ضرورت برنامه ریزی برای استفاده ازظرفیت دروازه ملل (بندرچابهار)

ایرج منصوری؛ بازار: این بندر در مسیر کریدور بین المللی شمال - جنوب و مسیر ترانزیتی کشورهای یاد شده در توسعه محور شرق و افزایش مراودات تجاری در منطقه نقش مهمی را ایفا می کند.

بندر اقیانوسی چابهار با ۴۶۱ هکتار مساحت و با بیش از ۳۳ هزار متر مربع انبارهای مسقف و ظرفیت تخلیه و بارگیری ۸.۵ میلیون تن در سال در کسب درآمدهای ارزی و رشد اقتصادی کشور نقش بی بدیلی دارد.

دسترسی به بازار بیش از ۶۰۰ میلیون نفری کشورهای منطقه از مزیت های مهم بندرچابهار است که باید برنامه ریزان مناسب از این ظرفیت بزرگ در توسعه ترانزیت محور شرق به خوبی استفاده شود.

بندر چابهار یکی از ۱۸ بندر تجاری تحت حاکمیت سازمان بنادر و دریانوردی است که به دلیل دسترسی آن به آب‌های آزاد بین‌المللی از طریق اقیانوس هند از موقعیت استراتژیک در کریدورهای بین‌المللی برخوردار و یکی از با صرفه‌ترین مسیرها برای صادرات، واردات و ترانزیت کالا است.

افغانستان در سال‌های اخیر به واردات و صادارت از طریق بندرچابهار توجه ویژه ای دارد، زیرا این کشور محصور در خشکی به دلیل تنش سیاسی طولانی مدت با پاکستان در سالهای گذشته تلاش کرده که مسیرهای جدیدی را برای ترانزیت کالا و صادرات خود ایجاد کند و در این راستا بندرچابهار در راس برنامه های دولت افغانستان قرار گرفته است.

از طرفی اعمال تخفیف ۸۰  درصدی سازمان بنادر و دریانوردی در بندرچابهار به تمام ردیف های حقوق و عوارض بندری برای کشتی های کانتینری، تخفیف ۷۵ درصدی در انبارداری کانتینرهای وارداتی و ۸۵ درصدی در انبارداری کانتینرهای صادراتی، تخفیف ۶۰ درصدی در هزینه های راهنمایی، یدک کشی، لایروبی برای تمام خطوط کشتیرانی و تخفیف ۸۰ درصدی در هزینه های توقف در کنار اسکله ها از مهمترین برنامه های سازمان بنادر و دریانوردی برای افزایش پهلوگیری کشتی های بزرگ تجاری در این بندر اقیانوسی ایران است.

خدمات تخلیه و بارگیری مواد نفتی، فله خشک، کالاهای عمومی، کالاهای کانتینری، کانیتنر یخچالی، نگهداری و پردازش کالا  و خدمات مسافری از خدمات این بندر به تجار، بازرگانان، صاحبان کالا و مردم در این منطقه است.

نزدیکی به تنگه هرمز، موقعیت مناسب در شمال اقیانوس هند، وجود اراضی وسیع برای توسعه پسکرانه ها، موقعیت ترانزیتی و کاهش  ۴۰ درصدی هزینه های تمام شده حمل و نقل کالا به عنوان یک مرکز بزرگ لجستیکی به کشورهای منطقه و همسایه از مهم ترین ویژگی های دیگر بندر چابهار در جنوب شرقی ایران است.

درسالهای اخیر ظرفیت عملیات تخلیه و بارگیری این دروازه ملل (بندرچابهار) در منطقه در فاز اول توسعه از ۲.۵  به ۸.۵ میلیون تن افزایش یافت و قراراست درفاز پنجم ظرفیت عملیات تخلیه وبارگیری کالا در این بندر استراتژیک ایران به ۸۰ میلیون تن در سال افزایش یابد.

این بندر به علت قرار گرفتن در محدوده منطقه آزاد و با وجود ۲ بندر بزرگ شهید کلانتری و شهید بهشتی پس از تکمیل فاز نخست و افزایش ظرفیت تخلیه و بارگیری آن به ۸.۵ میلیون تن در سال در ۶۴۵ کیلومتری جنوب زاهدان از فرصت‌های سرمایه‌گذاری فراوانی برخوردار است.

مشارکت در تکمیل فازهای دوم تا پنجم طرح توسعه بندر چابهار، ساخت ترمینال نفتی و پتروشیمی، ساخت انبار کالاهای خشک، ایجاد مخازن فرآورده‌های نفتی و خوراکی، انبار رو باز و محوطه ترمینال و اسکله مسافری دریایی، مراکز رفاهی و خدماتی، محوطه‌های نگهداری لجستیک کانتینری، کارخانه کشتی سازی و اوراق کشتی، ایجاد مرکز خدمات رسانی به کشتی‌ها(تعمیرات، آذوقه و سوخت رسانی) و ایجاد صنایع کوچک پایین دستی پتروشیمی از مهم ترین  فرصت‌های سرمایه گذاری در بندرچابهار هستند.

ساخت سیلوی غلات، خطوط انتقال فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی، صنایع غذایی مرتبط با صنعت شیلات، صنایع جانبی محصولات کشاورزی، تولید انرژی، صنایع فلزی و فولاد، پردازش مواد معدنی و کانی، ایجاد پایانه ویژه ترانزیت و سواپ فرآورده‌های نفتی از دیگر فرصت ها در این بندر است.

ساخت مجتمع‌های تخصصی و سردخانه‌ای به منظور صادرات و واردات کالای فاسد شدنی، خدمات بانکرینگ، ایجاد مرکز توزیع کالای صادراتی به کشورهای همسایه، مجتمع های کارگاهی، جمع آوری مواد زائد و تصفیه آب کشتی‌ها، ساخت کارخانه آرد و کارخانجات ملزومات بسته بندی و خوراک دام و طیور از دیگر فرصت‌های سرمایه گذاری در این بندر اقیانوسی ایران است.

هم اکنون بندرچابهار با مدرن‌ترین تجهیزات تخلیه وبارگیری نقش بسزایی در حمل و نقل و تخلیه کالا و ترانزیت به کشورهای منطقه ایفا می کند و پیگیری سازمان بنادر و دریانوردی و حمایت دولت، کاهش ۲۵ درصدی سود بازرگانی به کالاهای وارده از طریق بندرشهید بهشتی چابهار می تواند در توسعه این بندر و رونق کسب و کار آن بسیار مفید واقع شود.

مشارکت در ساخت و تجهیز فاز ۲ تا ۵ طرح توسعه بندر شهید بهشتی از مهمترین دیگر فرصت‌های سرمایه گذاری در این بندر و تکمیل خط آهن ۶۲۸ کیلومتری زاهدان - چابهار در سه قطعه چابهار- ایرانشهر، ایرانشهر - خاش و خاش - زاهدان وضعیت اقتصادی منطقه را به کلی دگرگون خواهد کرد.

بدون تردید بندر چابهار در آینده قطب تجارت و ترانزیت منطقه خواهد شد و باید هرچه سریع‌تر زیرساخت‌های آن از جمله خطوط ریلی آن آماده شود و قرار است در این پروژه ریلی ۳۴ ایستگاه مسافری و باربری، ۱۲۸ دستگاه پل بزرگ و کوچک و ۳۹ دستگاه تونل ساخته شود.

ریل گذاری ۶۲۸ کیلومتر در مسیر راه آهن زاهدان - چابهار به عنوان طولانی‌ترین مسیر ریلی کشور با حضور محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی و فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا (ص) به عنوان مجری طرح در ۱۷ تیر ۹۹ آغاز شد و تاکنون تکمیل این پروژه بدون وقفه ادامه داشته است.

با اختصاص منابع مالی از محل صندوق توسعه ملی پیشرفت فیزیکی این پروژه هم اکنون به ۴۵ درصد رسیده و پیشرفت فیزیکی زیرساخت های آن بیش از ۶۰ درصد است.  

اتصال بندرچابهار به شبکه ریلی سراسری، کمک به توسعه سواحل مکران با استفاده از ظرفیت های ریلی و چند وجهی، اتصال کشورهای آسیای میانه و افغانستان به آب‌های آزاد اقیانوسی، ایجاد بستر مناسب برای توسعه و رشد اقتصادی، صرفه‌جویی در مصرف سوخت و کاهش تصادفات جاده‌ایی، ایجاد امنیت پایدار در منطقه و ایجاد همکاری‌های دائمی با کشورهای منطقه و سایر کشورها با تبادلات تجاری و ترانزیتی از اهداف طرح بزرگ ملی راه‌آهن زاهدان - چابهار است.

بندرچابهار ظرفیت استفاده از چهار شیوه حمل ‌و نقل ترکیبی و چند وجهی را داراست؛ این بندر در جنوب شرقی ایران و جنوب عمان ۱۲۰کیلومتر مرز خشکی و ۱۵۰ کیلومتر مرز دریایی دارد ومحل تلاقی دوکریدور بین المللی شمال - جنوب و شرق - ‌غرب و امن‌ترین و کوتاه‌ترین مسیر به آسیای میانه و افغانستان است.

خوشبختانه با بهره برداری از فاز نخست این بندر ورود و تخلیه کشتی ها در بندرچابهار با عمق ۱۷ متری هیچ محدودیتی ندارد، به طوری که در برخی مواقع همزمان هفت کشتی بزرگ حامل کالای اساسی و یا کالاهای ترانزیتی به افغانستان، در بندر شهید بهشتی چابهار پهلوگیری کرده است.

حمل و نقل دریایی بخشی جدانشدنی از تجارت بین‌المللی است و به عنوان ایمن ترین و با صرفه ترین شیوه حمل و نقل انبوه کالا، نسبت به سایر شیوه های حمل و نقل از جایگاه ممتازی برخوردار است و بندرچابهار می‌تواند در توسعه حمل و نقل دریایی کشور نقش مهمی ایفا کند، زیرا هم اکنون ۹۰ درصد واردات به کشور و  ۹۰ درصد حمل و نقل بین المللی کالا در جهان با استفاده از حمل و نقل دریایی انجام می‌شود.

تخصیص تسهیلات از محل وجوه اداره شده به بخش‌های غیر دولتی جهت خرید و تأمین شناورهای حمل مسافر و خودرو، ساخت مخازن نفتی، انبار، سیلو و محوطه‌های نگهداری کالا عدم اعمال رشد اجاره بهای ثابت قرارداد و اجاره اراضی به مدت پنج سال در مدل‌های مالی از معافیت‌های غیر تعرفه‌ای سازمان بنادر و دریانوردی در بندرچابهار است.

همچنین احتساب نرخ بازگشت متعارف برای قراردادهای سرمایه گذاری در بندر شهید بهشتی چابهار در مدل‌های مالی، اعطای معافیت پرداخت سهم درآمدی سازمان در تمامی قراردادهای سرمایه گذاری شامل اجاره بهای متغیر، سهم باربری، انبارداری، خن کاری و THC در خصوص کالاهای مازاد بر تعهد تناژ به مدت پنج سال از زمان بهره برداری از دیگر معافیت‌های غیرتعرفه‌ای در بندرچابهار محسوب می شود.

با اختصاص ۲۰ درصد واردات کالاهای اساسی مورد نیاز کشور به بندرچابهار و کاهش ۲۵ درصدی سود بازرگانی برای واردات کالا به این بندر، زمینه مناسبی برای رونق اقتصادی و توسعه محور شرق در سواحل مکران به وجود آمده است.

بدون شک هوشمند سازی بندرچابهار، کاهش زمان رسوب کالا، بهره‌برداری از ظرفیت های خالی موجود در این بندر، ایجاد مراکز تولید کالا، واگذار یکپارچه سازی سامانه های عملیاتی، حذف فرایندهای غیرضروری می تواند در رشد و توسعه بندرچابهار بسیار تاثیرگذار باشد.

جمهوری اسلامی ایران با ۵۸۰۰ کیلومتر نوار ساحلی در حوزه دریایی از فرصت‌های بی‌نظیری برای توسعه حمل و نقل دریایی و بندری برخوردار است و باید با برنامه‌ریزی مناسب و انجام سرمایه گذاری های موردنیاز به خصوص در منطقه بندرچابهار گام‌های اساسی برداشته شود.

از آنجا که بندرچابهار در جنوب ایران به عنوان یکی از بنادر مهم تجاری به علت موقعیت استراتژیک و دستیابی به آب‌های آزاد بین المللی، جایگاه ویژه‌ای در مبادلات ایران با سایر کشورهای منطقه دارد، باید از این ظرفیت برای کسب درآمدهای ارزی و رشد اقتصاد ملی به خوبی استفاده شود.

اتصال ریل به بندرچابهار علاوه بر افزایش ظرفیت ترانزیتی، حمل ونقل کالا با ناوگان ریلی را به سایر استانها و کشورهای منطقه تسهیل خواهد کرد و دولت باید تلاش کند با اختصاص منابع مالی مورد نیاز پروژه ریلی زاهدان - چابهار را در اسرع وقت آماده کند.

افزایش مراودات تجاری، توسعه فعالیتهای صنعتی، تکمیل زیرساخت های حمل و نقل و رفت و آمد تجار و بازرگانان داخلی و خارجی به این منطقه استراتژیک به ایجاد اشتغال و رشد اقتصادی کمک زیادی خواهد کرد و با ایجاد امنیت و ثبات اقتصادی، زمینه توسعه پایدار منطقه بیش از پیش فراهم خواهد شد.