حامد شایگان؛ بازار: در روزهایی که بازار سرمایه ایران درگیر نوسانات رفت‌وبرگشتی و تردیدهای روانی است، فعال‌سازی مکانیسم ماشه بار دیگر به‌عنوان یک متغیر سیاسی در تحلیل‌ها ظاهر شده است. اما برخلاف گذشته، این بار اثرگذاری آن نه از جنس شوک‌های بنیادی، بلکه بیشتر در قالب سیگنال‌های روانی و تحریک جریان‌های پولی خاص دیده می‌شود.
بر اساس داده‌های اخیر، بیش از ۱۲ هزار کد معاملاتی جدید در بازار فعال شده‌اند و جریانی از نقدینگی نه از جنس سرمایه‌گذاران قدیمی بورس، بلکه از بیرون بازار آمده‌اند. این پول‌ها، بدون دلیل وارد بورس نشده‌اند. هرچند قیمت بسیاری از نمادها در کف هستند و حتی در ابعادی متوسط، توانسته‌اند استارت رشد اخیر بازار را بزنند و اینها نشانه کم اثری سیگنال ماسه است. گرچه بخش عمده‌ای از نقدینگی محتاط بورسی همچنان در حاشیه مانده و منتظر تثبیت شرایط است. اما به طور کلی این رفتار، مشابه واکنش بازار پس از اولین زمزمه‌های مکانیسم ماشه در دوره‌های پیشین است؛ جایی که بازار با ورود پول‌های تازه، مسیر صعودی کوتاه‌مدتی را تجربه کرد.
تحلیل‌گران فنی معتقدند بازار در دو سناریوی متضاد گرفتار شده است؛ سناریوی اول، توقف شاخص در محدوده کنونی انتظار برای عبور جو روانی مکانیسم ماشه است. سناریوی دوم، حرکت تدریجی شاخص به سمت بالا، به‌واسطه آرامش سیاسی و گزارش‌های مثبت است که به زودی منتشر خواهد شد.
همچنین باید توجه داشت که وضعیت اقتصاد تنها در گرو مسائل خارجی نیست، در حوزه اقتصاد کلان، اجماع بر حفظ نرخ بهره فعلی همچنان پابرجاست. دولت، بانک مرکزی و وزارت اقتصاد همگی بر این باورند که نرخ فعلی با توجه به تورم، جذابیت لازم را دارد. اما در حوزه ارز، وضعیت پیچیده‌تر است. نرخ دلار نیما برای ماه‌ها در محدوده ۷۰ هزار تومان باقی مانده، در حالی که تورم مواد غذایی از مرز ۵۰ درصد گذشته است. این تناقض، نشان‌دهنده ناکارآمدی سرکوب نرخ ارز در کنترل تورم است.
در همین حال، زمزمه‌هایی از ایجاد بازار ارز توافقی دوم شنیده می‌شود؛ بازاری که به صادرکنندگان اجازه می‌دهد دلار خود را با نرخ‌های نزدیک به بازار آزاد معامله کنند. صنایع کوچک مانند خشکبار، کشاورزی و دارو در این بازار فعال شده‌اند و احتمالاً به‌زودی صنایع بزرگ‌تر نیز به آن خواهند پیوست. این تحول، می‌تواند نرخ ۷۰ هزار تومانی نیما را به خاطره‌ای دور تبدیل کند و مسیر جدیدی برای تسعیر ارز شرکت‌ها باز کند.
اما نباید فراموش کرد در این میان، فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌تواند اثرات غیرمستقیم بر بازارهای کالایی و مالی داشته باشد. در بازار کالا، احتمال افزایش ریسک تأمین، اختلال در زنجیره واردات و رشد قیمت‌ها وجود دارد. صادرکنندگان نیز با احتیاط بیشتری عمل خواهند کرد و ممکن است عرضه ارز را محدود کنند، به‌ویژه اگر نرخ‌های رسمی جذابیت لازم را نداشته باشند. در بازار مالی، این مکانیسم می‌تواند به‌عنوان محرک ورود یا خروج نقدینگی عمل کند، بسته به نوع واکنش سیاست‌گذار و فضای رسانه‌ای عمل کند.
به بیان اینکه با توجه به فشار حداکثری تحریم‌های آمریکا در سال‌های اخیر، اثر عملی مکانیسم ماشه تا حد زیادی خنثی شده است. اما نباید از اثرات روانی آن غافل شد به‌ویژه در بازاری که بیش از هر چیز به خبر واکنش نشان می‌دهد. اگر قرار بر تغییر و تحولی شگرف باشد، باید در دل خبرهای سیاسی و گزارش‌های کدالی به‌دنبال آن گشت. مکانیسم ماشه شاید دیگر ابزار اصلی نباشد، اما همچنان می‌تواند بازی را به‌هم بزند. اگر سیاست‌گذار داخلی نتواند با چابکی و شفافیت پاسخ دهد به طور قطع در ابتدا پیامدهای روانی و سیگنال‌های سیاسی مکانیسم ماشه همچنان بر بازارهای مالی و کالایی کشور سایه می‌اندازد.
نظر شما