میلیونرها و میلیاردرهای فقیر؛ شهروندان ایرانی در جستجوی قدرت خرید

سهیلا روزبان؛ بازار: رشد قیمت‌ها و تورم نزدیک به ۳۰ درصد حالا ارزش دارایی‌هایی همچون ماشین و ملک را میلیاردی کرده است. حالا یک واحد آپارتمان ۱۰۰ متری در تهران حدود ۲.۵ میلیارد تومان ارزش دارد و خودرویی همچون دنا نزدیک به ۴۰۰ میلیون تومان معامله می‌شود. قیمت سکه مرز ۱۶ میلیون تومان را هم رد کرده و هر گرم طلای ۱۸ عیار  به قیمت یک میلیون و ۴۰۰ هزار معامله می شود.

ظاهر قضیه این است که بیشتر ایرانی‌ها در چند ماه گذشته ثروتمند تر شده اند. اما واقعیت خیلی تلخ‌تر از این حرف‌هاست. آنگونه که کامران ندری عضو پژوهشکده پولی و بانکی به بازار می‌گوید: «رشد قیمت کالاها و خدمات به معنی فقیر تر شدن عموم جامعه است. در شرایطی می‌توان گفت که مردم کشور ثروتمندتر شده‌اند که تعداد دارایی‌ها بیشتر شود. به عنوان مثال تعداد خانه و اتومبیل فردی افزایش یابد. در شرایطی که ارزش دارایی فردی به واسطه تورم بالا رفته، نمی‌توان گفت که فردی ثروتمند شده است.»

 رشد قیمت‌ها که پیش از این خرید خانه و خودرو را به رویا تبدیل کرده بود، حالا  تعمیر و نگهداری همین  دارایی‌ها را هم به چالش کشیده است. به عنوان مثال خرید یک شیر معمولی برای خانه چیزی حدود ۳ میلیون تومان هزینه دارد یا تعویض کاشی‌های سرویس بهداشتی منازل حدود ۲۰ میلیون خرج روی دست صاحبان خود می‌گذارد.

رشد قیمت خودرو، حالا هزینه‌های تعمیر و نگهداری‌ها را هم چند برابر کرده به گونه ای که برخی از دارندگان خودرو می‌گویند جرات استفاده از ماشین‌های شخصی خود را ندارند. برخی دیگر هم به این فکر افتاده اند که خودرویی ارزان قیمت را خریداری کنند تا کمی از هزینه‌های خود بکاهند. علیرضا نیک آیین رییس اتحادیه مکانیسین‌ها به بازار می‌گوید: هزینه نگهداری خودروهای داخلی هم نسبت به ابتدای سال ۱۰۰ درصد بیشتر شده است. البته رشد قیمت در قطعات خارجی بیشتر بوده و متناسب با رشد قیمت دلار، قیمت جدیدی برای اجناس اعلام می‌شود. کاهش قدرت خرید خانوارها حالا بازار قطعه‌های دست دوم تبدیل به نو شده و قطعه‌های تقلبی را حسابی داغ کرده است.

رشد قیمت کالاها و خدمات به معنی فقیر تر شدن عموم جامعه است. در شرایطی می‌توان گفت که مردم کشور ثروتمندتر شده‌اند که تعداد دارایی‌ها بیشتر شود. به عنوان مثال تعداد خانه و اتومبیل فردی افزایش یابد. در شرایطی که ارزش دارایی فردی به واسطه تورم بالا رفته، نمی‌توان گفت که فردی ثروتمند شده است

کاهش تولید ناخالص داخلی به ازای هر ایرانی
«آمارهای متفاوتی از میزان تولید ناخالص داخلی در کشور ارائه می‌شود. برخی آمارها میزان رشد تولید ناخالص داخلی در دهه گذشته را سالانه نیم درصد و برخی دیگر نشان می دهد که این شاخص در سال‌های گذشته هیچ تغییری نکرده و حدود صفر بوده است. با توجه به اینکه در این بازه زمانی شاهد رشد جمعیت بوده ایم، می‌توان گفت که حالا به ازای هر نفر تولید ناخالص کمتری را داریم. » این بخشی از گفته‌هایی عضو پژوهشکده پولی و بانکی است که می‌گوید: معنای کاهش ارزش ریال این است که کشور از نظر اقتصاد کلان فقیر تر شده است.  

او بر این باور است که قیمت یک متغیر اسمی است و نمی‌توان بر اساس آن گفت که خانواده ای ثروتمند یا فقیر شده است. به عنوان مثال اگر اسم یک نفر «رستم» باشد به معنای این نیست که آن فرد پهلوان است. به گفته او، رشد قیمت‌ها به معنی کاهش ارزش پول ملی ایران است.

برخی آمارها میزان رشد تولید ناخالص داخلی در دهه گذشته را سالانه نیم درصد و برخی دیگر نشان می دهد که این شاخص در سال‌های گذشته هیچ تغییری نکرده و حدود صفر بوده است. با توجه به اینکه در این بازه زمانی شاهد رشد جمعیت بوده ایم، می‌توان گفت که حالا به ازای هر نفر تولید ناخالص کمتری را داریم

افت ۲۶۹ درصدی ارزش ریال
بهای دلار صرافی ملی که هفته گذشته تا کانال ۲۶ هزار تومان هم عقب‌نشینی کرده بود دیروز در آستانه ۳۱ هزار تومان قرار گرفت. این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که در مدت مشابه سال گذشته قیمت دلار حدود ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان بوده است. با این اوصاف می‌توان ادعا کرد که قیمت دلار در یک سال گذشته ۲۶۹ درصد رشد کرده است. معنی دیگر این رشد کاهش ۲۶۹ درصدی ارزش ریال در یک سال گذشته است. ندری که معتقد است اقتصاد ایران بدترین روزهای خود را در طول ۴۰ سال گذشته را تجربه می‌کند، می‌گوید : برای اولین بار ۳ سال پیاپی کشور با تورم بالا مواجه بوده که در تاریخ اقتصاد ایران بی سابقه است.

هرچند که تدوام تورم بالا شرایط استثنایی را برای کشور رقم زده، اما پدیده تورم را نمی توان اتفاق جدید در اقتصاد ایران دانست.  بر اساس آخرین گزارش تریدینگ اکونومیکس که در ۲۰ خردادامسال منتشر شده است، ایران جز ۱۰ کشور جهان با بالاترین نرخ تورم است. در این رده بندی ونزوئلا که از چهار سال پیش رکوددار نرخ تورم در جهان بوده، همچنان رکورد خود را حفظ کرده است.

در این رتبه بندی ونزوئلا با تورم ۲۴۳۱ درصدی، زیمبابوه با تورم ۷۶۶ درصدی و سودان با تورم ۸۱.۶ درصدی رکوردداران نرخ تورم در جهان هستند. پس از آن آرژانتین با تورم ۴۴.۴ درصدی، سودان جنوبی با ۴۰.۴ درصد، لیبریا با ۲۳.۶ درصد، آنگولا با ۲۰.۸۱ درصد و ایران و اتیوپی با تورم ۱۹.۸ درصد در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

مدت مشابه سال گذشته قیمت دلار حدود ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان بوده است. با این اوصاف می‌توان ادعا کرد که قیمت دلار در یک سال گذشته ۲۶۹ درصد رشد کرده است. معنی دیگر این رشد کاهش ۲۶۹ درصدی ارزش ریال در یک سال گذشته است

هزینه‌های نگهداری خانه چقدر بیشتر شده است؟
بر اساس آخرین گزارش منتشر شده متوسط قیمت ملک درپایتخت به ۲۴ میلیون تومان رسیده است. با این اوصاف یک واحد آپارتمان ۱۰۰ متری که تا همین ۶ ماه حدود ۱.۵ میلیارد تومان ارزش داشت حالا حدود ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان قیمت می‌خورد. این رشد قیمت در حالی اتفاق می‌افتد که دولت حداقل حقوق کارگران در سال جاری را حدود ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان در نظر گرفته است. با فرض ثابت ماندن قیمت‌ها و پس انداز تمام حقوق یک کارگر، خرید یک ملک ۱۰۰ متری در تهران حدود ۸۵۷ ماه به عبارت دیگر ۷۱ سال و ۴ ماه امکان پذیر خواهد بود. با رشد قیمت‌ها نه تنها خانه دار شدن برای بسیاری از مردم کشور به یک رویای دست نیافتنی تبدیل شده، اما هزینه‌های تعمیر و نگهداری هم شرایط سختی را برای صاحب خانه‌های کشور ایجاد کرده است. به عنوان مثال تعویض یک شیر ساده چیزی حدود ۳ میلیون تومان آب می‌خورد. در این روزها اگر به دلیل نشت آب ناچار به کندن کف سرویس بهداشتی و تعویض کاشی‌های آن شوید، دست کم ۲۰ میلیون تومان برای این تعمیرات کنار بگذارید.

هزینه هر مترمربع ایزوگام  از ۱۵ هزار تومان در سال گذشته به حدود ۴۰ هزار تومان در هر مترمربع رسیده است. با این اوصاف هزینه ایزوگام یک پشت بام ۲۰۰ متری از ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان در سال گذشته به چیزی حدود ۹ میلیون و ۶۰۰ هزار افزایش یافته است

هزینه ایزوگام ۳ برابر شد
رشد قیمت در کالاهایی که ارز بری بیشتری دارد یا قیمت گذاری مواد اولیه آن در بورس و بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، متناسب با بهای دلار بالا می‌رود. به عنوان مثال هر مترمربع ایزوگام حدود ۴۰ هزار تومان هزینه دارد. محمد یکی از فعالین این رشد قیمت قیر و دلار را دلیل اصلی افزایش قیمت در این بخش می‌داند. به گفته او، هزینه هر مترمربع ایزوگام در پارسال ۱۵ هزار و در سال ۹۷ حدود ۷ هزار تومان بوده است. با این اوصاف هزینه ایزوگام یک پشت بام ۲۰۰ متری (معمولا ۲۰ درصد به متراژ ساختمان در ایزوگام افزوده می‌شود) از ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان در سال گذشته به چیزی حدود ۹ میلیون و ۶۰۰ هزار افزایش یافته است.

رشد قیمت خدمات ساختمانی هم این روزها دست کمی از کالاها ندارد. به عنوان مثال حداقل قیمتی که برای نقاشی هر مترمربع خانه این روزها طلب می‌شود حدود ۳۰ هزار تومان است. با این اوصاف نقاشی یک واحد ۱۰۰ متری (در نقاشی آپارتمان برای محاسبه فضای خانه هر متر را در ۳ ضرب می‌کنند) حدود ۹ میلیون تومان هزینه می‌تراشد. البته اگر قرار باشد در بخشی از دیوارهای خانه از کاغذ دیواری استفاده کنید دست کم ۲ میلیون تومان به هزینه‌های شما افزوده می‌شود.

تعمیرو تعویض شیر آلات نیز به همین منوال با قیمت های سه برابری مواجه است و تناسبی با امارهای اعلامی از سوی بانک مرکزی و تورم اعلامی ندارد.

قیمت قطعه‌های داخلی ۱۰۰ درصد گران شده است. البته رشد قیمت در قطعه‌های خارجی بیشتر بوده و همین مساله بازار کلاهبرداری را حسابی داغ کرده است. حالا بسیاری از فروشنده یا قطعه‌های تقلبی را به جای قطعه اصلی می‌فروشند و برخیی دیگر قطعه‌های کارکرده را به نو تبدیل می‌کنند و به اسم جنس اورجینال در بازار می‌فروشند

هزینه تعمیرات لوازم خانگی به اندازه خریدهای قبلی 
 اما این تمام ماجرانیست.  به غیر از هزینه های تعمیر و نگهداری منازل و اپارتمان ها  لوازم خانگی نیز  به حدی افزایش یافته که  هزینه تعمیرات هر وسیله پر مصرف در خانه ها تقریبا به اندازه خرید همان لوازم در سه سال گذشته است .  هم اکنون یک ست مدل جدید  4 قلم یخچال، لباس شویی ، ظرف شویی و ماکرو ویو  از یک برند کره ای  بیش از 211 میلیون تومان سرمایه نیاز دارد و برای تعمیرات اساسی کالاهای خریداری شده باید میلیون ها تومان  هزینه کرد به نحوی که  بسیاری از کارمندان و کارگران  دیگر قادر به جایگزینی محصولات گذشته خود و حتی در برخی موارد  تعمیرات آن نیستند. 

بازار داغ قطعه‌های فیک
گرانی دلار بازار خودرو را هم بی نصیب نگذاشته است. حالا پراید به عنوان ارزان ترین خودروی سواری بازار ایران حالا در آستانه ۱۴۰ میلیون تومان قرار گرفته است. در سایر خودروهای گروه پژو نیز شاهد رشد قیمت‌ها در نیمه نخست امسال بودیم. به عنوان مثال قیمت  ۲۰۶ تیپ ۲ از حدود ۸۰ میلیون تومان در سال گذشته به ۲۳۰ میلیون تومان رسیده که نشان دهنده رشد حدود ۴ برابری قیمت آن است. پژو ۲۰۶ تیپ ۵ هم در مرز ۳۰۰ میلیون تومان قرار گرفته است. همچنین پژو ۲۰۷ دنده ای ۴۳۳ میلیون تومان، ۲۰۷ اتوماتیک ۴۵۳ میلیون تومان، ۲۰۷ صندوقدار ۴۸۱ میلیون تومان، پژو پارس اتوماتیک ۴۲۰ میلیون تومان، پژو ۴۰۵ اس ال ایکس ۲۱۹ و پژو پارس ساده ۲۴۸ میلیون تومان قیمت دارند. رشد قیمت و کاهش توان خرید خودرو اما تمام ماجرا نیست. حالا بسیاری از دارندگان خودرو از رشد سرسام آور هزینه‌های تعمیر و خرید قطعه می‌گویند. افزایش هزینه‌های نگهداری خودرو به ویژه خودروهای کمی لوکس تر به قدری افزایش یافته که بسیاری از خانوارها از پس هزینه‌های آن بر نمی آیند و به دنبال خرید خودرویی ارزان تر می‌روند. جدای از این تامین قطعه اصل بسیاری خودروهای خارجی کار را برای تعمیرکاران حسابی سخت کرده است. علیرضا نیک آیین رییس اتحادیه مکانیسین‌ها در اینباره به بازار می‌گوید: قیمت قطعه‌های داخلی ۱۰۰ درصد گران شده است. البته رشد قیمت در قطعه‌های خارجی بیشتر بوده و همین مساله بازار کلاهبرداری را حسابی داغ کرده است. حالا بسیاری از فروشنده یا قطعه‌های تقلبی را به جای قطعه اصلی می‌فروشند و برخیی دیگر قطعه‌های کارکرده را به نو تبدیل می‌کنند و به اسم جنس اورجینال در بازار می‌فروشند.

البته گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس ایران از شدیدتر شدن فقر در کشور خبر می دهد.  براساس این گزارش درآمد سرانه ایران از سال ۱۳۹۰ تا سال ۱۳۹۸ کاهشی ۳۴ درصدی داشته و قدرت خرید هر ایرانی نسبت به سال ۱۳۹۰ حدود یک‌ سوم کاهش یافته است. این گزارش همچنین تصریح کرده است که در صورت تحقق رشد اقتصادی هشت درصدی از سال ۱۳۹۹ به بعد حداقل شش سال زمان نیاز خواهد بود تا ایران به سطح درآمد ۱۳۹۰ بازگردد.