سمیه شوریابی؛ بازار: بازگشت تحریم‌های بین‌المللی بار دیگر فضای اقتصادی ایران را با محدودیت‌هایی جدید روبه‌رو کرده است، یکی از بخش‌هایی که بیش از سایر حوزه‌ها در معرض تأثیر این محدودیت‌ها قرار دارد، بازار رمزارزهاست.
در نگاه اول ممکن است تصور شود که ارزهای دیجیتال به دلیل ماهیت غیرمتمرکز خود از اثر تحریم‌ها مصون هستند، اما واقعیت این است که فناوری بلاک‌چین در سال‌های اخیر به‌طرز چشمگیری شفاف‌تر و قابل ردیابی‌تر شده و ابزارهای بین‌المللی برای رصد تراکنش‌ها هر روز پیشرفته‌تر می‌شوند، از این‌رو فعالیت در بازار رمزارز بدون شناخت دقیق ریسک‌ها، می‌تواند منجر به از بین رفتن کامل دارایی گردد.
میثم محمدی کارشناس و مدرس بازارهای مالی طی مقاله ای به صورت کاملاً تحلیلی و آموزشی، راهکارهایی را ارائه می‌کند تا کاربران ایرانی بتوانند با رعایت اصول امنیتی و فنی، در عین حفظ سرمایه‌گذاری خود در رمزارزها، از خطر فریز یا بلوکه شدن دارایی‌ها جلوگیری کنند؛
استفاده از صرافی‌های خارجی؛ پرریسک‌تر از همیشه
صرافی‌های خارجی همیشه جذاب‌ترین گزینه برای کاربران ایرانی بوده‌اند، زیرا تنوع رمزارز، حجم معاملات بالا و ابزارهای پیشرفته‌تری ارائه می‌دهند، اما در فضای پساتحریم، همین صرافی‌ها می‌توانند خطرناک‌ترین بستر برای نگهداری یا معامله دارایی باشند، پلتفرم‌هایی مانند Binance، OKX و KuCoin در سال‌های اخیر با وجود محدودیت‌های قانونی، برخی خدمات خود را برای کاربران ایرانی به‌صورت غیررسمی در دسترس گذاشته بودند، اما با بازگشت تحریم‌ها، این صرافی‌ها مجبور خواهند شد از قوانین نظارتی سخت‌گیرانه‌تری تبعیت کنند.
در چنین شرایطی حتی کاربرانی که حسابشان پیش‌تر تأیید هویت شده است، ممکن است با بسته شدن ناگهانی حساب و بلوکه شدن تمام دارایی خود مواجه شوند.
از سوی دیگر، بسیاری از صرافی‌های کوچک‌تر و بی‌نام‌ونشان که تا کنون به کاربران ایرانی سرویس می‌دادند، ممکن است به محض سخت شدن شرایط، فعالیت خود را متوقف کنند و سرمایه کاربران را از بین ببرند، پیگیری حقوقی چنین پرونده‌هایی در مجامع بین‌المللی برای ایرانیان تقریباً غیرممکن است، زیرا امکان ارتباط رسمی و شکایت وجود ندارد.
بنابراین بهترین راهکار، کاهش وابستگی به صرافی‌های خارجی و انتقال دارایی‌ها به کیف پول‌های شخصی و ایمن است، کاربران حرفه‌ای در عین حال می‌توانند با یادگیری استفاده از صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) مانند Uniswap یا ۱inch بخشی از نیازهای معاملاتی خود را بدون وابستگی به نهادهای متمرکز برطرف کنند، با این حال حتی در بسترهای غیرمتمرکز نیز باید نسبت به ریسک رصد تراکنش‌ها آگاه بود.
نگهداری امن دارایی در کیف پول شخصی؛ کلید مالکیت واقعی
در دنیای رمزارزها یک جمله معروف وجود دارد:
«اگر کلید خصوصی در اختیار شما نیست، آن دارایی متعلق به شما نیست»
این جمله اساس امنیت در بازار رمزارز را توضیح می‌دهد، هنگامی که شما ارز دیجیتال خود را در صرافی یا کیف پول حضانتی نگهداری می‌کنید، در واقع اختیار واقعی دارایی خود را به یک نهاد ثالث سپرده‌اید، اما در کیف پول‌های غیرحضانتی (Non-Custodial) مانند Metamask، Trust Wallet، SafePal یا کیف پول‌های سخت‌افزاری Ledger و Trezor، کلید خصوصی در اختیار خود کاربر است و هیچ نهادی قادر به کنترل یا فریز دارایی نیست.
برای امنیت بیشتر توصیه می‌شود مبالغ بالا تنها در کیف پول‌های سخت‌افزاری نگهداری شود، زیرا این ابزارها کاملاً آفلاین هستند و احتمال هک در آن‌ها تقریباً صفر است، در مقابل، کیف پول‌های نرم‌افزاری نیز برای استفاده روزمره مناسب‌اند، اما لازم است هنگام ورود به حساب از VPN ایمن استفاده شود.
کلمات بازیابی یا Seed Phrase مهم‌ترین بخش امنیتی کیف پول هستند و باید به صورت فیزیکی (روی کاغذ یا فلز) نگهداری شوند، نه در فایل دیجیتال یا فضای ابری، از دست رفتن این کلمات مساوی است با از بین رفتن دسترسی به دارایی برای همیشه.
کاربران باید به تفاوت میان کیف پول‌های حضانتی و غیرحضانتی آگاه باشند؛ در کیف پول حضانتی، شرکت ارائه‌دهنده سرویس می‌تواند هر زمان که بخواهد دسترسی شما را مسدود کند، اما در کیف پول غیرحضانتی، اختیار کامل دارایی در دستان شماست به همین دلیل، انتخاب نوع دوم نه‌تنها امن‌تر، بلکه برای ایرانیان در دوران تحریم حیاتی است.
چرا باید از استیبل‌کوین‌ها و دارایی‌های قابل فریز دوری کرد؟
یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات رایج میان کاربران ایرانی، نگهداری دارایی به صورت استیبل‌کوین‌هایی مانند USDT (تتر) یا USDC است، این رمزارزها گرچه ارزش ثابتی دارند و از نوسانات شدید بازار در امان‌اند، اما کاملاً متمرکز و تحت کنترل نهادهای مالی جهانی هستند. شرکت صادرکننده تتر یا یواس‌دی‌کوین هر لحظه می‌تواند دارایی کاربران را فریز کند، بدون آنکه نیاز به حکم قضایی رسمی داشته باشد.
حتی رمزارزهایی که زمانی به عنوان استیبل‌کوین غیرمتمرکز شناخته می‌شدند، مانند DAI نیز به مرور تحت فشار قوانین جهانی مجبور به ارائه نسخه‌های قابل فریز شدند، در نتیجه نگهداری دارایی در قالب استیبل‌کوین برای کاربران ایرانی، به ویژه در شرایط تحریم، بسیار پرخطر است.
تجربه نشان داده که حتی اگر کاربر هیچ فعالیت غیرقانونی انجام ندهد، صرفاً ارتباط غیرمستقیم با کیف پولی که در فهرست تحریم قرار دارد، می‌تواند منجر به مسدود شدن دارایی او شود، بنابراین برای سرمایه‌گذاری و نگهداری بلندمدت، بهتر است از ارزهای دیجیتال غیرقابل فریز مانند بیت‌کوین (BTC) و اتریوم (ETH) استفاده شود.
این رمزارزها اگرچه نوسان بیشتری دارند، اما امنیت، مقبولیت جهانی و مقاومت در برابر سانسور را حفظ کرده‌اند، کاربران حرفه‌ای همچنین می‌توانند از شبکه‌هایی مانند Polygon یا BNB Chain برای انجام تراکنش‌ها استفاده کنند، البته با دقت به این نکته که برخی از توکن‌ها حتی در این شبکه‌ها نیز قابلیت فریز دارند.
نمره ریسک کیف پول چیست و چرا اهمیت دارد؟
در دنیای امروز بلاک‌چین، تمامی تراکنش‌ها به صورت عمومی در دسترس است و شرکت‌های تحلیل زنجیره‌ای (Chainalysis، Elliptic و TRM) داده‌های عظیمی را برای تعیین «نمره ریسک» هر کیف پول جمع‌آوری می‌کنند، نمره ریسک یا Risk Score شاخصی است که نشان می‌دهد آدرس مورد نظر تا چه حد با فعالیت‌های پرخطر مانند کلاهبرداری، هک، شرط‌بندی یا تخلفات مالی مرتبط بوده است.
هرچقدر این ارتباط‌ها بیشتر باشد، احتمال شناسایی و مسدود شدن دارایی نیز افزایش پیدا می‌کند، حتی اگر کیف پول شما مستقیماً در فعالیت غیرقانونی دخیل نباشد، ممکن است به صورت غیرمستقیم با آدرس‌هایی در ارتباط باشد که ریسک بالایی دارند به عبارتی، اگر دارایی شما از کیف پولی منتقل شود که در مسیر خود چندین واسطه پرریسک داشته است، نمره ریسک آدرس شما نیز افزایش می‌یابد.
برای کاهش این ریسک، بهترین روش استفاده از آدرس‌های یک‌بارمصرف است، بیشتر کیف پول‌های جدید این امکان را به شما می‌دهند که برای هر تراکنش یک آدرس جدید ایجاد کنید، همچنین بهتر است هر از چند گاهی دارایی‌هایتان را بین آدرس‌های خودتان جابه‌جا کنید تا مسیر تراکنش‌ها ساده و قابل‌ردیابی نباشد.
این نکته را باید پذیرفت که هیچ راهی برای حذف کامل ریسک وجود ندارد، تحلیل‌گران بلاک‌چین دائماً الگوریتم‌های خود را به‌روزرسانی می‌کنند و مقابله با این سیستم‌ها نوعی رقابت دائمی میان کاربران و نهادهای رصدکننده است، با این حال رعایت اصول فوق می‌تواند احتمال فریز یا شناسایی دارایی را تا حد زیادی کاهش دهد.
پاسخ به پرسش‌های متداول کاربران ایرانی
بسیاری از کاربران می‌پرسند آیا با بازگشت تحریم‌ها همچنان می‌توان در ایران ارز دیجیتال خرید و سرمایه‌گذاری کرد؟ پاسخ مثبت است؛
از منظر حقوق بین‌الملل، سرمایه‌گذاری شخصی در رمزارزها جرم محسوب نمی‌شود، مشکل از آنجا آغاز می‌شود که رمزارز به عنوان ابزاری برای نقل‌وانتقال پول میان کشورها یا دورزدن تحریم‌ها به کار رود، چنین استفاده‌ای ریسک بالایی دارد و می‌تواند منجر به مسدود شدن دارایی شود.
درباره‌ی تتر نیز باید گفت، شرکت صادرکننده این رمزارز قانونی موظف است با نهادهای نظارتی همکاری کند، بنابراین در صورتی که کیف پول شما با آدرس‌های تحریم‌شده در ارتباط باشد، ممکن است بدون هشدار قبلی فریز شود، پیگیری حقوقی چنین مواردی برای کاربران ایرانی عملاً امکان‌پذیر نیست.
در مورد امنیت کیف پول‌های خارجی نیز باید توجه داشت که کیف پول‌های غیرحضانتی مانند متامسک، تراست‌ولت یا سیف‌پال نمی‌توانند دارایی شما را بلوکه کنند، زیرا رمزارزها روی شبکه بلاک‌چین ذخیره می‌شوند و کلید خصوصی در اختیار شماست، اما کیف پول‌های حضانتی یا وابسته به صرافی‌ها (مثلاً ولت بایننس یا کوین‌بیس) این ریسک را دارند و باید از استفاده از آن‌ها خودداری شود.
جمع‌بندی نهایی؛ آینده‌ای برای کاربران آگاه
بازار رمزارز برای کاربران ایرانی در دوران تحریم همچنان قابل استفاده است، اما تنها برای کسانی که دانش کافی و رفتار حرفه‌ای دارند در این شرایط، امنیت دارایی نه با پنهان‌کاری بلکه با آگاهی، نظم و رعایت اصول فنی تأمین می‌شود.
کاربران ایرانی باید بیاموزند که دارایی دیجیتال‌شان را چگونه نگهداری کنند، از چه رمزارزهایی استفاده نمایند و چه شبکه‌هایی ریسک بالاتری دارند، پرهیز از صرافی‌های خارجی، نگهداری در کیف پول شخصی غیرحضانتی، اجتناب از استیبل‌کوین‌های قابل فریز و مدیریت نمره ریسک ولت، از مهم‌ترین اقداماتی است که هر سرمایه‌گذار باید جدی بگیرد.
آینده رمزارز برای ایرانیان، آینده‌ای است برای افراد آگاه، نه برای کسانی که بدون شناخت فنی وارد می‌شوند در جهانی که شفافیت بلاک‌چین روزبه‌روز بیشتر می‌شود، تنها دانایی و احتیاط می‌تواند دارایی شما را حفظ کند.
نظر شما