شیما عبداله خانی؛ بازار: نخبگان در واقع گنجینه ای هستند که اکنون کشورهای پیشرفته بیش از گذشته به اهمیت آن پی برده اند به گونه ای که بسیاری از نخبگان کشورهای در حال توسعه را به خود جذب می کنند. بنیاد ملی نخبگان در دهه گذشته فعالیت خود را برای شناسایی، هدایت و حمایت از نخبگان در زمینه های مختلف آغاز کرده است، اگر چه هنوز جای فعالیت زیادی وجود دارد ولی گامی مهم در عملی کردن اهداف به شمار می رود.
بر اساس آمار ارائه شده امسال تعداد نخبگان تحت پوشش بنیاد ملی نخبگان البرز به بیش از ۸۰۰ نفر رسیده که نسبت به سال گذشته ۲۰۰ نفر افزایش داشته است. اگرچه تعداد نخبگان استان بیش از این ارقام است که در گام اول نیاز به شناسایی و هدایت دارند. اقدامی که به گفته رئیس بنیاد ملی نخبگان البرز بیش از پیش مورد توجه این نهاد قرار دارد.
گفت و گوی بازار با رییس بنیاد ملی نخبگان استان البرز را در ادامه بخوانید.
*اساس تشکیل بنباد ملی نخبگان چیست و چه هدفی را دنبال می کند؟
بنیاد ملی نخبگان بیش از یک دهه است که تشکیل شده و وظیفه شناسایی، حمایت و هدایت نخبگان را بر عهده دارد. در واقع مجموعه فعالیت هایی که دانش، مهارت و امکان ورود نخبگان به بازار کار و سرمایه را افزایش می دهد و جهت گیری های مناسبی را برای این استعداد ها ایجاد می کند.
*اصولا واژه نخبه به چه کسی اطلاق می شود؟
افرادی که در اجتماع نخبگان مطرح می شوند در گروه های مختلفی قرار دارند. گروه مستعدین، آینده سازان و سرآمدان، گروه اول افرادی که مستعد هستند و در مقاطع تحصیلی مختلف در گروه های سنی متفاوت به خصوص در دوره تحصیلی قبل از دانشگاه به عنوان مستعد شناخته می شوند. کسانی که در دوران تحصیلات تکمیلی و دکترا نبوغ دارند و فعالیت هایی چون ارائه مقاله، اختراع، ایده و کار تحقیقاتی مسئله محور دارند، جزو آینده سازان محسوب می شوند. گروه سرآمدان نیز کسانی هستند که اثری از خود بر جای گذشته اند به عنوان مثال در حوزه فرهنگ، هنر، تاریخ، پزشکی، فناوری و غیره شناخته شده و سرآمد هستند و با تعابیری مثل استاد نمونه کشوری، پژوهشگر نمونه و چهره های ماندگار شناخته شده و در مرحله ای هستند که گروه های پایین دست را حمایت و هدایت کرده و از وجود آن ها برای سیاست گذاری ها استفاده شود.
*شناسایی و هدایت نخبگان به چه صورت انجام می گیرد؟
در سطح دانش آموزی از طریق طرح شهاب انجام و بودجه ای برای اینکار در نظر گرفته می شود که به شکل غیر محسوس با آموزش مربیان مدارس به شناسایی این نخبگان کمک شود و برای تحصیل در رشته های مناسب و مستعد حضور یابند.
موضوع هدایت تحصیلی سال هاست که در کشور مطرح است. اینکه دانش آموزان به سمت رشته و گروهی که استعداد دارند و نیاز بیشتری در آن وجود دارد، هدایت شوند. اما با توجه به نبود تعادل بین نیاز و تقاضای بازار کار به نظر می رسد که در قسمت هدایت نیاز به فعالیت و برنامه ریزی بیشتری وجود دارد ولی اگر این بخش به خوبی انجام شود در مراحل بعدی موفقیت های چشمگیری خواهند داشت.
از طرفی باید در محیط های دانشگاهی حضور پیدا کنیم و دانشجویان را با موضوع، اهداف و فعالیت های بنیاد نخبگان آشنا کنیم. درحوزه های مختلف افراد نخبه وجود دارند و نمی توان آن را فقط محدود به جامعه دانشگاهی کرد. به این ترتیب با کمک دستگاه های اجرایی چون جهاد کشاورزی، جهاد دانشگاهی، فرمانداری ها، استانداری، بخشداری ها، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، بخش ایرانگردی و البرز شناسی و دیگر دستگاه ها برای شناسایی نخبگان در زمینه های مختلف اقدام می شود. یکی دیگر از اقدامات استفاده از پتانسیل های مدیریت شهری است که از امکانات تابلوها و تلویزیون های شهری برای اطلاع رسانی استفاده شود.
از طرفی هم با استفاده از امکانات صدا و سیما و حضور در نشست ها و مصاحبه ها به معرفی بنیاد ملی نخبگان می پردازیم. اگرچه که هنوز جای فعالیت زیادی وجود دارد اما آمار نشان می دهد جامعه نخبگانی استان البرز در سال گذشته ۶۰۰ نفر را تحت پوشش داشته که این تعداد اکنون به بیش از ۸۰۰ نفر رسیده است.
*حمایت از نخبگان به چه صورت است؟
حمایت جنبه های مختلف از مالی تا معنوی دارد به گونه ای که بتوانند در کار و تبدیل ایده به محصول موفق باشند. این حمایت ها در قالب طرح ها و بسته های متفاوت برای گروه های مختلفی که در بنیاد تعریف شده اتفاق می افتد. همچنین در قالب تسهیلاتی که به صورت مادی و معنوی در اختیار نخبگان قرار می گیرد، انجام‌می شود. افرادی که در اجتماع نخبگان قرار می گیرند نیازهای مختلفی دارند و تسهیلات چه از لحاظ معاش یا برای تقویت حوزه دانشی در اختیارشان قرار داده می شود.
به عنوان مثال امکاناتی در اختیار یک عضو هیات علمی جوان قرار می گیرد که بتواند ایده ها را عملی کند و طرح های مختلفی نیز برای این موضوع وجود دارد. یکی از مشکلات این است که شاید امکان تحقیق برای برخی نخبگان وجود نداشته باشد که از طریق بنیاد در اختیارشان قرار می گیرد. در حوزه های مختلف تسهیلات فراهم می شود و بین نخبه و دستگاه اجرایی تعامل برقرار می شود. به عنوان مثال تسهیلات و شرایطی برای دوره سربازی نخبگان یا برای دانش آموختگان خارج از کشور که زمینه های جذبشان در کشور فراهم شود. ایجاد کردن ارتباط نخبه با جایی که قرار است کار کند و محصول خود را تولید کند بخشی از وظایفی است که بنیاد برعهده دارد.
*یکی از موضوعات مهم کشور مهاجرت نخبگان به خارج از کشور است، آیا در این مورد اقداماتی وجود دارد؟
اساسا مهاجرت برای آموختن بد نیست. در دهه های گذشته افراد برای ادامه تحصیل بورس می شدند که در خارج از کشور درس بخوانند. اینکه فرآیند تعریف شده ای بر مبنای نیاز کشور وجود داشته باشد و مدیریت شود که نخبگان به کشور برگردند خروجی ارزشمندی است. اکنون تسهیلاتی فراهم شده که دانشجویانی که در کشورهای خارجی ادامه تحصیل داده اند به کشور برگردند و جذب شوند . اگرچه جمعیت ۸۰ میلیونی ایران، فرصت های بسیار زیاد دنیا، محدودیت های کشور به واسطه مسائل اقتصادی و تحریم نیز باید لحاظ شود ولی با اقدامات خوب انجام شده، بازگشت نخبگان به کشور در حال انجام است ولی تعادل بخشی بین خروج نخبگان و ورودی نیاز به انرژی و پشتکار وهم افزایی در سطح ملی دارد و بنیاد ملی نخبگان و معاونت علم وفناوری در این حوزه فعال هستند.
*چالش ها و مشکلاتی که بنیاد ملی نخبگان با آن ها مواجه است، چیست؟
چالش اصلی این است که فکر کنیم با ابلاغیه و بخشنامه و به صورت دستوری می توان مشکلات را حل کرد بلکه باید به صورت مشارکتی به مشکلات پرداخت. جامعه نخبگانی جامعه ای نیست که بتوان با یک نسخه و روش همه نخبگان را تحت پوشش قرار دهد و باید بنا بر شرایط برای هر گروه برنامه ای داشت. جامعه نخبگانی در همه حوزه های دانشی و مهارتی مطرح است و نیاز است کمی وسعت دید وجود داشته باشد و بخشی از مشکلات را توسط همین جامعه حل کرد و در شرایط مختلف از راهکارهای خود نخبگان استفاده کنیم. همچنین زمان انتظار ارزیابی افراد گاهی طولانی می شود که با توجه به حساسیت جامعه نخبگان نیاز به اصلاح دارد.
*به نظر شما با توجه به اهمیت اقتصاد دانش بنیان چه اقدامی برای تحقق این موضوع انجام شده است؟
در دو دهه اخیر روش های مختلفی برای تحقق اقتصاد دانش بنیان انجام شده است. پارک های علم و فناوری، مراکز رشد داخل و خارج از دانشگاه و پژوهشکده وموسسات تحقیقاتی مختلف از نظر کمی رشد خوبی داشته است. شعار اقتصاد دانش بنیان آغاز شده اما به این‌معنا نیست که موفقیت صد در صد حاصل شده باشد و استان به استان شرایط فرق دارد.
*اکنون چقدر دستگاه های اجرایی و دولتی پذیرای نخبگان هستند و بنیاد ملی نخبگان چه نقشی در برقراری تعامل بین نخبگان و شرکت های فناور یا محیط کسب و کار دارد؟
با نهادهای مختلف مثل پارک های علم و فناوری، کارخانه های نوآوری، مراکز رشد و غیره تعامل برقرار کرده و به معرفی آن ها کمک می کنیم. برای مثال شرکت های مختلف با پایه دانشی و فناورانه نیازهای خود را به ما اعلام‌می کنند و به جامعه نخبگان اعلام می شود. همچنین معاونت علم و فناوری نیز برای اینگونه بنگاه ها که نخبگان را به فعالیت می گیرند، تسهیلاتی قرار داده است. در دو ماه اخیر درخواست هایی از سوی شرکت ها برای معرفی از جامعه نخبگانی داشته ایم، اگر چه نسبت تقاضا به نسبت فارغ التحصیلان متعادل نیست. تعداد نخبگان خیلی بیشتر از تعداد شرکت های دانش بنیان و بازار کار برای جذب است.
نظر شما