بازار؛ گروه کشاورزی: بذور مختلف کشاورزی از جمله محصولاتی است که بخشی در داخل تولید و بخشی دیگر از کشورهای صاحب صنعت بذور وارد می شود. این در حالی است که بذرهای هیبرید وارداتی به اصطلاح یکبار مصرف است و اگر به هر دلیلی کشورهای صادرکننده تصمیم بگیرند دیگر به ما این بذرها را ندهند کشاورزی کشور دچار اختلالاتی خواهد شد که این موضوع نشان از اهمیت توانمندی کشور در تولید بذرهای هیبرید دارد.
در این راستا گفت و گویی با «صمد مبصّر، معاون تحقیقات موسسه ثبت و گواهی بذر و نهال» انجام داده ایم و جویای مجموعه فعالیت های این موسسه در راستای کاهش میزان وابستگی کشور به بذرهای وارداتی هیبرید شده ایم.
*در ابتدا توضیح بدهید که رسالت موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال چیست؟
این موسسه طبق قانون مصوب مجلس در سال ۱۳۸۲ تشکیل شده است و سه وظیفه اصلی دارد؛ یعنی شناسایی و ثبت ارقام جدید گیاهی، کنترل و گواهی بذر و همچنین کنترل و گواهی نهال و اندام های تکثیری.
در حقیقت موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال یک موسسه حاکمیتی است و تحقیقات قسمتی از وظایف اش است. به عبارت دیگر می توان گفت شاید تحقیقات در راستای ارتقای وظایف حاکمیتی که دارد انجام می شود. یعنی ما تحقیقات را در زمینه بذر برای اینکه به نتایج جالب و یا آنچه که مد دنیا است انجام نمی دهیم بلکه در عوض اگر در بحث بذر کشور، از منظر کنترل و گواهی مسائل و مشکلاتی وجود دارد ما با انجام پروژه های تحقیقاتی نسبت به حل این مشکلات اقدام می کنیم.
بنابراین در حال حاضر بیشترین مسائلی که در رابطه با بحث تحقیقات ما قرار دارد، آستانه های تحمل بذرهای مختلف به شرایط کشت و کار است که برای تدوین استانداردهای ملی به آن نیاز داریم. درواقع غالب تحقیقات ما کاربردی و در راستای وظایف حاکمیتی ما است.
تولیدکنندگان غالبا با مشکلاتی همچون افزایش هزینه های تولید، کاهش میزان حمایت بخش دولتی در قالب یارانه ها و محدود شدن توان کشاورزان برای خرید بذر گواهی شده مواجه هستند
*در موسسه عمدتا روی چه بذرهایی تحقیقات انجام می دهید؟
همه بذرهایی که در بخش کشاورزی مورد استفاده هستند در برنامه کاری موسسه ما قرار دارد. البته با توجه به اهمیت آن بذرها در اقتصاد کشور اولویت های ما فرق دارد؛ مثلا اگر گندم از نظر کشت و کار، محصول اول کشور است طبیعتا بذر گندم اولویت ویژه ما است.
*در حال حاضر چند تولیدکننده بذر در کشور فعالیت دارند؟
تولیدکنندگان بذری که طبق قانون دارای مجوز موسسه تحقیقات ثبت و گواهی هستند، بیش از ۴۰۰ شرکت و شخص حقیقی هستند که در زمینه تولید بذر محصولات مختلف فعالیت دارند. گفتنی است تولیدکنندگان برخی از بذرها مثل غلات، گندم، جو، حبوبات، پنبه و دانه های روغنی از سوی دولت برای تولید این بذور یارانه دریافت می کنند.
*امروز در بحث تولید بذر تولیدکنندگان با چه چالش هایی رو به رو هستند؟
تولیدکنندگان غالبا با مشکلاتی همچون افزایش هزینه های تولید، کاهش میزان حمایت بخش دولتی در قالب یارانه ها و محدود شدن توان کشاورزان برای خرید بذر گواهی شده مواجه هستند. با این تفاسیر هر چقدر توان اقتصادی کشاورزان کم می شود میزان استقبال شان از خرید و مصرف بذرهای گواهی شده نیز کاهش می یابد.
*حجم مصرف بذر سالانه چقدر است و چه میزان تولید داخل است؟
سالانه ۶۰۰ تا ۶۵۰ هزار تن بذر گواهی شده در کشور مصرف می شود. از سوی دیگر کل بذر وارداتی به کشور حدود ۷ هزار تا ۷ هزار و ۵۰۰ تن است؛ یعنی از نظر وزنی حدود ۱ تا ۱.۲ درصد بذر مورد نیاز کشور وارد می شود. به این ترتیب در تامین بذر گواهی شده مورد نیاز کشور بالغ بر ۹۸ درصد در داخل کشور تولید می کنیم. البته لازم به ذکر است که وابستگی به واردات بذر منحصر به هیبرید های گوجه فرنگی، خیار و چغندر قند است. علاوه بر این صادرات هم داریم اما چندان قابل توجه نیست. به طوری که بیشترین صادرات ما در سال ۹۷ بوده که حدود ۱۰۰ تن بذر گندم، ذرت هیبرید و برنج به خارج از کشور صادر کرده ایم.
کل بذر وارداتی به کشور حدود ۷ هزار تا ۷ هزار و ۵۰۰ تن است؛ یعنی از نظر وزنی حدود ۱ تا ۱.۲ درصد بذر مورد نیاز کشور وارد می شود
*یکی از مباحث چالش برانگیز در خصوص بذرها غالبا در مورد یکبار مصرف بودن بذرهای هیبرید وارداتی است. در راستای کاهش وابستگی به واردات این نوع بذرها موسسه چه اقداماتی انجام داده است؟
بذر هیبرید اصولا بذری است که اگر از آن بذر گرفته شود خصوصیات اولیه را ندارد و بسته به نوع محصول ممکن است دور شدن از ویژگی های اولیه از ۱۰ تا ۶۰ درصد متفاوت باشد!
البته باید توجه داشته باشیم که بیش از ۸۰ درصد بذرهای هیبرید مورد نیاز کشور را در داخل کشور تولید می کنیم و تنها قسمتی از بذرهای هیبرید مورد نیاز وارد می شود که عمدتا مربوط به هیبرید های سبزی و صیفی هستند.
اما در مورد هیبرید ذرت، آفتابگردان، قسمتی از هیبرید های کلزا و چغندر قند در کشور تولید می شود. به نسبت وزنی اگر محاسبه کنیم شاید کمتر از ۱۰ درصد وزنی بذر هیبرید مورد نیاز کشور وارداتی است که همانطور که گفتم غالبا مربوط به هیبرید های سبزی و صیفی جات است.
*با این تفاسیر اگر کشورهای مبدا به هر دلیلی تصمیم بگیرند به ما این بذرهای هیبرید را ندهند، چه اتفاقی برای کشاورزی کشور رخ می دهد؟
اگر احیانا بذرهای هیبرید سبزی و صیفی را به ما ندهند ما می توانیم با پذیرش این مساله که عملکرد آنچه کشت می کنیم کاهش خواهد داشت، اقدام به بذر گیری کنیم و نهایتا آن را بکاریم و نسل دوم را برداشت کنیم.
از سوی دیگر کشور و موسسات تحقیقاتی که در مورد به نژادی کار می کنند تلاش دارند که هیبرید های مورد نیاز کشور را در داخل تولید کنند. به طوری که در مورد بذرهای سبزی و صیفی الان شرکت های خصوصی توانسته اند بذرهای هیبرید خیار، فلفل و گوجه فرنگی تولید کنند و این تلاش ادامه دارد که ارتقای تولید این بذرها در داخل صورت بگیرد تا کاهش وابستگی به واردات رقم بخورد.
*با این تفاسیر از نظر تولید، صادرات و واردات در دنیا چه جایگاهی داریم؟
ما در دنیا از نظر تامین نیاز کشور در صنعت بذر جایگاه نسبتا خوبی داریم. اما غالبا رنکینگ دنیا بر اساس میزان تولید در داخل کشورها انجام نمی شود بلکه بر مبنای صادرات و واردات بذر است. به این ترتیب با توجه به صادرات محدودی که داریم جایگاهی در بخش صادرات دنیا نداریم اما از نظر میزان واردات بذر در رده ۲۰ دنیا قرار داریم.
اگر بذرهای هیبرید سبزی و صیفی را به ما ندهند ما می توانیم با پذیرش این مساله که عملکرد آنچه کشت می کنیم کاهش خواهد داشت، اقدام به بذر گیری کنیم و نهایتا آن را بکاریم و نسل دوم را برداشت کنیم
*اینکه خودمان تولید کننده این بذرها باشیم از نظر اقتصادی چقدر برای کشور ارزشمند است؟
به طور میانگین در ۵ سال گذشته سالانه بین ۱۲۰ تا ۱۴۰ میلیون یورو خروج ارز برای واردات بذر داریم. بنابراین این میزان خروج ارز در مقابل توان تولید داخل که ارزش بذرهای تولیدی داخل حداقل حدود ۱ میلیارد دلار است، عدد نگران کننده ای نیست.
باید توجه داشته باشیم که با قسمت محدودی از این بذرهای وارداتی، صادرات محصولات کشاورزی داریم که حداقل در سال ۹۸ ارزش صادرات محصولات کشاورزی تازه، بالغ بر ۱ و نیمی میلیارد دلار بوده است.
به همین دلیل ما بذر را به عنوان کالای مصرفی حساب نمی کنیم بلکه بذر یک کالای واسطه ای است که می تواند وارد شود، تبدیل به محصول کشاورزی و سپس صادر شود و از این طریق دارای ارزش افزوده گردد. به این ترتیب واردات بذر مانند واردات لباس، گوشت، مبل و محصولات دیگر نیست بلکه پس از کشت دارای ارزش افزوده می گردد.
نظر شما