زهرا ترابی؛تحلیل بازار: در پی نوسانات اخیر نرخ ارز، بانک مرکزی بار دیگر دستور تزریق منابع ارزی به بازار را برای کنترل قیمت‌ها صادر کرده است. اما این سیاست تا چه اندازه می‌تواند اثرگذار باشد و آیا واقعاً توان مهار نرخ ارز را دارد؟ در گفت‌وگویی با یکی از تحلیلگران اقتصادی، ابعاد مختلف این سیاست و تأثیرات کوتاه‌مدت و بلندمدت آن بررسی شده است.
البرت بغزیان تحلیلگر اقتصادی در پاسخ به این پرسش که، بانک مرکزی اخیراً اعلام کرده برای کنترل نرخ ارز، منابع ارزی را به بازار تزریق می‌کند اما این اقدام تا چه اندازه می‌تواند مؤثر باشد و تأثیر آن تا چه مدت باقی می‌ماند؟ گفت: این موضوع دو وجه دارد. یک‌زمان التهاب موقتی در بازار داریم؛ اگر اجازه دهیم چنین التهابی رشد کند و ماندگار شود، دیگر به‌راحتی قابل مهار نیست. مثل تب شدیدی است که اگر درمان نشود، به یک بیماری مزمن تبدیل می‌شود.
بانک مرکزی با تزریق ارز می‌خواهد جلوی جهش بیشتر را بگیرد و نرخ را در محدوده‌ای مثلاً حول ۱۱۰ هزار تومان نگه دارد تا وقتی هیجانات فروکش کرد، بازار آرام شود
هیجانات بازار ارز از نگاه بانک مرکزی
وی ادامه داد: بانک مرکزی با این دید به موضوع نگاه می‌کند که افزایش اخیر نرخ ارز ناشی از هیجانات، نگرانی‌ها و فضای مبهم سیاسی مثلاً درباره مکانیسم ماشه و تحریم‌هاست. بنابراین، بانک مرکزی با تزریق ارز می‌خواهد جلوی جهش بیشتر را بگیرد و نرخ را در محدوده‌ای مثلاً حول ۱۱۰ هزار تومان نگه دارد تا وقتی هیجانات فروکش کرد، بازار آرام شود.
بانک مرکزی چاره ایی جز تزریق ارز ندارد
این استاد دانشگاه تصریح کرد: اما نکته اینجاست که اگر وضعیت فعلی یعنی بلاتکلیفی سیاسی، نگرانی از جنگ و مشکلات بودجه‌ای ادامه پیدا کند، بانک مرکزی ناچارست به‌طور مستمر تزریق انجام بدهد و چون منابع ارزی نامحدود نیست، این سیاست فقط می‌تواند کوتاه‌مدت و موقتی باشد.
خریدن زمان از سوی بانک مرکزی
این تحلیلگر اقتصادی با اشاره به اینکه تزریق ارز به نوعی فقط زمان‌خریدن است، پاسخ داد: دقیقاً. بانک مرکزی در واقع با تزریق، زمان می‌خرد تا التهاب بازار را کنترل کند. تصورش این است که این شرایط گذراست و به‌زودی با بهبود وضعیت سیاسی یا توافقات احتمالی، بازار آرام می‌شود.
بغزیان در ادامه این سوال بیان کرد: اما دیدگاه دیگری هم وجود دارد؛ این آرامش، آرامش قبل از طوفان است و نرخ ارز باید به سطح واقعی‌تر خود برسد تا در همان نقطه متوقف شود. به بیان ساده، یک دیدگاه به مدیریت و کنترل موقت معتقد است، دیدگاه دیگر به تعدیل طبیعی بازار.
تا زمانی که این روابط و محدودیت‌ها حل نشود، دولت مجبور است از ابزارهایی مثل تزریق ارز استفاده کند تا بازار را آرام نگه دارد
او در خصوص اینکه چرا این سیاست همچنان تکرار می شود باتوجه به اینکه در دولت‌های گذشته هم تکرار شده و نتیجه پایداری نداشته، گفت: تقریباً در همه دولت‌ها ما شاهد این نوع مداخلات بودیم. دلیلش ساده است؛ تا زمانی که تنش‌های سیاسی ما با همسایگان، اروپا و آمریکا ادامه دارد، هیچ سیاست ارزی پایداری شکل نمی‌گیرد. هر بار که صحبت از توافق یا مذاکره می‌شود، بازار واکنش نشان می‌دهد، نرخ ارز پایین می‌آید، اما به‌محض اینکه امیدها کمرنگ می‌شود، دوباره نرخ بالا می‌رود. تا زمانی که این روابط و محدودیت‌ها حل نشود، دولت مجبور است از ابزارهایی مثل تزریق ارز استفاده کند تا بازار را آرام نگه دارد.
بانک مرکزی با این پیش‌فرض عمل می‌کند که این وضعیت موقت است و در آینده نزدیک شرایط بهتر می‌شود. اما اگر این فرض غلط از آب دربیاید، تزریق‌ها می‌تواند تبعات سنگینی داشته باشد
بغزیان در ادامه در پاسخ به این سوال، با توجه به محدودیت منابع ارزی و ادامه تحریم‌ها، این تزریق ارز از چه منبعی انجام می‌شود؟ بیان کرد: منابع ارزی ما محدود است. بنابراین، تزریق مداوم ممکن نیست. بانک مرکزی با این پیش‌فرض عمل می‌کند که این وضعیت موقت است و در آینده نزدیک شرایط بهتر می‌شود. اما اگر این فرض غلط از آب دربیاید، تزریق‌ها می‌تواند تبعات سنگینی داشته باشد.
وی اظهار کرد: در واقع، مثل وقتی است که آتشی را می‌خواهیم خاموش کنیم و روی آن آب می‌ریزیم؛ اگر آب کافی نداشته باشیم، فقط باعث می‌شود آتش گسترش پیدا نکند، نه اینکه خاموش شود. بانک مرکزی هم فعلاً چنین دیدی دارد؛ یعنی مدیریت ارزی به‌جای اصلاح ساختاری.
تزریق ارز در کوتاه‌مدت می‌تواند مانع تورم شود، چون اگر نرخ ارز مثلاً تا ۱۲۰ هزار ریال بالا برود، هزینه واردات افزایش می‌یابد و تورم شدیدتری ایجاد می‌کند
تزریق ارز در کوتاه مدت پاسخگو بازار است
این استاد دانشگاه در خصوص اینکه آیا این تزریق‌ها خود باعث تورم یا سفته‌بازی جدید در بازار نمی‌شود؛ جواب داد: خیر. اینجا باید بین دو موضوع تفاوت بگذاریم. تزریق ارز در کوتاه‌مدت می‌تواند مانع تورم شود، چون اگر نرخ ارز مثلاً تا ۱۲۰ هزار ریال بالا برود، هزینه واردات افزایش می‌یابد و تورم شدیدتری ایجاد می‌کند. تزریق به‌نوعی از این تورم جلوگیری می‌کند.
بغزیان بیان کرد: اما مسئله دیگر، رانت و دسترسی ناعادلانه است. وقتی برخی افراد ارز را با نرخ پایین‌تر از بازار آزاد دریافت می‌کنند و بعد کالا را با نرخ آزاد می‌فروشند، طبیعی است که فساد و سفته‌بازی شکل می‌گیرد. اینجاست که سیاست تزریق، به‌جای کنترل بازار، خودش به عاملی برای ایجاد بی‌عدالتی تبدیل می‌شود.
او ادامه داد: از سوی دیگر، مردم عادی هم در چنین شرایطی صرفاً به دنبال حفظ ارزش دارایی خود هستند، نه ایجاد التهاب. وقتی فردی می‌بیند ارزش پولش هر روز کم می‌شود، طبیعی است که بخواهد دارایی‌اش را به دلار، طلا یا درهم تبدیل کند تا آینده‌اش را حفظ کند. این واکنش، هیجانی نیست، بلکه رفتار عقلانی در یک اقتصاد بی‌ثبات است.
اگر بانک مرکزی بازار ارز را رها کند، ممکن است نرخ ارز به ارقام غیرقابل‌پیش‌بینی برسد و کنترل آن سخت‌تر شود. بنابراین، فعلاً تزریق ارز لازم است تا جلوی جهش بزرگ‌تر گرفته شود
این تحلیلگر اقتصادی با اشاره به عملکرد بانک مرکزی درباره تزریق ارز در بازار ارز گفت: من نمی‌گویم سیاست درستی است یا غلط، اما در شرایط فعلی چاره‌ای جز این نیست. اگر بانک مرکزی بازار ارز را رها کند، ممکن است نرخ ارز به ارقام غیرقابل‌پیش‌بینی برسد و کنترل آن سخت‌تر شود. بنابراین، فعلاً تزریق ارز لازم است تا جلوی جهش بزرگ‌تر گرفته شود، ولی این سیاست باید موقتی باشد. اگر در آینده با مذاکرات یا توافقات سیاسی، فضا آرام‌تر شد، می‌توان تزریق را متوقف کرد.
بغزیان در پایان خاطرنشان کرد: تزریق ارز شاید فعلاً جلوی بحران را بگیرد، اما درمان پایدار زمانی ممکن است که روابط خارجی، درآمدهای ارزی و ساختار اقتصادی کشور اصلاح شود. بدون آن، ما فقط تب را پایین می‌آوریم، بیماری را درمان نمی‌کنیم.
نظر شما