به گزارش بازار، ایران امروز بیش از ۹۰ درصد زعفران جهان را تولید می‌کند و نام شهرهایی چون قائن، تربت‌حیدریه، گناباد، فردوس و بیرجند در نقشه زعفران دنیا می‌درخشد. اما با وجود این سهم چشمگیر، چالش‌هایی چون فروش فله‌ای، صادرات بدون برند ایرانی، نوسانات قیمت و واسطه‌گری، مانع از بهره‌برداری کامل از این ظرفیت تاریخی شده‌اند.
افزایش ۷۳ درصدی صادرات طلای سرخ
براساس آمارهای منتشر شده گمرک، در نیمه نخست سال جاری ۹۹ هزار و ۵۸۱ کیلوگرم انواع زعفران در بسته‌بندی‌های مختلف در اوزان کمتر از ۱۰ تا ۳۰ گرم به ارزش ۹۴ میلیون و ۴۴۴ هزار و ۹۲۹ دلار صادر شده است. صادرات انجام شده به کشورهای امارت متحده عربی، اسپانیا، افغانستان، چین، تایوان، هند، آلمان، انگلیس، هلند، بلژیک، سوییس، عراق، ترکیه، استرالیا، عمان، فیلیپین و هنگ کنک... بوده است.
امارات متحده عربی با خرید ۲۹ هزار و ۶۹۱ کیلوگرم (۲۹.۶۹ تن) زعفران به ارزش ۲۹ میلیون و ۱۷۶ هزار و ۹۲۹ دلار اولی مشتری زعفران ایرانی بوده است. پس از آن اسپانیا با خرید ۱۹ هزار و ۶۰۱ کیلوگرم (۱۹.۶ تن) به ارزش ۱۸ میلیون و ۸۹۱ هزار و ۶۳۷ دلار دومین خریدار زعفران ایرانی در نیمه نخست امسال بوده است. چین نیز با خرید ۱۲ هزار و ۶۴۵ کیلوگرم طلای سرخ، سومین مشتری زعفران ایرانی بوده است که ۱۲ میلیون و ۵۲۳ هزار و ۲۶۴ دلار در این راستا برای کشور ارزآوری داشته است. افغانستان نیز در این مدت ۱۰ هزار و ۵۱۳ کیلوگرم به ارزش ۱۰ میلیون و ۳۴۴ هزار و ۸۸۸ دلار دیگر خریدار زعفران ایران محسوب می‌شود. آلمان هم با خرید ۳۰۲۵ کیلوگرم به ارزش یک میلیون و ۶۴۷ هزار و۶۹۳ دلار مقصد دیگر زعفران ایرانی بوده است.
صنعت زعفران ایران با عنوان «طلای سرخ» شناخته می‌شود؛ محصولی که نه تنها در کشاورزی، بلکه در صادرات، اشتغال روستایی و شکل‌دهی هویت کشاورزی ایران نقش دارد. اما با وجود این ظرفیت بالا، مشکلات بنیادینی بر سر راه آن قرار دارد که اگر به زودی رفع نشوند، به تهدید تبدیل خواهد شد.
با وجود تولید گسترده چالش‌هایی نیز در مسیر تولید و سپس صادرات این محصول وجود دارد. چالش قاچاق یکی از معضلات جدی صنعت زعفران است. بخش قابل‌توجهی از محصول کشور به نام افغانستان بسته‌بندی و به بازارهای جهانی عرضه می‌شود؛ روندی که نه تنها سودی برای دولت ندارد، بلکه جایگاه تاریخی و برند ملی طلای سرخ ایران را تضعیف می‌کند که در این خصوص غلامرضا میری، رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران ایران، اظهار کرده است که اگر موضوع برگشت ارز حاصل از صادرات به نرخ دولتی همچنان ادامه پیدا کند، قاچاقچیان از این موقعیت به‌خوبی استفاده کرده و زعفران را با کیفیت پایین از کشور خارج خواهند کرد.
به گفته وی دلایل متفاوتی بستر قاچاق این محصول را فراهم کرده‌اند که از جمله آن‌ها بازگشت اجباری ارز به نرخ دولتی برای صادرکننده است که باعث کاهش تمایل به صادرات رسمی می‌شود. موارد بعدی تفاوت زیاد میان سود مسیر رسمی و غیررسمی، بسته‌بندی در کشورهای دیگر و عرضه به نام آن کشورها، که ایران از آن برندینگ محروم می‌شود و در نهایت ضعف نظارت و کنترل در مبادی مرزی و مسیر خروج محصول است که اگر این موارد حل نشوند، با وجود ارزش بالایی که این محصول دارد نمی‌توان به آینده آن چندان امیدوار بود چراکه همین حالا هم کشوری همچون افغانستان که بیشترین میزان زعفران را به‌صورت قاچاقی از ایران دریافت کرده و به عنوان کالای تولیدی کشور خود به‌فروش می‌رساند، ادعا دارد که زعفران ایران کیفیت مناسبی ندارد! این تلنگری برای این محصول است که اگر مشکلات بسترهای قاچاق از بین نرود و زعفران ایرانی برندسازی نشود، وجهه بین المللی آن خراب خواهد شد.
نظر شما