به گزارش بازار به نقل از فرهیختگان، سال ۲۰۱۶ محمد بن سلمان مقابل میکروفن ۷ خبرگزاری سعودی ــ که همگی تحت ماکلیت خودش هستند ــ ایستاد و اعلام کرد یک سند بلندپروازانه را به نام چشم‌انداز ۲۰۳۰ تصویب کرده؛ چشم‌اندازی که تنها در یکی از بندهایش اعلام شده بود، عربستان تا ۱۴ سال دیگر باید ۱۰۰ میلیون گردشگر سالانه داشته باشد. این در حالی است که درست در همان سال میزان گردشگرهای امارات متحده عربی و ترکیه به ترتیب ۱۴.۹ و ۲۵.۳ میلیون نفر بود و این یعنی آنچه عربستان می‌خواست، چهار برابر بزرگ‌ترین صنعت گردشگری منطقه در سال ۲۰۱۶ بود. عربستان برای این طرح بلندپروازانه چند استراتژی داشت که مهم‌ترینش برگزاری رویدادی به نام «مواسم سعودیه» (فصل‌های سعودی) بود. «مواسم سعودیه» همان استراتژی‌ای است که جام حذفی اسپانیا و ایتالیا، جنیفر لوپز، شاهرخ‌خان و باقی چهره‌ها و سلبریتی‌ها را به عربستان آورد. هدف رویداد «مواسم سعودیه» یک چیز بود؛ عربستان پایگاه اول سرگرمی در جهان بشود؛ پایگاهی که می‌خواست مهم‌ترین رویدادهای سرگرمی در جهان را به جنوب غرب آسیا بیاورد. «مواسم سعودیه» از سال ۲۰۱۹ تا امروز در دو شهر ریاض و جده برگزار شده. البته آنچه اهمیت دارد نه موسم جده، بلکه موسم پایتخت است. کارکرد این رویداد چیست؟ از آنجایی که عربستان در تابستان قابل‌تحمل نیست و ساکنان کاخ الیمامه هنوز فکری برای بارور کردن ابرها نکرده‌اند، این کشور تنها از اکتبر تا مارس سال بعد می‌تواند پذیرای مردم باشد. به همین دلیل در این بازه تمام رویدادهای سرگرمی در دو شهر جده یا ریاض متمرکز می‌شود و اداره کل سرگرمی عربستان به کار می‌افتد. رویدادهایی که حالا مهم‌ترین بازوی تبلیغاتی سعودی‌ها شده‌اند.
موسم ریاض چه بود و چه کرد؟
سال اول اداره کل سرگرمی عربستان اعلام کرد، موسم ریاض حدود ۱۰ میلیون بازدیدکننده داشته است. خبرگزاری اسپا، یعنی خبرگزاری رسمی عربستان سعودی هم این آمار را منتشر کرد. این آمار ژانویه سال ۲۰۲۰ منتشر شد و تا اعلام آمار بعدی حدود دوسال زمان برد؛ دلیلش چه بود؟ کرونا. همه‌گیری برنامه‌های سعودی را بر هم زد و همه‌چیز را تا اکتبر ۲۰۲۱ به تعویق انداخت. آمارهای دومین دوره موسم ریاض در فوریه ۲۰۲۲ منتشر و اعلام شد؛ حدود ۱۱.۸ میلیون گردشگر داخلی و خارجی از موسم ریاض دوم بازدید کرده‌اند. چند ماه بعد و در اکتبر ۲۰۲۲ دوره بعدی ۱۲ میلیون مخاطب به موسم ریاض آمدند و کم‌کم عربستان برنامه‌های پرزرق و برقش را آغاز کرد. رونالدو، امباپه، مسی، نیمار و دوستان در ورزشگاه ملک فهد بازی دوستانه‌ای گذاشتند و اداره کل سرگرمی عربستان تا توانست بلیت فروخت. شاید این دقیقاً نقطه آغاز باز شدن پای سلبریتی‌ها و گردشگران خارجی به عربستان بود. سعودی‌ها به ۹ کشور اجازه دادند که گوشه‌هایی از شهر را به عنوان مناطق خودشان انتخاب و شمایل فرهنگی خود را بر پا کنند. این یعنی ریاض به‌جای آنکه مانند دبی خصوصیتی عربی پیدا کند، بدل به شهری مولتی‌کالچر (چند فرهنگی) بشود. نکات قابل‌توجه این است که رئیس اداره کل سرگرمی عربستان، ترکی آل‌شیخ که بازو و مغز متفکر پشت تمام این رویدادها بود، با توجه به حضور مفتی‌ها، جرئت نکرد مدل مولتی کالچر را در جده پیاده کند. بااین‌حال تغییرات فعلی کافی نبود و سعودی‌ها نیاز به طرح بلند پروازانه‌تری برای دوره چهارم داشتند.
در دوره چهارم ترکی آل‌شیخ اعلام کرد کل هویت موسم ریاض تغییر می‌کند و وعده «big time» را داد. بانک ملی عربستان سعودی پشت موسم ریاض قرار گرفت. نکته قابل‌توجه اینجاست که مقامات سعودی تاکنون هیچ‌آماری از هزینه‌های انجام شده برای راه‌اندازی موسم ریاض اعلام نکرده‌اند، اما تنها به همین نکته می‌شود اشاره کرد که برای راه‌اندازی بخش ورزشی موسم ریاض و راه‌اندازی زیرساخت‌های آن مانند هزینه‌های ساخت ورزشگاه‌های مختلف و پارک‌های ورزشی و...، حدود ۲۳ میلیارد دلار هزینه شده؛ رقمی که حدوداً چهار برابر بودجه عمرانی کشور ما در سال جاری است. در دوره چهارم با هزینه‌های بانک ملی عربستان جهشی عجیب اتفاق افتاد؛ میزان بازدید به حدود ۲۰ میلیون نفر رسید و رویدادهایی چون مسابقات بوکس، MMA،WWE و البته کنسرت‌های موسیقی مختلف در ریاض برگزار شد. از طرفی فینال کوپا ایتالیا و اسپانیا هم در ریاض برگزار شد و این یعنی تمام آنچه را در چنته داشت، به ظهور رساند.
آغاز ساختارشکنی
دوره پنجم موسم ریاض با یک ساختارشکنی جدی آغاز شد و عربستان رویداد مُد الی ساب را با حضور سلن‌دیون و انبوهی از ستارگان بازیگری و مُد در ریاض برگزار کرد و از طرفی در جده هم به‌جای آنکه صرفاً با هندی‌ها جایزه فیلم دریای سرخ را برگزار کند، چهره‌های مختلفی را از ایتالیا و آمریکا به جده آورد. در شهری که پایگاه اصلی مفتی‌های عربستان است. حالا نه‌تنها ریاض به یک شهر مولتی‌کالچر بدل می‌شد، جده هم این ویژگی را دنبال می‌کرد. بااین‌حال برخلاف آمارهای موسم ریاض که به‌صورت فصلی و کلی اعلام می‌شود، اداره کل سرگرمی عربستان و ترکی آل‌شیخ چندان تمایلی به اعلام بازدیدکنندگان رویداد موسم جده ندارند و تنها دو مرتبه آمارهای موسم جده اعلام شده است. یکی در سال ۲۰۲۲ که عدد ۶ میلیون بازدیدکننده و دیگری در سال ۲۰۲۴ که عدد ۱.۷ میلیون بازدیدکننده اعلام شد. رقمی که نشان می‌دهد موسم جده با افتی ۴.۳ میلیون نفری از مخاطبانش مواجه شده است. این ماجرای کاهش میزان بازدیدکنندگان در ریاض به گونه دیگری رقم خورده است. بر خلاف دوره چهارم که جهشی بیش از ۱.۵ برابری داشت، حالا میزان بازدیدکنندگان روی ۲۰ میلیون متوقف شده و اداره کل سرگرمی عربستان که تا پیش از سال ۲۰۲۴ اعداد دقیق بازدیدکنندگان را اعلام می‌کرد، به گفتن اعداد کلی بیش از ۲۰ میلیون نفر، شفاف‌سازی را خلاصه می‌کند. ماجرای کاهش گردشگرها تنها به «مواسم سعودیه» خلاصه نمی‌شود.
آمارهای شرکت‌گنندگان در مراسم حج نیز در عربستان سعودی از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ صعودی بوده اما در سال ۲۰۲۴ با کاهشی ۱۰ میلیون نفری مواجه شده و بر اساس آمارهای رسمی میزان شرکت‌گنندگان حج سال ۲۰۲۵ کمتر از ۱۹ میلیون نفر است. با تمام این‌ها در سال ۲۰۲۴ بن‌سلمان دستوری عجیب به ترکی آل شیخ داد.
ماجرای افزایش کاذب
سال ۲۰۲۴ بن سلمان به ترکی آل‌شیخ دستور داد در افق ۲۰۳۰ به‌جای ۱۰۰ میلیون بازدیدکننده روی عدد ۱۵۰ میلیون بازدیدکننده سرمایه‌گذاری کند، چرا؟ چون تاکنون به عدد ۱۰۰ میلیون نفر و ۶ سال زودتر از زمان‌بندی رسیده‌اند. بااین‌حال صحبت‌های بن سلمان بر اساس آمارها عجیب به نظر می‌رسند. اگر میزان شرکت‌گنندگان در حج عمره و تمتع در بالاترین میزان خود و میزان بازدیدکنندگان موسم جده و ریاض را در بالاترین حد خود جمع بزنیم، میزان گردشگران سعودی به ۶۰ میلیون بازدیدکننده نمی‌رسند؛ اما مقامات سعودی تلاش دارند اعلام کنند بازدیدکنندگانشان بیشتر از این حرف‌هاست و در فاصله چندسال مچ ترک‌ها را در صنعت گردشگری منطقه خوابانده‌اند.
سؤالی که پیش می‌آید این است که چقدر سعودی در این سال‌ها با برگزاری مراسمی چون موسم ریاض به سود رسیده است. آمار دقیق وجود ندارد؛ اما برآوردها می‌گویند در بهترین حالت کمتر از یک میلیارد دلار سود سالانه. حالا این رقم را بگذارید کنار همان ۲۳ میلیارددلاری که برای یک قلم هزینه بلوار ورزش انجام شد. البته همین رقم یک میلیارد دلار هم در خوش‌بینانه‌ترین حالت است و برآوردهایی هم این آمار را حدود ۵۰۰ میلیون دلار اعلام کردند. آمارهایی که نشان می‌دهد سعودی‌ها با واقعیت مواجه شده‌اند و حالا تعداد رویدادهای در حال برگزاری در سعودی به‌شدت کاهش پیدا کرده است. تا جایی که از نظر تعداد هم تعداد رویدادهای در حال برگزاری در ۲۰۲۵ نسبت به ۲۰۲۴ تا حدود نصف کاهش پیدا کرده است. شاید بشود مجموعه آنچه انجام شده را با یک مثال ساده توضیح داد. عجیب به نظر می‌رسد؛ اما نگاهی به صفحه اینستاگرام ترکی آل‌شیخ رئیس اداره کل سرگرمی عربستان بیندازید. او حدود ۳۳ میلیون دنبال‌کننده دارد، یعنی چیزی به‌اندازه جمعیت عربستان. حالا نگاهی بیندازید به‌اندازه لایک‌ها و کامنت‌ها. مثل‌اینکه فیک زدن تنها راهکار رسانه‌ها نیست و دولت‌ها هم دستی بر آتش دارند!
نظر شما