اقتصاد ایران در محاصره بحران های همزمان؛ نقشه راه گمشده چه می گوید؟

زهرا ترابی؛ تحلیل بازار: دلار در حال اوج‌گیری است، طلا رکورد می‌زند و فعال شدن مکانیسم ماشه، اقتصاد ایران را در شرایطی بی‌سابقه قرار داده است. کارشناسان هشدار می‌دهند اگر تصمیم‌های فوری اتخاذ نشود، تورم افسارگسیخته و رکود همزمان، اقتصاد کشور را به پرتگاه خواهد برد.

ارز افسارگسیخت؛ سیاست‌گذار جا ماند

در هفته‌های اخیر، قیمت دلار و طلا به سرعت صعود کرده است. تحلیلگران می‌گویند افزایش نرخ ارز دیگر محدود به بازارهای رسمی نیست و فشار روانی ناشی از تحریم‌ها و عدم قطعیت سیاسی، بازارها را به حالت هیجانی کشانده است. کارشناسان براین باورند؛ دلار امروز بیش از همیشه معیار سنجش اقتصاد شده است. وقتی سرمایه‌گذاران و تجار نمی‌دانند چه تصمیمی بگیرند، دلار تنها گزینه امن برای سرمایه گذاری باقی می‌ماند. این افزایش ناگهانی نرخ ارز باعث شده قیمت طلا نیز همگام با آن بالا رود، و هر دو بازار به هم وابسته باشند، به گونه‌ای که رشد یکی، دیگری را شتاب می‌دهد.

مکانیسم ماشه؛ ترس پنهان بازار

فعال شدن مکانیسم ماشه در شورای امنیت، شوک جدیدی به اقتصاد ایران وارد کرده است. حتی قبل از اجرایی شدن آن، اثر روانی آن بر بازار ارز و سرمایه محسوس بود. بازارها سریع‌تر از سیاستمداران واکنش نشان می‌دهند. خبر بازگشت تحریم‌ها کافی بود تا دلار از مرز روانی عبور کند. اگر تحریم‌ها اعمال شوند، محدودیت‌های بانکی و تجاری شدیدتر خواهد شد و فشار بر تولید و صادرات دوچندان می‌شود.

تورم؛ کابوس ادامه‌دار

تورم، دیگر مسئله‌ای تئوریک نیست. افزایش قیمت کالاها و خدمات روزبه‌روز قدرت خرید مردم را کاهش می‌دهد. تورم امروز، محصول ترکیبی از رشد نقدینگی، جهش ارز و فشارهای خارجی است. تا زمانی که این عوامل مهار نشوند، حتی سیاست‌های انقباضی دولت نمی‌تواند وضعیت را کنترل کند.

رکود همزمان؛ چرخه معیوب

رکود در تولید و سرمایه‌گذاری داخلی، اقتصاد ایران را در یک چرخه معیوب گرفتار کرده است. کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران به آینده، سبب کاهش تولید و افزایش وابستگی به واردات می‌شود. وقتی فعال اقتصادی آینده را نامطمئن ببیند، سرمایه‌گذاری نمی‌کند. تولید افت می‌کند، وابستگی به واردات افزایش می‌یابد، تورم بالا می‌رود و دوباره بازار ملتهب می‌شود.

فرصت‌ها در دل بحران

با وجود همه این مشکلات، کارشناسان معتقدند هنوز روزنه‌هایی برای ثبات وجود دارد. تجارت با کشورهای همسایه و ایجاد توافقات منطقه‌ای می‌تواند فشار تحریم‌ها را کاهش دهد. برخی براین باورند که ایران می‌تواند بخشی از کمبود ارز را از طریق صادرات به همسایگان جبران کند. این راهکار کوتاه‌مدت است، اما می‌تواند ثبات نسبی به بازار بدهد.

آینده اقتصاد ایران وابسته به چند عامل کلیدی است: تعیین تکلیف روابط خارجی و تحریم‌ها،اصلاح ساختار بودجه و کاهش وابستگی به نفت،مهار رشد نقدینگی و تورم،بازگرداندن اعتماد به بازار سرمایه.

اگر روند فعلی ادامه یابد، اقتصاد ایران وارد مرحله‌ای می‌شود که تنها شاهد تورم افسارگسیخته، کاهش ارزش پول ملی و رکود خواهیم بود. تصمیم‌گیری فوری، تنها راه بازگرداندن ثبات است. اقتصاد ایران امروز در تقاطع چند بحران همزمان قرار دارد. تورم بالا، نوسانات شدید ارز و طلا، رکود تولید و فشارهای بین‌المللی ناشی از فعال شدن مکانیسم ماشه. کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه روند کنونی، آینده اقتصادی کشور را به پرتگاهی جدی نزدیک می‌کند. با این حال، هنوز فرصت‌هایی برای کنترل بحران وجود دارد؛ اصلاح سیاست‌های اقتصادی، مهار تورم، بازگرداندن اعتماد سرمایه‌گذاران و گسترش تجارت منطقه‌ای می‌تواند مسیر اقتصاد را از ابهام به ثبات هدایت کند. اما زمان برای تصمیم‌گیری و اقدام فوری محدود است و هر لحظه تعلل، قیمت این بی‌ثباتی را سنگین‌تر خواهد کرد.