سقوط آزاد تولید کاغذ ایرانی تنهـا در یـک سـال

به گزارش بازار، مهدی سلیمانی در یادداشتی درباره تولید کاغذ ایرانی نوشت:

صنایع فرهنگی یکی از حوزه‌های مغفول در کشور ماست که عقب‌ماندگی در آن می‌تواند زمینه‌ساز وابستگی در حوزه فرهنگ باشد و پیشروی در آن می‌تواند زیرساخت‌های استقلال فرهنگی را محکم و پایدار نماید و بستری برای توسعه کمی و کیفی فرهنگ در کشور باشد.

بعد از انقلاب اسلامی نیز رهبر حکیم انقلاب به‌مناسبت‌های مختلفی به اهمیت تولید کاغذ در داخل کشور تأکید و تصریح داشتند اما در طول بیش چهاردهه گذشته مسئولان دولت‌های مختلف «همت نکردند که دنبال کنند».

علاوه‌بر جنبه‌های فرهنگی که تولید کاغذ به همراه دارد، با نگاه غیر راهبردی در حوزه فرهنگ نیز تولید این محصول در کشور توجیه اقتصادی و مدیریتی دارد. چراکه این محصول دارای بازار مناسبی در داخل و منطقه است و کمترین اثر آن ایجاد اشتغال در کشور است. برای مثال براساس آمار منتشر شده فقط در شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران ۱۲۴۱ نفر در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ مشغول به فعالیت بوده‌اند. جلوگیری از خروج ارز بابت واردات کاغذ نیز از دیگر فواید تولید کاغذ است که در شرایط فعلی کشور بسیار حائز اهمیت است. گفتنی است در حال حاضر برای هر کیلو کاغذ وارداتی ۱/۱ دلار باید ارز از کشور خارج شود.

از اوایل دهه نود تولید کاغذ تحریر در داخل کشور با چالش‌های جدی مواجه شد و به مرور این صنعت در کشور ما به‌قدری تضعیف شد که در برخی از سال‌های پایانی دهه نود تقریباً تمام کاغذ مورد نیاز کشور از خارج وارد می‌شد و کارخانه‌های و شرکت‌های تولیدکننده کاغذ نیز خط تولید کاغذ تحریر را از چرخه تولید کنار گذاشتند. برای نمونه شرکت دولتی صنایع چوب و کاغذ مازندران که مهم‌ترین و شاید به‌نوعی تنها تولیدکننده دولتی کاغذ تحریر کشور است با ظرفیت تولید سالانه ۵۵ هزار تن (واقعی)، در سال ۱۴۰۰ تنها ۴۵۰۰ تن کاغذ تولید کرد. این شرکت با حمایت و پیگیری دولت سیزدهم احیا شد و در سال ۱۴۰۲ توانست ۴۵ هزار تن کاغذ را تولید کرده و کل نیاز آموزش‌وپرورش برای تولید ۱۵۵ میلیون نسخه کتاب درسی دانش‌آموزان را تأمین کند.

با روی‌کار آمدن دولت چهاردهم و تغییر تیم مدیریتی در وزارت آموزش‌وپرورش و شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران، همکاری و هماهنگی میان این دو دستگاه از بین رفت و در یک بازگشت به عقب واضح وزارت آموزش‌وپرورش شهریورماه سال ۱۴۰۳ اقدام به واردات ۶۰ هزار تن کاغذ خارجی کرد و وزیر آموزش‌وپرورش نیز در اسفندماه سال ۱۴۰۳، از تولید کتب درسی با کاغذ خارجی خبر داد. جالب اینجاست که با توجه به اینکه براساس قرارداد منعقد شده وزارت آموزش‌وپرورش و کارخانه کاغذ مازندران در سال ۱۴۰۳، کارخانه مازندران موظف است تا ۳۵ هزار تن کاغذ آموزش و پرورش را تأمین کند.

از طرفی دیگر قیمت هر کیلو کاغذ مازندران در سال گذشته حدوداً ۴۲ هزار تومان بود ولی در سال جدید مدیرعامل این کارخانه قیمت کاغذ را هر کیلو ۷۵ هزار تومان اعلام کرد و گفت پایین‌تر از این قیمت، تولید کاغذ تحریر صرفه اقتصادی ندارد. این بدین معناست که کاغذ مازندران هر بند ۱.۹۰۰.۰۰۰ هزار تومان قیمت دارد در حالی که بهترین کاغذ خارجی در بازار آزاد قیمتی به مراتب پایین‌تر دارد.

متأسفانه در وزارت صمت نیز اهمیت مسئله کاغذ به‌خوبی فهم نشده و به همین دلیل اراده و توان طراحی و اقدام برای خودکفایی در کاغذ وجود ندارد. آموزش‌وپرورش نیز تحت تأثیر فشار سنگین منتفعان واردات کاغذ به راحتی کاغذ ایرانی را کنار زده و به سراغ کاغذ خارجی می‌رود. لذا به ‌نظر می‌رسد با توجه به اقتضائات موجود در پروژه خودکفایی در کاغذ ایرانی ما به‌شدت نیازمند یک «عقل راهبر فرادستگاهی» هستیم که بتواند با پیگیری از دستگاه‌های مختلف، اولاً پیگیر رفع موانع تولید باشد؛ ثانیاً نیازمندی‌های زیرساختی تولید را احصا و برای رفع آن‌ها تلاش کند؛ ثالثاً با رصد دقیق و تنظیم‌گری دستگاه‌های دولتی، حاکمیتی و خصوصی اقدامات هر دستگاه را در زمین طراحی شده برای خودکفایی کاغذ داخلی تعریف کند؛ رابعاً برای استفاده عموم ناشران از کاغذ مرغوب ایرانی برنامه‌ریزی و اقدام نماید.