شکیبا کولیوند؛ بازار: ۱۵ مهرماه به عنوان روز ملی «روستا و عشایر» در تقویم ملی کشور ثبت شده اما به راستی در این بین تا چه میزان توانسته ایم به عشایر آن طور که بایسته و شایسته است توجه داشته باشیم؟
سال ۹۹ در حالی درگیرو دار شرایط کرونایی قرار دارد که در آن علاوه بر مباحث اقتصاد مقاومتی باید به بحث رونق تولید و جهش تولید نیز توجه داشته باشیم؛ در این بین، نقش روستاییان و عشایر در کجای ماجرا قرار دارد؟ اگر بخواهیم در این میان نگاهی به تاثیر اقتصادی عشایر در کشور بیندازیم، جایگاه آنها را خواهیم شناخت.
عشایر کشور جامعه‌ای مولد بوده که به استناد آمار حدود دو درصد جمعیت کشور را شامل می‌شوند؛ این قشر با دارا بودن بالغ بر ۲۴ میلیون واحد دامی متشکل از ۲۸ درصد دام سبک و چهار درصد دام سنگین کشور بیش از ۲۰ درصد گوشت قرمز کشور را تولید کرده و نقش بارزی در سایر تولیدات دامی نیز دارند.
بر اساس آمار عشار سهم قابل توجهی در تولید صنایع دستی کشور دارند ضمن اینکه حدود ۳۸ درصد مراتع خوب کشور در اختیار عشایر است و در عرصه‌ای حدود ۵۹ درصد مساحت کشور پراکنده هستند؛ این آمار بیان میکند در صورتی که به این جامعه مولد توجه داشته باشیم، نه تنها در زمینه تولیدات دامی و گیاهان دارویی، بلکه در زمینه صنایع دستی نیز می‌توانیم با دستان پُر وارد کار شویم، موضوعی که می‌تواند چرخ اقتصاد را به حرکت دربیاورد اما در حال حاضر، روند به شکلی در حال پیش روی است که نه تنها این مهم محقق نمی‌شود بلکه شاهدیم که برخی از مردمان عشایر سوق جدی به سمت یکجانشینی پیدا کرده اند.
عشایر در زمینه تأمین امنیت کشور نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند که نباید از این مهم نیز غافل بود.
متاسفانه این روزها عشایر به سبب عدم همکاری بانک‌ها و البته بی توجهی برخی از مسئولین در گیرو دار شرایطی هستند که نمی‌توانند حتی از تسهیلات عشایری نیز بهره مند شوند
سند راهبردی سامان‌دهی عشایر مشخص میکند که متناسب با ویژگی‌های اجتماعی، اقتصادی و ظرفیت‌های منابع محیطی قلمروهای عشایری در هر استان باید چه شیوه‌ای از کوچ یا اسکان را با چه مکانیزمی در سامان‌دهی آنها درنظر گرفت و درواقع مناسب‌ترین راه‌ها را برای زندگی عشایر نشان می‌دهد.
اما با این حال می‌بینیم که متاسفانه این روزها عشایر به سبب عدم همکاری بانک‌ها و البته بی توجهی برخی از مسئولین در گیرو دار شرایطی هستند که نمی‌توانند حتی از تسهیلات عشایری نیز بهره مند شوند، شرایط آبرسانی نامناسبی دارند و مشکلاتی از این دست منجر به آن شده در این وضعیت شیوع کرونا، عشایر با چالش‌های بسیاری روبرو باشند.
روز «روستا و عشایر» شاید تلنگری به همه مسئولین و متولیان امر باشد که عشایری هم وجود دارند که سبک زندگی خاص آنها می‌تواند ارمغانی با نام جهش تولید را ممکن سازد که البته در صورت عدم حمایت‌ها و برنامه ریزی های مناسب برای آنها، نه تنها به این مهم دست نمی‌یابیم بلکه به مرور، جامعه مولد عشایری را یکجا نشین می‌کنیم و بعد باید به حال تبعات این روند، افسوس خورد.
جالب است بدانیم عشایر نسبت به گیاهان دارویی آشنایی بسیار خوبی دارند و می‌توان به‌منظور از بین نرفتن پوشش این گیاهان در کوهستان‌ها و دشت‌های همدان، به آنها آموزش داده شود که هنگام چیدن یک گیاه برای جلوگیری از انقراض آن، باید به چه نحوی آن را چید یا می‌توان گیاهان دارویی را از آنها خرید که این امر، می‌تواند منبع درآمدی برای عشایر باشد، اما به راستی در این زمینه نیز برنامه ریزی ها حداقل در غرب کشور دیده نمی‌شود.
جامعه عشایری با تولید سالانه هزاران تُن گوشت قرمز، لبنیات، گیاهان دارویی و صنایع دستی مورد نیاز مردم نقش آفرینی بسیاری دارند اما این اقتصاد مولد را گویی وظیفه آنها می‌دانیم و نیازی نمی‌بینیم که به این موضوع توجه خاص داشته باشیم
جامعه عشایری با تولید سالانه هزاران تُن گوشت قرمز، لبنیات، گیاهان دارویی و صنایع دستی مورد نیاز مردم نقش آفرینی بسیاری دارند اما این اقتصاد مولد را گویی وظیفه آنها می‌دانیم و نیازی نمی‌بینیم که به این موضوع توجه خاص داشته باشیم.
در چشم‌اندازی که سازمان امور عشایر در افق چشم‌انداز نظام (۱۴۰۴ هجری شمسی) برای این جامعه ترسیم کرده می‌بینیم که شاخص‌های برخورداری عشایر به‌طور متوسط باید از عدد ۴۶ درصد (در پایان برنامه چهارم) به ۹۰ درصد در افق ۱۴۰۴ (۹۶ درصد رشد) برسد که اگر این اهداف تحقق پیدا کند، فاصله برخورداری و دسترسی این جامعه به امکانات، با جامعه شهری و روستایی به حداقل قابل قبولی خواهد رسید؛ اما به‌راستی این برنامه‌ها چقدر در دستور کار قرار گرفته است؟
گردشگری عشایر نیز می‌تواند موضوعی دیگری باشد که در کنار رونق گردشگری روستایی به آن توجه شود؛ در زندگی شهری شاهدیم که رغبت مردم به سمت تورهای خاص روستاها بیشتر از گذشته است اما همین دوستداران سنت و فرهنگ اگر تمایل به آشنا شدن با زندگی‌های عشایری داشته باشند، عمدتاً مسیر ییلاق و قشلاق این قشر را نمی‌دانند و یا شاید عشایر در هنگام ورود یک گروه از مردم تمایل خاصی به حضور آنها نشان ندهند اما اگر بتوانیم تورهای گردشگری شناسنامه دار را به سمت عشایر آموزش دیده سوق دهیم، می‌توان تارو پود زندگی عشایری و محصولات تولیدی آنها را به ویژه در صنایع دستی احیا کرد و در معرض دید و البته جیب گردشگران قرار داد.
زنان و دختران عشایر از سنین پایین می‌آموزند که نقش آفرینی آنها در زندگی‌هایشان چقدر پررنگ است، از نان پختن های روی آتش گرفته تا ساخت چادر و گلیم بافی و قالی بافی و جاجیم بافی و غیره اما بازار فروشی برای این صنایع نداشته اند که اگر بتوان به این اقتصاد کمک کرد نه تنها درآمدی را به سمت عشایر سوق داده ایم بلکه به احیای این فرهنگ و تشویق بانوان فعال آن در عرصه صنایع دستی نیز کمک کرده ایم و صنایع دستی را به عنوان مکمل دامداری در عشایر بار دیگر رونق بخشیده ایم.
امیدواریم حال که در روز ملی «روستا و عشایر» قرار داریم، به جای این که بار دیگر گوش‌ها از شعارهای حمایت از عشایر پُر شود، دستان عشایر را پُر ببینیم و با حمایت‌های مناسب از این جامعه مولد بتوانیم بار دیگر رنگ و بوی اقتصاد عشایر را احیا و به آنها امید بر ادامه راه را تزریق کنیم.
نظر شما