به گزارش بازار، قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که پیرو توافق برجام به تصویب رسیده است، تحریم‌های سازمان ملل در حوزه‌های تسلیحاتی، هسته‌ای، حمل و نقل، دانش و فناوری (قطع‌نامه‌های شماره ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵، ۱۹۲۹ و ۲۲۲۴) را در ازای برخی تکالیف برای جمهوری اسلامی ایران را متوقف می‌کند. در واقع به موجب قطعنامه ۲۲۳۱ که توافق برجام به آن ضمیمه شده است، در ازای اقدامات زمان‌بندی شده مشخص از طرف ایران تحریم‌های سازمان ملل به کلی متوقف می‌شوند.
لازم به ذکر است که قطع‌نامه‌های شش‌گانه قبلی شورای امنیت سعی در ایجاد یک اجماع جهانی بر علیه ایران به عنوان تهدید کننده صلح جهانی ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد را داشته و با استفاده از مواد ۴۰ و ۴۱ این فصل، تنبیهاتی را بر علیه ایران اعمال کرده بود. هدف آمریکا و هم‌پیمانانش این بود که با استفاده از مواد فصل هفتم منشور ملل متحد طی یک فرایند تدریجی مشروعیت اقدام نظامی بر علیه ایران را به تصویب شورای امنیت برسانند.
مکانیزم ماشه در مواد ۱۱، ۱۲، ۱۳ مندرج در صفحه ۴ و مواد ۳۶ و ۳۷ مندرج در صفحات ۱۹ و ۲۰ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت مورد توجه قرار گرفته است. در مواد ۳۶ و ۳۷ مکانیزم ماشه در قالب یک سازوکار حل اختلاف مورد توجه قرار گرفته است که اجازه می‌دهد اطراف برجام در صورت انحراف قابل توجه طرف‌ها نسبت به تکالیف، به یک کمیته حل اختلاف شکایت کنند و آن کمیته در سطوح مختلف مورد ادعایی را بررسی و در صورت به نتیجه نرسیدن و طی زمان‌های مندرج در این مواد، موضوع به شورای امنیت ارجاع داده می‌شود. در صورت ارجاع موضوع به شورای امنیت رای گیری برای ادامه توقف تحریم‌های سازمان ملل انجام خواهد شد که در صورت مخالفت ۹ عضو از ۱۵ عضو شورای امنیت یا وتوی یک عضو دائم شورای امنیت تمامی تحریم‌های متوقف شده به طور مجدد اعمال خواهند شد.
نکته جالب‌تر اینکه حسب مواد ۱۱، ۱۲ و ۱۳ مندرج در صفحه ۴ قطعنامه ۲۲۳۱ هر یک از کشورهای امضا کننده برجام می‌توانند به طور مستقیم و به صورت منفرد ادعای انحراف از برجام را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع و بعد از طی مدت مندرج در این بند درخواست رای‌گیری در مورد ادامه توقف تحریم‌ها را داشته باشند. در این مورد هم در صورت مخالفت ۹ عضو از ۱۵ عضو شورای امنیت یا وتوی یک عضو دائم شورای امنیت تمامی تحریم‌های متوقف شده به طور مجدد اعمال خواهند شد.
با توجه به توضیحات فوق برخی نکات مهم مربوط به مکانیزم ماشه شامل موارد زیر می‌شود:
۱) هر یک از کشورهای امضا کننده برجام با تصمیم انفرادی می‌تواند ادعای انحراف از تکالیف برجام را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهد.
۲) شواری امنیت در مورد ادامه توقف تحریم‌ها رای گیری می‌کند. در این رای‌گیری حتی اگر یکی از پنج عضو دائم شواری امنیت (برای مثال آمریکا) از حق وتوی خود استفاده کند، تمامی تحریم‌ها به طور مجدد برقرار خواهند شد.
۳) چون رای گیری در مورد ادامه توقف تحریم‌ها است، امکان وتوی عدم توقف تحریم‌ها توسط پنج عضو دائم شورای امنیت وجود ندارد. یعنی به طور مثال چین یا روسیه نمی‌توانند از حق وتوی خود برای برقراری ادامه توقف تحریم‌ها استفاده کنند. یعنی به طور واضح در این قطعنامه وتو به نفع ایران به طور سیستماتیک ممنوع شده است.
۴) در صورتی که ایران انحراف اقدامات کشورهای دیگر را به شورای امنیت گزارش کند عملا امکان در نظر گرفتن تنبیه وجود ندارد چون رای گیری تنها برای ادامه توقف تحریم‌ها صورت می‌گیرد.
۵) در صورت اعمال مجدد تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل تمامی کشورهای دنیا امکان اعمال این تحریم ها را داشته و برای مثال می‌توانند کشتی‌های مرتبط با ایران را در هر نقطه در دنیا توقیف کنند.
۶) در واقع قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت که حاصل توافق برجام است، شرائطی به مراتب سهل‌تر برای اعمال مجازات بر علیه ایران نسبت به شرائط و قواعد جاری شورای امنیت ایجاد کرده است. چرا که در شرائط عادی چین و روسیه می‌توانستند با اعمال حق وتوی خود مانع اعمال مجازات بر علیه ایران شوند اما در مکانیزم ماشه این امکان از آنها سلب شده است.
همانطور که مشخص است مکانیزم ماشه یک سازوکار یک طرفه و فاقد تضمین برای احقاق حقوق ایران است و دست طرف مقابل را برای اعمال مجازات بر علیه ایران باز می‌گذارد. لازم به ذکر است که وزیر خارجه وقت در هنگام امضا برجام مدعی این بود که: «مکانسیم ماشه و اسنپ‌بک هیچ‌یک در قطعنامه ۲۲۳۱ یا در برجام نیامده‌اند» و به پاس خدمات در به ثمر رساندن برجام از دست رئیس جمهور وقت «نشان درجه یک لیاقت و شجاعت» دریافت کرد.
نظر شما