جواد حیران نیا؛ بازار: «نیکلاس برنز»، استاد دانشگاه هاروارد و از مشاوران ستاد انتخاباتی بایدن روز گذشته در اظهاراتی پازل بایدن در مورد ایران و برجام را به نوعی تکمیل کرد.
«جو بایدن» نامزد حزب دموکرات پیش از این در خصوص برجام و نحوه بازگشت به این توافق در صورت پیروزی در انتخابات گفته بود که به این توافق بازخواهد گشت. با این حال، او درباره بازگشت به برجام گفته بود در صورتی که ایران به تعهدات اولیه‌اش در برجام برگردد، او هم آمریکا را به این توافق بازخواهد گرداند.
سخنان روز گذشته برنز نیز در همین راستا بود اما با یک تکمله «این نقطه مناسبی برای شروع نیست» جایی که گفته بود: ««اگر آنها (ایرانی‌ها) این کار را انجام ندهند (به تعهداتشان برنگردند) و تصورشان این باشد که می‌خواهند همین مسیر را ادامه دهند و برنامه هسته‌ایشان را تقویت کنند، این نقطه مناسبی برای شروع نیست.»
«برنز» نیز تا حدی از سیاست سایر مشاوران و حتی خود شخص بایدن در خصوص برجام پیروی کرده است. یعنی لحنی غیرشفاف و مبهم. این لحن مبهم به بایدن کمک می کند تا هم دیپلماسی(هویج) را در لحن خود حفظ کرده باشد و هم «چماق» را بالای سر ایران نگهدارد.
اما «نقطه شروع» در سخنان «برنز» به چه معناست؟ آیا این نقطه شروع صرفا محدود به مذاکرات مربوط به برجام می شود یا منظور تسری مذاکرات به حوزه های موشکی و سیاست منطقه ای ایران نیز هست؟
اگر منظور «برنز» سوال اول باشد یعنی بایدن هم به دنبال طولانی کردن محدودیتهای هسته ای ایران است که ذیل برجام برای آن بازه زمانی مشخص شده بود. در مناظرات اولیه نامزدهای دموکرات برای انتخابات ریاست جمهوری نیز هیچ نامزد دموکراتی غیر از «برنی سندرز» صحبت از بازگشت به «برجام کنونی» نکرده بود و همه نامزدها سخن از برداشتن بند غروب آفتاب یا اعمال تغییراتی در برجام کنونی به منظور دائمی کردن محدودیتهای ایران کرده بودند.
تیم سیاست خارجی «جو بایدن» برنامه منسجم و در عین حال پیچیده ای را علیه ایران تدارک دیده اند که در سخنرانی های بایدن و مشاوران او از جمله «تونی بلینکن» قابل ردیابی است
برای بررسی رویکرد بایدن به برجام و به طور کلی سیاست خارجی او در قبال ایران باید در نظر داشت تیم سیاست خارجی «جو بایدن» برنامه منسجم و در عین حال پیچیده ای را علیه ایران تدارک دیده اند که در سخنرانی های بایدن و مشاوران او از جمله «تونی بلینکن» قابل ردیابی است.
«آنتونی بلینکن» بارها در مصاحبه‌ها و اظهارنظرهایش اعلام کرده که بایدن در صورت پیروزی در انتخابات به دنبال «توافقی قوی‌تر» با ایران خواهد بود.
او به عنوان مثال ۲۹ خردادماه گفت چنانچه بایدن در انتخابات ماه نوامبر به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا انتخاب شود تمامی تحریمها علیه ایران، از جمله تحریمهای اعمال‌شده توسط «دونالد ترامپ» را حفظ خواهد کرد.
این مقام سابق آمریکایی گفت: «ایران باید به پایبندی کامل برجام برگردد. در غیر این صورت- و تا زمانی که [ایران] این کار را انجام دهد- واضح است که همه تحریمها پابرجا خواهند ماند.»
بلینکن در ادامه گفته بود به دنبال «توافقی قوی‌تر» با ایران خواهد بود: «اگر ما به پایبندی [به برجام] برگردیم از این مسئله به همراه شریکان و متحدانمان که بار دیگر در موضع یکسانی با ما قرار می‌گیرند به عنوان سکویی استفاده خواهیم کرد تا به مذاکره بر سر توافقی طولانی‌مدت‌تر و قوی‌تر بپردازیم.»
همچنین تقریبا چکیده‌ای جامع از برنامه بایدن مقابل ایران را می‌توان در گزارش «ایلان گلدنبرگ» (پرونده ایران در تیم مشاوران بایدن بر عهده وی گذاشته شده است) و همکارانش در مرکز امنیت آمریکای نوین یافت. نسخه‌ای از این گزارش در اواخر جولای در اختیار ستاد انتخاباتی بایدن و احتمالا جیک سولیوان مشاور ارشد نامزد دموکرات‌ها در حوزه سیاست خارجی قرار گرفته است.
در یادداشت اخیر بایدن در «سی ان ان» جزئیات برنامه او در قبال ایران رونمایی شد. این برنامه سه مرحله ای که تفکیک هر مرحله و بررسی اجزای آن برای فهم سیاست خارجی دولت او مقابل ایران در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا حائز اهمیت است
به طور مشخص در یادداشت اخیر بایدن در «سی ان ان» جزئیات برنامه او در قبال ایران رونمایی شد. این برنامه سه مرحله ای که تفکیک هر مرحله و بررسی اجزای آن برای فهم سیاست خارجی دولت او مقابل ایران در صورت پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا حائز اهمیت است.
او در این مطلب با انتقاد از سیاست خارجی دولت ترامپ، مدعی شد کارزار فشار حداکثری یک موهبت برای ایران بوده است. به گفته بایدن، وعده ترامپ به حصول توافق بهتر با ایران، توخالی بود و آنچه که ماه میلادی گذشته روی داد، ثابت کرد که سیاست او در قبال ایران، یک شکست خطرناک است.
نامزد دموکرات انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در این باره افزود: او حتی نتوانست نظر یکی از متحدان نزدیک واشنگتن را برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران جلب کند. سعی کرد به طور یکجانبه، تحریمهای سازمان ملل علیه این کشور را احیاء کند حال آنکه اعضای شورای امنیت درخواستش را رد کردند و در حال حاضر هم گزارش‌ها حاکی از آن است که حجم ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران ۱۰ برابر مقدار آن در زمانی است که باراک اوباما کاخ سفید را ترک کرد.
بایدن در این یادداشت سه مرحله در خصوص مواجهه با ایران را بر می شمرد: «نخست اینکه متعهد می‌شود که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند. بعد، چنانچه ایران به تعهدات خود ذیل برجام بازگردد؛ آمریکا هم دیپلماسی پیشه کرده و به منزله نقطه آغاز مذاکرات، به توافق هسته‌ای بازمی‌گردد.
البته به بقیه موارد نظیر آزادی آمریکایی‌های بازداشت‌شده و مسائل حقوق بشری ایران هم رسیدگی می‌شود حال آنکه در همکاری با شرکای آمریکا از تنش‌ها و درگیری‌های منطقه‌ای نظیر جنگ یمن کاسته می‌شود.
در گام دوم، مواظب خواهد بود که تحریمهای آمریکا، تلاش ایران در مبارزه با کرونا را تحت‌الشعاع قرار ندهد و تصمیم ناعادلانه ترامپ در لغو سفر اتباع شماری از کشورهای مسلمان به آمریکا را نیز لغو خواهد کرد.»
نامزد دموکرات انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا همچنین مدعی شد که در گام سوم، به مقابله با فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران در سطح منطقه و همچنین حمایت از اسرائیل ادامه خواهد داد. تحریمهای هدفمند علیه اقدامات حقوق بشری ایران و مقابله با برنامه موشک‌های بالستیک هم به قوت خود باقی است.
نهایت آنکه بایدن مدعی می‌شود که با بازگشت جامعه جهانی به سوی آمریکا، دولت او در پیش گرفتن سیاست درست در قبال ایران را اولویت خود قرار خواهد داد.
بر این اساس بایدن می گوید که در مرحله اول «چنانچه ایران به تعهدات خود ذیل برجام بازگردد؛ آمریکا هم دیپلماسی پیشه کرده و به منزله نقطه آغاز مذاکرات، به توافق هسته‌ای بازمی‌گردد. البته به بقیه موارد نظیر آزادی آمریکایی‌های بازداشت‌شده و مسائل حقوق بشری ایران هم رسیدگی می‌شود حال آنکه در همکاری با شرکای آمریکا از تنش‌ها و درگیری‌های منطقه‌ای نظیر جنگ یمن کاسته می‌شود.»
نکته مهم در این مرحله زمان بندی موضوعات است. از اظهارات بایدن می توان دو برداشت داشت. یکی اینکه موضوع هسته ای به صورت مستقل مورد بررسی قرار خواهد گرفت و برداشت دیگر این است که موضوع هسته ای در پیوند با موضوعاتی چون حقوق بشر دیده خواهد شد.
اگر برداشت اول مد نظر قرار گیرد یعنی اینکه بایدن با بازگشت ایران از کاهش تعهدات برجامی خود، به برجام باز می گردد و تحریمهای هسته ای علیه ایران برداشته می شوند.
به فرض اینکه این برداشت درست باشد چند نکته مبهم وجود دارد. به این معنا که اگر فرض کنیم بایدن پیروز انتخابات شود و فردای پیروزی، ایران هم به تعهدات کامل خود ذیل برجام عمل کند و از کاهش تعهدات برجامی خود بازگردد باز هم شرایط تحریمها به پیش از خروج ترامپ از برجام باز نخواهد گشت.
دلیل آن این است که ترامپ طی زمانی که از برجام خارج شده بسیاری از تحریمهای هسته ای را از ذیل برچسب هسته ای خارج کرده و آنها را ذیل موضوعاتی چون تروریسم و حقوق بشر قرار داده است.
واکاوی اظهارات بایدن و مشاوران او نشان می دهد که توافق «طولانی مدت» و «قوی‌تر» دارای دو بار معنایی است. معنای اول این است که برجام کنونی مورد پذیرش نیست و برخی تغییرات از رهگذر مذاکرات با ایران باید اعمال شود. برای مثال برداشته شدن «بند غروب» آفتاب یکی از موضوعات مورد مذاکره می تواند باشد.
از سوی دیگر و بنا بر اظهارات بایدن، موضوع هسته ای در ارتباط با موضوعاتی چون موضوع موشکی و سیاست منظقه ای ایران دیده خواهد شد. مسأله مهم در این میان زمانبندی این مذاکرات و میزان ارتباط این موضوعات به یکدیگر و درجه استقلال هر موضوع در مذاکرات احتمالی با ایران است.
اگر سرنوشت مذاکرات هسته ای به نتایج مذاکرات احتمالی موشکی و یا منطقه ای بخواهد پیوند بخورد در این صورت این موضوعی نیست که ایران به آن تن بدهد
به این معنا که اگر سرنوشت مذاکرات هسته ای به نتایج مذاکرات احتمالی موشکی و یا منطقه ای بخواهد پیوند بخورد در این صورت این موضوعی نیست که ایران به آن تن بدهد. در این صورت نتیجه مذاکرات از پیش مشخص است.
لذا باید توجه داشت که بایدن مشخصا موضوعاتی را مطرح می کند که ترامپ هم بر آنها تأکید داشته است. تفاوت ظاهری برنامه بایدن این است که به لحاظ زمان بندی او گفتگو با ایران درباره موضوع هسته ای را مرحله اول تعریف می کند و موضوعات حقوق بشری، مسائل منطقه ای ایران، حمایت ادعایی از تروریسم و بحث موشکی ایران را در مراحل بعدی می گنجاند.
این در حالی است که ترامپ همه این موضوعات را «یکپارچه» مطرح می کند. اما همانگونه که اشاره شد در حالی «پکیج بایدن» در خصوص ایران مرحله به مرحله در ظاهر به نظر می رسد ولی در عمل نتایج همه مراحل در پیوند با هم قرار دارد و نمی توان در یکی به موفقیت رسید و در موضوعی دیگر شکست خورد؛ موضوعی که اصلا به نفع ایران نیست.
بدین معنی که ایران اساسا حاضر نیست سیاست منطقه ای، موضوع موشکی و ... مورد گفتگو قرار گیرد و بحث هسته ای را هم کاملاً از این موضوعات مجزا می داند که حصول توافق به آنرا بی ارتباط به گفتگو در سایر حوزه ها قلمداد می کند.
نظر شما