بازار؛ گروه بین الملل: بن‌بست دیرینه در قفقاز جنوبی سرانجام در حال شکسته شدن است. پس از سه دهه، مرزهای بین آذربایجان و ارمنستان و همچنین ترکیه و ارمنستان، بیش از هر زمان دیگری به بازگشایی نزدیک‌تر شده‌اند. وقتی آن روز فرا برسد، برای منطقه این مسئله تغییر دهنده بازی خواهد بود.
ارمنستان و آذربایجان هفته گذشته در واشنگتن یک چارچوب صلح امضا کردند. این دو همسایه که مدت‌ها به دلیل اختلافات ارضی از هم جدا بودند توافق کردند که به خصومت‌ها پایان دهند، روابط را عادی‌سازی کنند و به تمامیت ارضی یکدیگر احترام بگذارند.
علاوه بر امضاکنندگان، هیچ کشور دیگری احتمالاً از اعلامیه صلح بین ایروان و باکو به اندازه ترکیه خوشحال نخواهد شد. ترکیه به عنوان متحد نزدیک آذربایجان در سال‌های اخیر درگیر مذاکرات عادی‌سازی با ارمنستان نیز بوده است. این روند عادی‌سازی اکنون می‌تواند شتاب قابل توجهی بگیرد.
آنکارا از اعلامیه صلح بین آذربایجان و ارمنستان استقبال کرد و گفت امیدوار است که یک کریدور ترانزیت استراتژیک برنامه‌ریزی شده که می‌تواند صادرات انرژی و سایر منابع آن را از طریق قفقاز جنوبی افزایش دهد، به زودی افتتاح شود. این توافق جدید، جایگزین طرح اولیه کریدور زنگزور با «مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین‌المللی» می‌شود.
آغاز دوران جدید در قفقاز جنوبی که مدت‌هاست در معرض بی‌ثباتی و تنش بوده است
این رویکرد فراتر از یک تحول استراتژیک یا سیاسی است. این امر برای سه ملت و مردم آنها اهمیت عمیقی دارد. این آغاز دوران جدیدی در قفقاز جنوبی است که مدت‌هاست در معرض بی‌ثباتی و تنش بوده است. کشورهای کوچک آذربایجان، ارمنستان و گرجستان توسط همسایگان بزرگتر یعنی ترکیه، ایران و روسیه احاطه شده‌اند که هر کدام منافع حیاتی در منطقه دارند. چالش در قفقاز جنوبی در دخالت بازیگران متعدد چه منطقه‌ای و چه غیرمنطقه‌ای نهفته است. علاوه بر این طیف وسیعی از مسائل مادی و غیرمادی مدت‌هاست که وضعیت منطقه را پیچیده کرده و آن را به معادله‌ای با چندین مسئله متقاطع تبدیل کرده است.
این چارچوب صلح که توسط «دونالد ترامپ»، رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا میانجیگری شده است، گامی مهم در جهت حل بسیاری از این مسائل است. با این حال با توجه به اینکه این توافق و نتایج آن با منافع همه بازیگران منطقه‌ای همسو نیست، مسیر طولانی و شکننده‌ای در پیش است. همانطور که چندین تحلیلگر خاطرنشان کرده‌اند، روسیه و ایران به عنوان بازندگان پیروزی صلح ترامپ دیده می‌شوند. هر دو کشور با لحنی مشابه به این توافق واکنش نشان داده‌اند. در حالی که آنها از توافق صلح با میانجیگری ایالات متحده «استقبال» کردند، اما در مورد دخالت خارجی ایالات متحده آمریکا که می‌تواند وضعیت شکننده در قفقاز جنوبی را پیچیده‌تر کند، نیز هشدار دادند.
روسیه مدت‌هاست که بازیگر کلیدی در مذاکرات آذربایجان و ارمنستان بوده است. با این حال در سال‌های اخیر، روابط بین هر دو کشور و کرملین کاهش قابل توجهی را تجربه کرده است. شاید تعجب‌آور نباشد که این موفقیت در مسکو حاصل نشد. در حالی که اعتبار زیادی به میانجیگری ایالات متحده در این توافق داده می‌شود، تیره شدن روابط مسکو با باکو و ایروان مطمئناً عامل اصلی بود.
راه رسیدن به توافق آذربایجان و ارمنستان از ابوظبی، استانبول و واشنگتن گذشت. دخالت امارات متحده عربی، نفوذ رو به رشد کشورهای خلیج فارس در قفقاز جنوبی را برجسته می‌کند؛ در حالی که ترکیه به عنوان یک بازیگر کلیدی ظهور کرده است، به خصوص با کاهش نفوذ ایران و روسیه. در اینجا نکته مهم این است که نقش رو به رشد ترکیه در قفقاز جنوبی کاملاً با منافع ایالات متحده آمریکا همسو است.
آنکارا در طی تلاش‌های واشنگتن برای نهایی کردن این چارچوب صلح، هماهنگی نزدیکی با واشنگتن داشت. حتی زمانی که احتمال تشدید درگیری در ماه آوریل بین آذربایجان و ارمنستان بالا گرفت، این ترکیه بود که برای جلوگیری از درگیری بیشتر وارد عمل شد. باز هم، این آنکارا بود که از نفوذ خود بر آذربایجان استفاده کرد و طرفین را به سمت این توافق سوق داد. ترکیه نگران بود که هرگونه تغییر در رهبری ارمنستان می‌تواند موازنه منطقه‌ای را به نفع روسیه تغییر دهد.
نقش رو به رشد ترکیه در قفقاز جنوبی کاملاً با منافع ایالات متحده آمریکا همسو است
این توافق سه دستاورد مهم اصلی برای ترکیه دارد. اول، روابط آن با ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا. روابط تیره ترکیه با ارمنستان مدت‌ها محل اختلاف در واشنگتن بود، جایی که گروه‌های لابی ارمنی نقش مهمی ایفا کرده‌اند. این لابی‌ها مدت‌هاست که در مسائل مربوط به ترکیه و آذربایجان تأثیرگذار بوده‌اند و از نظر تاریخی تأثیر زیادی بر سیاست ایالات متحده داشته‌اند. این نفوذ حتی در دهه ۱۹۸۰ به تنش در روابط ترکیه و آمریکا نیز کمک کرد. ترکیه همچنین بر سر روابط خود با ارمنستان با بروکسل درگیر بود. بنابراین یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل بین ترکیه و متحدان غربی آن با این توافق به پایان می‌رسد.
دومین دستاورد، عمدتاً اقتصادی است؛ دقیقا همان چیزی که همه این کشورها را پای میز مذاکره آورد. این توافق فرصتی برای ایجاد معادله جدیدی از همکاری منطقه‌ای ایجاد می‌کند. این کریدور کشورها را از طریق ترکیه به اروپا متصل خواهد کرد و همانطور که آنکارا می‌گوید، یک تحول بسیار مفید برای اتصال منطقه‌ای خواهد بود. علاوه بر ترکیه، ارمنستان کنترل قانونی کریدور را حفظ خواهد کرد اما از سرمایه‌گذاری و درآمد ترانزیت سود خواهد برد. آذربایجان مسیرهای صادراتی سریع‌تر و ارزان‌تری برای نفت، گاز و کالاهای تولیدی به بازارهای ترکیه و اروپا به دست خواهد آورد.
سومین دستاورد، سود مسیر عادی‌سازی روابط ترکیه با ارمنستان است. «واهان کوستانیان»، معاون وزیر امور خارجه ارمنستان اظهار داشت که این توافق نقطه عطف مهمی برای عادی‌سازی روابط با ترکیه ایجاد خواهد کرد. «نیکول پاشینیان»، نخست وزیر ارمنستان که پس از امضای این توافق با «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهور ترکیه تماس گرفت، خاطرنشان کرد که فضای اجرای توافقات بین آنکارا و ایروان از همیشه مساعدتر است.
سال گذشته طی مصاجبه ای با کوستانیان در حاشیه یک اجلاس منطقه‌ای، وی گفت که ترکیه و ارمنستان هرگز تا این حد به عادی‌سازی نزدیک نشده‌اند. وی کاملاً درست می‌گوید، شرایط فعلی به شدت به نفع آنکارا و ایروان است.
نظر شما