقق منافع و برنامه‌های خود، کشورهایی را که در حال خدمت‌رسانی به ملت‌های خود هستند، مورد هجمه قرار دهند.

در میان کشورهای کمک کننده به سوریه به خصوص در رابطه با بازسازی این کشور پس از جنگ علیه تروریسم، نقش چین بیش از پیش آشکار است که در سال‌های گذشته همواره در کنار روسیه در خصوص سوریه موضعی واحد و مشترک داشته و بارها در سازمان ملل کوشیده است تا مانع از تحریم‌های آمریکا علیه دمشق شود.

اگرچه چین سعی کرده تا خود را از درگیری‌های نظامی سوریه دور نگه دارد، اما همواره از بشار اسد حمایت کرده و خواستار این مسئله بوده که این مردم سوریه هستند که باید سرنوشت خود را تعیین کنند و نه کشورهای دیگر.

از طرف دیگر، به دلیل آن که در طول نزدیک به ده سال اخیر به دلیل جنگ داخلی زیرساخت‌های کشور سوریه به طور گسترده تخریب شده، این کشور از سال گذشته اعلام کرده که تنها به متحدین خود اجازه مشارکت در پروژه‌های پر سود بازسازی را خواهد داد.  

بر همین اساس، بشار اسد از مدتها پیش مذاکره با چین را به منظور پیوستن به پروژه «یک کمربند-یک جاده» و طرحهای پیشنهادی برای دستیابی به رونق اقتصادی در زمانی کوتاه را مطرح کرده است.

در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع بازسازی سوریه، خبرنگار بازار گفتگویی با «اندرو کوریبکو»، نویسنده، تحلیل‌گر ارشد سیاسی و عضو هیئت‌ علمی موسسه مطالعات استراتژیک و آینده‌پژوهی دانشگاه دوستی روسیه انجام داده است.

حوزه‌های پژوهشی کوریبکو، این نویسنده آمریکایی ساکن روسیه سیاست خارجی و ژئوپلیتیک روسیه، استراتژی ایالات‌متحده در اوراسیا، تاکتیک‌های تغییر رژیم، انقلاب‌های رنگی و جنگ‌ های نامتعارف است. کتاب او «جنگ‌های ترکیبی: رویکرد غیر مستقیم انطباقی برای تغییر رژیم»  اوضاع سوریه و اوکراین را مورد تجزیه ‌و تحلیل قرار می‌دهد و از الگوی جدیدی از جنگ استراتژیک توسط ایالات‌متحده پرده برمی‌دارد.

مشروح مصاحبه در ادامه آمده است:

* رئیس جمهور سوریه از سال گذشته مذاکراتی را با چین به منظور پیوستن به پروژه «جاده ابریشم جدید» در جهت بازسازی کشورش آغاز کرده است. وی امیدوار است سرمایه گذاری شرکت های چینی بتواند در مدت زمان کوتاهی رونق اقتصادی را بازگرداند و زیرساخت های داخلی را در این کشور را تقویت کند. از نظر شما چرا سوریه برای چین مهم است و سوریه اجازه مشارکت را برای بازسازی به چین داده است؟  کدام یک از کشورها نقش عمده ای در بازسازی سوریه خواهند داشت؟
سوریه در تاریخ یازدهم و دوازدهم نوامبر سال جاری یک کنفرانس بین المللی دو روزه درخصوص بازگشت پناهندگان برگزار کرد. در آن نشست، رئیس جمهور سوریه برخی از کشورها را به دلیل سوء استفاده از حضور شهروندانشان در خاک خود برای دستیابی به اهداف مالی و استراتژیک محکوم نمود. وی همچنین از تحریم های غیرقانونی که برخی از همین کشورها علیه مردمش اعمال کرده اند، نیز انتقاد و به شدت همه شهروندان خود را به بازگشت به خانه و کمک به بازسازی کشورشان تشویق کرد.

حال در رابطه با مسئله بازسازی سوریه، یکی از طرحهایی که مورد تاکید رهبر این کشور بود، «یک کمربند، یک جاده» چین است که به طور بالقوه می تواند نقش اساسی در این بازسازی ایفا کند.

سوریه «استراتژی پنج دریا» را که از پیش از جنگ سال ۲۰۱۱ توصیف کرده بود، دنبال کرد. این چشم انداز به تمایلات سوریه برای ارتقاء موقعیت خود به عنوان گره اصلی در اتصال مناطق دریای سیاه، دریای خزر، خلیج فارس، دریای سرخ و دریای مدیترانه اشاره دارد.

انتظار می رفت که این کشور موقعیت ژئواستراتژیک خود را برای کمک به ادغام فضای محوری سه قاره غرب آسیا به حداکثر برساند که به نوبه خود نظم چند قطبی در حال ظهور را بسیار تسهیل می کند.

این رویاها با کمال تأسف با جنگ تروریستی ترکیبی که نزدیک به یک دهه از این جنگ می گذرد، از بین رفت، اما خوشبختانه از زمانی که دولت مشروع و منتخب این کشور تاکنون در سمت خود باقی مانده است، هرگز نابود نشد این امکان، احیای «استراتژی پنج دریا» را با حمایت چین و چند شریک دیگر دمشق فراهم می کند.

در ارتباط با این موضوع، باید اشاره کرد که در کنفرانس پناهندگان پاکستان، روسیه، ایران و عراق نیز شرکت داشتند.

این شش کشور از جمله چین، پاکستان، ایران، عراق، سوریه و روسیه این فرصت را دارند که با هم افزایی واقعی، پتانسیل اقتصادی استراتژیک «استراتژی پنج دریا» دمشق و  «یک کمربند، یک جاده» پکن را در جهت تسریع بازسازی سوریه جنگ زده به شرطی که اراده همه طرفها برای این منظور وجود داشته باشد، را فراهم آوردند.

 برای توضیح بیشتر باید به این مطالب اشاره کنم که پروژه برجسته یک کمربند_یک جاده چین،  کریدور اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) است که بندر ترمینال آن گوادر در دریای عرب و در مجاورت مرزهای ایران است.

چین و ایران از مدتها پیش در حال مذاکره در رابطه با یک معامله اقتصادی عظیم هستند و بندر چابهار در ایران که در یک زمان تصور می شد که به عنوان نقطه ورود هند به کریدور حمل و نقل شمال-جنوب (NSTC) است، متوقف شده که در این صورت ایران می تواند در حال حاضر به طور بالقوه با بندر گوادر و پروژه سی پک در چنین شرایطی مشارکت کند.

همگرایی سی پک  و کریدور حمل و نقل شمال-جنوب، همراه با سرمایه گذاری های آینده چین در زیرساخت های حمل و نقل ایران، از لحاظ تئوری می تواند دسترسی پکن را تا مرز ایران و عراق از طریق کریدور شاخه غربی سی پک W-CPEC+ گسترش دهد.

عراق در حال حاضر یک شریک نزدیک چین همانند سوریه است که بنابراین احتمال راه اندازی قابل اعتماد و بیشتر ترانزیت W-CPEC + از طریق این کشورها تا بندر طرطوس سوریه تحت کنترل روسیه وجود دارد.

* برایند همه این اتفاقات چه می تواند باشد؟
نتیجه نهایی این است که در نهایت ممکن است یک کریدور ترانس اوراسیایی ایجاد شود که سواحل مدیترانه شرقی سوریه را با اقیانوس آرام و چین متصل می کند. این مسیر جدید جاده ابریشم فرآیندهای ادغام غرب آسیا را تحریک می کند و به عراق و سوریه کمک می کند تا از تخریب های حاصل از جنگ خود بهبود یابند.

ایران، عراق و سوریه قبلاً از روابط متحدانه ای برخوردار بوده اند، روسیه یکی دیگر از متحدان سوریه در زمان جنگ است، در حالی که چین مهمترین شرکت سرمایه گذاری و دیپلماتیک دمشق به شمار می رود. پاکستان نیز یک کشور تاریخی است که روابط آن با سوریه اخیراً پس از ارسال کمک های پزشکی گسترده اسلام آباد به جمهوری عربی سوریه در ابتدای ماه نوامبر بهبود یافته است.

بنابراین این امکان برای هر شش کشور وجود دارد که در راستای تحقق این چشم انداز بلند پروازانه با هدف بازسازی هرچه سریعتر سوریه در جهت تسهیل بازگشت پناهندگان، ظرفیت های خود را جمع کنند.

مشکلات پیچیده ای مانند درگیری سوریه و بحران پناهندگی ناشی از آن نیاز به چندجانبه گرایی و راه حل های خلاقانه برای حل و فصل دارد.

با توجه به این موضوع، این پیشنهاد برای همه ذینفعان مطرح شده است تا پروژه W + CPEC را به عنوان ابزاری برای دستیابی به این هدف در نظر بگیرند.

این امر نه تنها به نفع همه این کشورها؛ بلکه با توجه به گذشت زمان به نفع مردم آنها نیز خواهد بود. هم افزایی برای «استراتژی پنج دریا» احیا شده سوریه و  «یک کمربند، یک جاده» چین شگفتی هایی را برای توسعه اقتصادی آینده آسیای غربی ایجاد می کند.

 در میان شرکای بازسازی سوریه، چین بدون شک امیدوار کننده ترین شریک بازسازی این کشور به دلیل پتانسیل عظیم بازار و توانایی های چشمگیر تأمین مالی است. همه کشورهای جهان، به ویژه کشورهای در حال توسعه و جنگ زده، اهمیت روابط اقتصادی نزدیکتر با جمهوری خلق را به همین دلیل درک می کنند و این مسئله نیز برای سوریه تفاوتی ندارد.

 به دلیل آن که سوریه نیز عاقلانه در صدد است تا از وابستگی به هر یک از شرکای خود بکاهد، از این رو روابط اقتصادی استراتژیک خود را با روسیه و ایران حفظ کرده و حتی احتمالاً آنها را در برخی زمینه ها گسترش خواهد داد.

سوریه با برقراری توازن میان منافع سه شریک استراتژیک برتر خود، امیدوار است که آنها را در موفقیت خود ذینفع تر کند که در آن صورت آنها می توانند به طور سه جانبه در کشورهای دیگر مانند افغانستان و بهبود وضعیت در آنجا نیز همکاری نمایند.

* ایران و روسیه به عنوان متحدان اصلی دولت سوریه در طول جنگ، نقش بسزایی در روند بازسازی سودآور سوریه دارند. در عین حال، کارشناسان معتقدند که اگر دو کشور به خوبی کار نکنند، قطعاً شرکت های چینی از این فرصت نهایت استفاده را می کنند. نظر شما در خصوص این موضوع چیست؟
چارچوب بندی همه چیز از منظر مفهوم «حاصل جمع صفر»، روش اشتباهی برای ارزیابی وضعیت است. سوریه، مانند همه کشورها، حق تنوع انتخاب شرکای اقتصادی خود را دارد و رقابت دوستانه بین روسیه، چین و ایران با دستیابی به قراردادهای بهتر به سود مردم سوریه خواهد بود.

علاوه بر آن، هر یک از شرکای این کشور در امر متفاوتی تخصص دارند. روسیه به خاطر زیرساخت های انرژی با کیفیت بالا شهرت دارد، شرکت های ایرانی در حال حاضر درگیر فعالیت های مهم تجاری در سوریه هستند، در حالی که شرکت های چینی پیشگامان جهانی در فناوری های ارتباط از راه دور اطلاعات و زیرساخت های حمل و نقل می باشند.

از نظر من، نقش های پیش بینی شده این شرکا در بازسازی سوریه می تواند مکمل باشد، نه رقابتی. اما در نهایت به این امر بستگی دارد که آنها کارت های خود را به خوبی بازی می کنند و سوریه از هر یک از پیشنهادات استقبال خواهد کرد.  

*در یکی از تحلیل ها، شما اینگونه مطرح کرده بودید که پیوستن ایران به یک طرح بزرگتر ادغام فرامنطقه ای به رهبری چین به نفع همه ذینفعان خواهد بود. آیا این مسئله برای سوریه نیز مفید است؟
بله، حتما اینطور هست. پیشنهاد راه اندازی کریدور چین و ایران از طریق گسترش غربی که من آن را W + CPEC توصیف کرده ام، برای گسترش پروژه شاخص یک کمربند_یک جاده (BRI) از کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) به غرب از طریق ایران، عراق و سوریه (W-CPEC +) می تواند فرصت های زیادی را برای بازار این کشورها از جمله شرکت های روسی در سوریه ایجاد کند.

همچنین این پروژه می تواند آنها را از طریق آنچه چین به عنوان جامعه پیش بینی شده برای آینده مشترک بشریت توصیف کرده که رابطه ای از وابستگی متقابل پیچیده است و منافع جمعی همه را تأمین می کند، به هم نزدیک کند.

ایجاد یک کریدور اقتصادی جدید بین غرب، جنوب و شرق آسیا از طریق W-CPEC + منجر به ایجاد مشاغل و سرمایه گذاری بیشتر خواهد شد و همچنین به سوریه و ایران در مقاومت در برابر تلاش های شدید آمریکا در جهت منزوی کردن آنها کمک می کند.