بازار، گروه استانها: در دل جنگل‌های هیرکانی مازندران، زنانی زندگی می‌کنند که هرکدام داستانی از تلاش، مقاومت و امید دارند. این زنان سرپرست خانوار، با تکیه بر منابع طبیعی و مهارت‌های بومی خود، نه‌تنها مسئول تأمین معیشت خانواده‌هایشان هستند، بلکه نقش کلیدی در اقتصاد روستایی و توسعه پایدار منطقه ایفا می‌کنند. شناخت دقیق‌تر سهم و تأثیر این زنان بر اقتصاد خانوار و جامعه، به ویژه در شرایط اقتصادی امروز، اهمیت ویژه‌ای یافته است.
بر اساس آمار سازمان تعاون روستایی مازندران، بیش از ۱۲ هزار زن سرپرست خانوار در این استان زندگی می‌کنند که بیشتر آن‌ها در مناطق جنگلی ساکن هستند. این زنان، به ویژه در مناطق دورافتاده، با فعالیت‌هایی چون جمع‌آوری گیاهان دارویی، زنبورداری، صنایع دستی و کشاورزی معیشت خود را تأمین می‌کنند.
در حقیقت، بسیاری از این فعالیت‌ها به عنوان تنها منبع درآمد خانواده‌ها شناخته می‌شود. این زنان در شرایطی زندگی می‌کنند که با وجود امکانات محدود، همچنان به زندگی ادامه داده و تلاش می‌کنند تا به بهترین شکل ممکن به توسعه پایدار منطقه خود کمک کنند.
اقتصاد خانوار؛ تلاش برای زنده ماندن در دل طبیعت
زهرا، یکی از این زنان در روستای پی‌کوه شهرستان ساری، می‌گوید: من با جمع‌آوری و فرآوری گیاهان دارویی، هزینه‌های زندگی خانواده‌ام را تأمین می‌کنم. پس از فوت همسرم، بار اقتصادی خانواده بیشتر بر دوشم افتاد و با فروش محصولات در بازارهای محلی و فضای مجازی توانسته‌ام تا حدودی فشار مالی را کاهش دهم.
زهرا تنها یکی از هزاران زنی است که در جنگل‌های مازندران به‌عنوان سرپرست خانوار فعالیت می‌کند. این زنان از طریق تلاش‌های خود نه‌تنها به بهبود وضعیت اقتصادی خانواده‌هایشان کمک می‌کنند، بلکه به حفظ و توسعه منابع طبیعی و اکوسیستم جنگل‌های هیرکانی نیز توجه دارند. برای این زنان، جنگل نه تنها یک منبع اقتصادی، بلکه یک سرمایه حیاتی برای بقای زندگی و فرهنگ منطقه است.
ایجاد هم‌افزایی میان نهادهای دولتی و غیردولتی برای اجرای پروژه‌های توسعه‌ای در مناطق روستایی
با این حال، زندگی این زنان بدون چالش نبوده است. مشکلاتی چون نبود بازارهای گسترده‌تر، ضعف در شبکه‌های توزیع و کمبود سرمایه اولیه، باعث شده تا بسیاری از آن‌ها نتوانند کسب‌وکارهای خود را توسعه دهند. زهرا در این‌باره می‌گوید: نبود بازارهای گسترده‌تر، ضعف شبکه‌های توزیع و کمبود سرمایه اولیه باعث شده نتوانم کسب‌وکارم را توسعه دهم. همچنین زیرساخت‌های نامناسب حمل‌ونقل، مخصوصاً در فصل‌های بارانی، انتقال محصولات به بازارهای شهری را دشوار و پرهزینه می‌کند که تأثیر مستقیم بر سودآوری کسب‌وکار دارد.
این مشکلات تنها محدود به زهرا نمی‌شود. بسیاری از زنان سرپرست خانوار در این مناطق با چالش‌های مشابهی روبه‌رو هستند. علاوه بر مشکلات زیرساختی و حمل‌ونقل، کمبود حمایت‌های مالی و سرمایه اولیه نیز مشکلات آن‌ها را مضاعف کرده است. در این شرایط، بسیاری از زنان به دلیل نبود امکانات اولیه یا ریسک بالای سرمایه‌گذاری، قادر به گسترش کسب‌وکار خود نیستند.
فرصت‌های دیجیتال؛ جهشی نوین برای اقتصاد خانوار
در سالهای اخیر، ورود به فضای دیجیتال و فروش محصولات از طریق شبکه‌های اجتماعی تحولی بزرگ برای زنان سرپرست خانوار در مازندران به شمار آمده است. این بستر آنلاین، فرصتی برای آن‌ها فراهم کرده است تا محصولات خود را به بازارهای بزرگ‌تر معرفی کنند و در نتیجه درآمد خود را افزایش دهند. زهرا در این باره می‌گوید: پیش از آشنایی با فضای مجازی، فروش محصولات محدود به بازارهای محلی بود، اما اکنون با استفاده از این بستر توانسته‌ام محصولاتم را به مشتریان در شهرهای بزرگ‌تر عرضه کنم و درآمدم قابل توجه افزایش یافته است.
این تحولات نشان می‌دهند که استفاده از تکنولوژی‌های نوین و بسترهای دیجیتال می‌تواند به زنان سرپرست خانوار کمک کند تا بتوانند از بازارهای جدید بهره‌برداری کنند و مشکلات اقتصادی خود را کاهش دهند. همچنین این فضای آنلاین فرصت‌های جدیدی برای معرفی محصولات بومی و صنایع دستی فراهم کرده که می‌تواند به حفظ و گسترش فرهنگ و سنت‌های محلی نیز کمک کند.
حمایت‌های دولتی؛ برنامه‌ها و چالش‌ها
حمایت‌های دولتی و برنامه‌های توانمندسازی اقتصادی برای زنان سرپرست خانوار در مازندران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. ام البنین محمدی، مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری مازندران، در گفتگو با خبرنگار بازار اظهار کرد: توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار در مناطق جنگلی اولویت ما است و برنامه‌های متنوعی از جمله آموزش مهارت‌های کسب‌وکار، ارائه تسهیلات کم‌بهره و توسعه بازارهای فروش آنلاین را دنبال می‌کنیم.
با این حال، هنوز چالش‌هایی همچون زیرساخت‌های ناکافی، فرایندهای پیچیده بانکی و محدودیت‌های دسترسی به بازارهای بزرگ‌تر وجود دارند که بر سر راه این زنان قرار دارند. خانم محمدی افزود: تلاش داریم با همکاری دستگاه‌های مختلف این مشکلات را کاهش داده و بهره‌مندی از حمایت‌ها را آسان‌تر کنیم. رفع این مشکلات می‌تواند به بهبود شرایط اقتصادی این زنان و توسعه کسب‌وکارهایشان کمک کند.
کارشناسان اقتصادی و اجتماعی تأکید دارند که زنان سرپرست خانوار در مازندران می‌توانند نقش مهمی در توسعه پایدار منطقه ایفا کنند. علی احمدی، کارشناس اقتصاد روستایی، می‌گوید: این زنان با مدیریت بهینه منابع طبیعی و فعالیت‌های درآمدزا، ستون اقتصاد محلی و عامل مهم جلوگیری از مهاجرت روستایی هستند. رفع مشکلات زیرساختی و مالی می‌تواند نقش آن‌ها را به‌عنوان موتور محرکه توسعه پایدار منطقه تقویت کند.
با حمایت‌های لازم، این زنان می‌توانند به عنوان پیشگامان توسعه پایدار عمل کنند و به حفظ منابع طبیعی و رشد اقتصادی منطقه کمک نمایند. علاوه بر این، برنامه‌های آموزشی در زمینه‌هایی چون بازاریابی دیجیتال، مدیریت مالی و بسته‌بندی محصولات می‌تواند باعث افزایش توانمندی‌های آن‌ها و رونق کسب‌وکارهایشان شود.
راهکارهای عملی برای تقویت اقتصاد خانوار زنان جنگل‌نشین
فعالان حوزه زنان و توسعه روستایی بر این نکات تأکید دارند که می‌توان با اجرای راهکارهایی به توسعه اقتصادی زنان سرپرست خانوار کمک کرد از جمله این راهکارها می توان به ایجاد بازارهای فروش مستقیم و محلی حذف واسطه‌ها و تسهیل دسترسی به بازارهای داخلی و خارجی برای محصولات این زنان، تسهیل دریافت تسهیلات بانکی، حمایت‌های مالی با شرایط ویژه، از جمله ارائه تسهیلات کم‌بهره برای گسترش کسب و کارهای این زنان و ... اشاره کرد.
زنان سرپرست خانوار جنگل‌های مازندران، علی‌رغم موانع و مشکلات ساختاری، ظرفیت‌های بالایی برای توسعه پایدار دارد
توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل شامل بهبود وضعیت حمل‌ونقل و ایجاد راه‌های دسترسی بهتر برای انتقال محصولات به بازارهای شهری، آموزش‌های تخصصی شامل برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه بازاریابی دیجیتال، بسته‌بندی و مدیریت مالی برای زنان روستایی و تقویت همکاری میان بخشی شامل ایجاد هم‌افزایی میان نهادهای دولتی و غیردولتی برای اجرای پروژه‌های توسعه‌ای در مناطق روستایی از جمله راهکارهای است.
صدای زنان جنگل؛ امید به فردا
شیرین، زن ۳۸ سالهای از روستایی در سوادکوه می‌گوید: ما جنگل و طبیعت را دوست داریم و می‌خواهیم در کنار حفظ آن، زندگی بهتری داشته باشیم. انتظار داریم مسئولان با حمایت‌های هدفمند فرصت رشد و توسعه کسب‌وکار را برای ما فراهم کنند تا بتوانیم آینده‌ای روشن برای فرزندانمان بسازیم.
اقتصاد خانوار زنان سرپرست خانوار جنگل‌های مازندران، علی‌رغم موانع و مشکلات ساختاری، ظرفیت‌های بالایی برای توسعه پایدار دارد. این زنان با تکیه بر منابع طبیعی و بهره‌گیری از فرصت‌های نوین، نقش محوری در تأمین معیشت خانوارها و پایداری روستاها ایفا می‌کنند. با حمایت‌های هدفمند، بهبود زیرساخت‌ها و آموزش‌های تخصصی، می‌توان سهم این گروه ارزشمند را در اقتصاد منطقه افزایش داد و آینده‌ای روشن‌تر رقم زد.
نظر شما