بازار؛ گروه انرژی: نقش ایران در بازار گاز کشورهای منطقه هر روز کم رنگ و کم رنگ تر می‌شود. این در حالی است که بیژن زنگنه وعده کرده بود که صادرات گاز ایران را از از ۱۰ میلیارد مترمکعب به ۷۰ میلیارد مترمکعب افزایش دهد. حال با وجود اینکه کمتر از یک سال به پایان دولت دوزادهم باقی نمانده است، اصرارهای ژنرال نفتی ایران به سیاست گذاری‌های اشتباه همچنان ادامه داد. جواد سلیمان پور کارشناس حوزه گاز در اینباره به بازار می‌گوید: نگاه کوتاه مدت ما در حوزه تجارت گاز موجب شده نسبت به منافع بلند مدت توسعه بازارهای صادرات گاز بی توجه باشیم. او که یکی از پیش شرط‌های توسعه اقتصادی افزایش حضور ایران در بازار کشورهای منطقه می‌داند، گفت: سالهاست که به اشتباه دنبال برقراری مراودات اقتصادی با کشورهای غربی و آمریکا بوده ایم و چشم خود را روی بازار کشورهای منطقه بسته ایم در حالیکه تنها راه نجات اقتصاد ایران مذاکره با غرب نیست.
این کارشناس انرژی بر این باور است که ایران مطمئن ترین و با صرفه ترین گزینه تامین کننده گاز برای پاکستان محسوب می‌شود، ادامه داد : در صورت اجرایی شدن این قرار داد، علاوه بر صادرات گاز به پاکستان، می‌توانیم شرایط را برای حضور خود در بازار هند نیز فراهم کنیم. اما متاسفانه ایران در بازار پاکستان نیز همانند بازار ترکیه به دلیل انفعال در بازاریابی در موضع ضعف قرار گرفته است و طبق روند فعلی خطر حذف همیشگی در این بازار نیز وجود دارد.
نگاه کوتاه مدت ما در حوزه تجارت گاز موجب شده نسبت به منافع بلند مدت توسعه بازارهای صادرات گاز بی توجه باشیم. سالهاست که به اشتباه دنبال برقراری مراودات اقتصادی با کشورهای غربی و آمریکا بوده ایم و چشم خود را روی بازار کشورهای منطقه بسته ایم
صادرات گاز به پاکستان دست ما نیست؟
قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان در قالب خط لوله صلح بین شرکت ملی صادرات گاز ایران و شرکت ISGS پاکستان در سال ۲۰۰۹ به مدت ۲۵ سال منعقد شد. طبق قرارداد، تاریخ آغاز تحویل گاز طبیعی به پاکستان ۳۱ دسامبر ۲۰۱۴ و میزان حجم گاز طبیعی صادراتی ۸ میلیارد مترمکعب در سال تعیین شده بود.
در حالی که انعقاد این قرارداد یک فرصت بزرگ برای ایران جهت توسعه بازار صادرات گاز خود بود؛ اما عملیات احداث خط لوله این قرارداد در ایران با سرمایه گذاری بیش از ۲ میلیارد دلار از سال ۹۲ تاکنون متوقف شده است. وزیر نفت که خود در روزهای نخست وزارت خود قرارداد صادرات گاز به پاکستان را به حالت تعلیق درآورده بود، به تازگی در بین نمایندگان مردم گفته که توقف صادرات گاز به این کشور دست ما نیست.
در حالی سکاندار ساختمان طالقانی خود را در توسعه نیافتن بازارهای صادراتی بی تقصیر می‌داند که پروژه احداث خط لوله صلح تا نقطه مرزی پاکستان تا قبل از ریاست زنگنه در حال اجرا بود و حتی برنامه‌ریزی شده بود که وام به مبلغ ۵۰۰ میلیون دلار به یکی از شرکت‌های داخلی(قرارگاه خاتم الانبیا) برای ساخت خط لوله در پاکستان نیز داده شود تا فرآیند صادرات گاز ایران به پاکستان زودتر از سر گرفته شده و کشور از مزایای پرشمار این صادرات بهره‌مند شود. سلیمان پور در اینباره می‌گوید: اساسا قرار نبوده که ایران به پاکستان وامی بدهد، بلکه یک شرکت ایرانی این تسهیلات را دریافت می‌کرد. در واقع در عین حال که صادرات گاز خود را توسعه می‌دادیم، شرایط برای توسعه صنایع داخلی وابسته به این بخش را ایجاد می‌کردیم.
این کارشناس حوزه گاز با بیان اینکه صادرات گاز بر اساس قوانین بین المللی تجارت تعیین تکلیف می‌شود، توضیح داد: برای حفظ و افزایش سهم خود از بازار گازی دنیا باید به دنبال شناسایی و حفظ مشتری‌های خود باشیم و با بررسی وضعیت بازار در هر زمان شرایط را برای صادرات گاز فراهم کنیم. نگاهی به تجربه سایر کشورها نشان می‌دهد، صادرات و واردات گاز در کشورهایی همچون روسیه، ترکیه و آلمان در تراز مسئولین اول کشور پیگیری می‌شود. در حال حاضر متولی صادرات گاز در ایران وزارت نفت است.
در صورت اجرایی شدن قرارداد صادرات گاز به پاکستان، علاوه بر صادرات گاز به همسایه شرقی خود، می‌توانیم شرایط را برای حضور خود در بازار هند نیز فراهم کنیم. اما متاسفانه ایران در بازار پاکستان نیز همانند بازار ترکیه به دلیل انفعال در بازاریابی در موضع ضعف قرار گرفته است و طبق روند فعلی خطر حذف همیشگی در این بازار نیز وجود دارد
جای خالی نگاه استراتژیک به دیپلماسی گازی
این کارشناس حوزه گاز که معتقد است نگاه استراتژیک بلند مدت به دیپلماسی گازی نداشته ایم، ادامه داد: در صورت اجرایی شدن قرارداد گازی ایران و پاکستان وابستگی شدیدی این بازار ۲۰۰ میلیون نفری به گاز ایران پیدا میکند، و این کشور دیگر عملا نمی تواند تعاملات خود را با ایران قطع کند و به دلیل صرفه اقتصادی بیشتر واردات از ایران عملا شاهد کاهش واردات ال ان جی این کشور از آمریکا و قدرت نفوذ این کشور در همسایه شرقی ایران خواهیم بود. جدای از این با بهره برداری از این خط لوله به احتمال زیاد شاهد باز شدن پای گاز ایران به هند نیز خواهیم بود.
سلیمان پور با بیان اینکه هند آینده تقاضای انرژی دنیاست، افزود: بدون شک اگر در صادرات گاز وارد تعامل با این کشور می‌شدیم می‌توانستیم حتی در زمینه صادرات نفت خود به این کشور در زمان تحریم نیز تعاملات خودمان را تا حدودی حفظ کنیم. ولی تا زمانی که به همه مسائل به صورت حوزه ای نگاه می‌کنیم و دید گسترده و بلند مدتی نداشته باشیم، شاهد اخذ چنین تصمیم‌هایی خواهیم بود.
در پایان دوره دوازدهم، صادرات گاز کشور از ۱۰ میلیارد مترمکعب سالانه فعلی (به ترکیه و عراق) به رقم قریب به ۴۰ میلیارد مترمکعب (به عراق ۲۰، پاکستان ۱۰، جنوب خلیج فارس و آذربایجان ۱۰ ) افزایش یابد. جدای از این راه اندازی کارخانه IRAN LNG به معنای صادرات ۱۸ میلیارد مترمکعب در سال بوده است
ایران همچنان جذاب ترین گزینه برای تامین انرژی
بر اساس گزارشی که بلومبرگ منتشر کرده پاکستان در حال حاضر بخش قابل توجهی از نیاز گاز خود را از طریق واردات ال. ان. جی از آمریکا و قطر تامین میکند و طبق روند فعلی تا سال ۲۰۲۳ واردات خود را از این دو کشور را دو برابر خواهد کرد. با این وجود آنگونه که کارشناسان اقتصادی اعلام می‌کنند و البته خود مسئولان پاکستانی نیز آن را تایید می‌کنند، ایران جذاب ترین و البته با صرفه ترین گزینه برای تامین انرژی مورد نیاز پاکستان است. مشکل پاکستانی‌ها در تامین و داشتن شبکه پایدار برق، از دیگر عواملی است که نیاز به واردات گاز از ایران را چند برابر کرده است. در حال حاضر به دلیل کمبود تولید برق، محدودیت‌های سنگینی در مصرف برق در این کشور وجود دارد.
کارشناس حوزه گاز با اشاره به مشکلات پاکستانی‌ها در تامین برق می‌گوید: پاکستانی‌ها برای تولید برق ناچارند که از سوخت مایع در نیروگاه‌های برق خود استفاده کنند که به هیچ وجه مقرون به صرفه در قیاس با گاز نیست.
وعده‌هایی که هیچ گاه عملی نشد
شکست دولت حسن روحانی در توسعه بازارهای صادراتی در حالی است که بیژن زنگنه وزیر نفت حسن روحانی در بندی از برنامه‌های خود با عنوان "نقش‌آفرینی جدی در صادرات گاز منطقه و شروع صادرات LNG" آورده است: "پیش بینی می‌شود که با تأکید بر روابط حسنه با همسایگان در پایان دوره دوازدهم، صادرات گاز کشور از ۱۰ میلیارد مترمکعب سالانه فعلی (به ترکیه و عراق) به رقم قریب به ۴۰ میلیارد مترمکعب (به عراق ۲۰، پاکستان ۱۰، جنوب خلیج فارس و آذربایجان ۱۰ ) افزایش یابد. جدای از این راه اندازی کارخانه IRAN LNG به معنای صادرات ۱۸ میلیارد مترمکعب در سال بوده است. این بدان معناست که ظرفیت صادرات ایران از ۱۰ میلیارد مترمکعب سالانه فعلی به حدود ۷۰ میلیارد مترمکعب در سال خواهد رسید. "
حذف ایران از بازار شرقی
در حال حاضر مجموعه وزارت نفت نه در راستای تکمیل خط لوله تا مرز پاکستان اقدامی انجام می‌دهد تا بتواند از پاکستان طلب غرامت کند و نه با اجرای سازوکارهای ذکر شده در فکر احیای صادرات گاز به پاکستان است. در این بین و در سایه‌ی انفعال وزارت نفت، آمریکا در حال پیگیری برای احداث خط لوله تاپی از ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هند است که در صورت موفقیت ایران برای همیشه از بازار شرقی برای صادرات گاز حذف می‌شود.
نظر شما