بازار؛ گروه صنعت: در نیمه نخست سال ۱۴۰۴، صنعت فولاد و معدن ایران با وجود سهمیه‌بندی شدید برق، تنش‌های منطقه‌ای و تجربه جنگ ۱۲ روزه، عملکردی فراتر از انتظار ثبت کرده است. رشد تولید در کنار افزایش فروش نشان می‌دهد که موفقیت شرکت‌های بزرگ معدنی و فولادی صرفاً حاصل تخلیه موجودی انبارها نبوده، بلکه نشانه‌ای از بازگشت ظرفیت تولید و مدیریت هوشمندانه منابع در شرایط بحرانی است.
طبق گزارش انجمن تولیدکنندگان فولاد، تولید فولاد کشور از مرز ۱۵ میلیون تن عبور کرده و نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۳.۲ درصدی را تجربه کرده است. این در حالی‌ست که سه‌ماهه ابتدایی سال با افت ۴.۸ درصدی همراه بود و تنها در فصل دوم، شرکت‌ها توانستند عقب‌ماندگی را جبران کنند. در بخش معدن نیز شرکت ملی صنایع مس ایران اعلام کرده که در حوزه‌های تولید، استخراج و فروش، نسبت به سال گذشته رشد چشم‌گیری داشته است؛ رشدی که در شرایط سهمیه‌بندی برق تا ۹۰ درصد در اردیبهشت و خردادماه، قابل توجه ارزیابی می‌شود.
برخی تحلیلگران نسبت به صحت آمارهای منتشرشده ابراز تردید کرده‌اند. شائبه‌هایی درباره آمارسازی یا اتکای بیش از حد به فروش موجودی انبارها مطرح شده است. به‌ویژه در فصل دوم، برخی شرکت‌ها با افزایش فروش از ذخایر قبلی، تلاش کردند درآمد خود را بالا ببرند تا افت تولید در فصل اول را جبران کنند. اما بررسی دقیق‌تر داده‌ها نشان می‌دهد که افزایش تولید واقعی نیز در بسیاری از شرکت‌ها رخ داده است
با وجود این دستاوردها، برخی تحلیلگران نسبت به صحت آمارهای منتشرشده ابراز تردید کرده‌اند. شائبه‌هایی درباره آمارسازی یا اتکای بیش از حد به فروش موجودی انبارها مطرح شده است. به‌ویژه در فصل دوم، برخی شرکت‌ها با افزایش فروش از ذخایر قبلی، تلاش کردند درآمد خود را بالا ببرند تا افت تولید در فصل اول را جبران کنند. اما بررسی دقیق‌تر داده‌ها نشان می‌دهد که افزایش تولید واقعی نیز در بسیاری از شرکت‌ها رخ داده است. برای نمونه، شرکت فولاد مبارکه اعلام کرده که در تمامی نواحی تولید، اهداف برنامه‌ریزی‌شده محقق شده‌اند و بخشی از این موفقیت ناشی از تأمین برق از منابع جایگزین مانند نیروگاه‌های خودتأمین و خرید برق سبز بوده است.
درواقع عملکرد مثبت شرکت‌های فولادی و معدنی در نیمه نخست سال ۱۴۰۴ را می‌توان حاصل چند عامل هم‌زمان دانست: افزایش فروش از موجودی انبارها برای جبران افت فصل اول، بازیابی تولید واقعی با مدیریت منابع انرژی، افزایش صادرات مواد اولیه به‌ویژه در حوزه کنسانتره و گندله، و برنامه‌ریزی پیش‌دستانه برای مواجهه با محدودیت‌های برق. این ترکیب از اقدامات نشان می‌دهد که رشد ثبت‌شده صرفاً حاصل فروش انباری نیست، بلکه بخشی از آن به توان تطبیق و انعطاف‌پذیری عملیاتی شرکت‌ها در مواجهه با بحران‌ها بازمی‌گردد نکته‌ای که می‌تواند در ادامه سال نیز مسیر پایداری تولید را تضمین کند.
چالش تازه‌ای روبه‌رو فولادی ها
با ورود به نیمه دوم سال ۱۴۰۴، شرکت‌های فولادی کشور با چالش تازه‌ای روبه‌رو همچون ناترازی گاز هستند. برخلاف نیمه نخست سال که بحران انرژی بیشتر حول محور برق متمرکز بود، در فصل سرد سال، محدودیت‌های گازی به دغدغه اصلی واحدهای تولیدی تبدیل می‌شود به‌ویژه برای صنایعی مانند فولاد که وابستگی بالایی به گاز طبیعی دارند.
در این شرایط، با توجه به اینکه عملکرد مثبت شرکت‌های فولادی در شش‌ماهه نخست سال، نقش یک سپر حفاظتی را ایفا کرده است. بسیاری از شرکت‌ها با حتی با افت تولید در فصل دوم نسبت به سال گذشته عقب نمی افتند و حتی اگر آمار تولید در شش ماهه نخست درست باشد با فروش بخشی از موجودی انبارها، می توانند درآمد خود را تثبیت کرده و بخشی از ریسک ناترازی گاز در نیمه دوم را پوشش دهند. این پیش‌دستی در تولید و فروش، به‌نوعی ذخیره‌سازی مالی و عملیاتی برای عبور از ماه‌های پرچالش پیش‌رو محسوب می‌شود.
از سوی دیگر، برخی شرکت‌ها با برنامه‌ریزی با استفاده از برق سبز، توسعه نیروگاه‌های خودتأمین، و بهینه‌سازی فرآیندهای تولید، که در نیمه نخست سال به اجرا درآمده حالا می‌توانند در مواجهه با ناترازی گاز، مزیت رقابتی ایجاد کنند.
در مجموع، هرچند ناترازی گاز در نیمه دوم سال تهدیدی جدی برای صنعت فولاد به‌شمار می‌رود، اما عملکرد شش‌ماهه نخست شرکت‌ها با ترکیبی از افزایش تولید، فروش هدفمند، و مدیریت منابع انرژی بخشی از این تهدید را خنثی می کند. این تجربه نشان می‌دهد که در شرایط پرنوسان انرژی، پیش‌نگری و انعطاف‌پذیری عملیاتی، کلید عبور از بحران‌هاست.
عوامل کلیدی در تاب‌آوری مالی شرکت های فولادی
بیژن پناهی زاده عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران درباره وضعیت عملکرد صنایع وابسته به انرژی در نیمه دوم سال ۱۴۰۴ به خبرنگار بازار گفت: در کنار ناترازی انرژی، چالش دیگری که در نیمه دوم سال ۱۴۰۴ می‌تواند صنعت فولاد ایران را با تهدیدی جدی مواجه کند، محدودیت‌های ناشی از صادرات استکه تحت تأثیر بازگشت تحریم‌ها یا همان «اسنپ‌بک» در حال بروز و گسترش است. این وضعیت، به‌ویژه برای شرکت‌هایی که بخش عمده‌ای از درآمد خود را از بازارهای صادراتی تأمین می‌کنند، می‌تواند به کاهش نقدینگی و اختلال در برنامه‌های توسعه‌ای منجر شود.
بیژن پناهی زاده معتقد است که آن دسته از تولیدکنندگان فولاد که طی سال‌های گذشته توانسته‌اند روابط پایدار و بلندمدت با بازارهای سنتی و وفادار خود مانند کشورهای همسایه، آسیای میانه یا برخی بازارهای آفریقایی برقرار کنند، در موقعیت بهتری قرار دارند. این بازارها، به‌دلیل شناخت عمیق‌تر از محصولات ایرانی، انعطاف‌پذیری بیشتر در شرایط تحریم، و وابستگی متقابل تجاری، احتمالاً در برابر فشارهای سیاسی و محدودیت‌های مالی مقاومت بیشتری نشان می‌دهند
وی افزود: با این حال، همه شرکت‌ها به یک اندازه در معرض این ریسک نیستند. آن دسته از تولیدکنندگان فولاد که طی سال‌های گذشته توانسته‌اند روابط پایدار و بلندمدت با بازارهای سنتی و وفادار خود مانند کشورهای همسایه، آسیای میانه یا برخی بازارهای آفریقایی برقرار کنند، در موقعیت بهتری قرار دارند. این بازارها، به‌دلیل شناخت عمیق‌تر از محصولات ایرانی، انعطاف‌پذیری بیشتر در شرایط تحریم، و وابستگی متقابل تجاری، احتمالاً در برابر فشارهای سیاسی و محدودیت‌های مالی مقاومت بیشتری نشان می‌دهند.
پناهی زاده ادامه داد: در واقع، دسترسی به چنین بازارهایی می‌تواند به‌عنوان یک «ضامن پایداری صادرات» عمل کند و به شرکت‌ها کمک کند تا در شرایط ناپایدار ژئوپلیتیکی، جریان درآمدی خود را حفظ کنند. از سوی دیگر، شرکت‌هایی که صرفاً به بازارهای پرریسک و ناپایدار وابسته‌اند، ممکن است در ماه‌های آینده با افت شدید فروش خارجی و کاهش سودآوری مواجه شوند.
عضو هیات مدیره خانه صنعت، معدن و تجارت ایران گفت: در مجموع، توانایی شرکت‌های فولادی در حفظ و توسعه بازارهای صادراتی سنتی، به یکی از عوامل کلیدی در تاب‌آوری مالی آن‌ها در نیمه دوم سال تبدیل خواهد شد. این موضوع، بار دیگر اهمیت دیپلماسی اقتصادی، تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی، و تقویت برند ملی در بازارهای منطقه‌ای را برجسته می‌سازد.
نظر شما