امیررضا اعتمادی، کارشناس اقتصادی و عضو اتاق بازرگانی؛ بازار: در فضای رسانه‌ای این روزها، برخی تلاش می‌کنند تبعات اقتصادی جنگ ۱۲ روزه اخیر را با جنگ هشت‌ساله ایران و عراق مقایسه کنند؛ گویی که این دو رویداد در یک سطح از نظر هزینه و اثرگذاری اقتصادی قرار دارند. اما اگر واقع‌بینانه و مستند به آمار و تاریخ نگاه کنیم، متوجه می‌شویم چنین مقایسه‌ای نه تنها اشتباه است، بلکه موجب تقلیل تجربه‌ای عمیق و فاجعه‌بار به سطح یک شوک موقتی می‌شود.
وقتی اقتصاد با فرسایش زمان روبرو شد
جنگ ایران و عراق (۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷) خساراتی معادل بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار به کشور تحمیل کرد. این عدد، تنها شامل هزینه‌های مستقیم نظامی و تخریب زیرساخت‌ها نیست، بلکه اثر آن بر رشد اقتصادی، سرمایه انسانی و درآمدهای نفتی نیز بوده است. برآوردها نشان می‌دهند که بیش از ۳۰ درصد از کل درآمد نفتی یک دهه ایران در آن دوران از بین رفت. این یعنی معادل چند سال از کل بودجه عمومی کشور سوخت شد.
رشد اقتصادی ایران در طول جنگ تقریباً متوقف شد. برخی سال‌ها حتی رشد منفی ثبت شد. زیرساخت‌ها، صنایع، بنادر، پالایشگاه‌ها، راه‌ها و شهرهای مرزی آسیب‌های جدی دیدند و بازسازی آن‌ها سال‌ها به طول انجامید.
وضعیت امروز؛ بحران فوری، نه فرسایشی
در جنگ ۱۲ روزه اخیر، اقتصاد ایران با ضربه‌ای کوتاه‌مدت مواجه شد. صادرات نفت تقریباً متوقف شد و برآورد می‌شود روزانه حدود ۱۲۰ میلیون دلار درآمد ارزی از دست رفت؛ یعنی در مجموع حدود ۱.۴ میلیارد دلار. همچنین، پرتاب صدها موشک و هزینه‌های نظامی، مجموعاً چیزی بین ۴ تا ۵ میلیارد دلار هزینه به کشور تحمیل کرد.
علاوه بر آن، قطعی اینترنت، حملات سایبری به بانک‌ها، افت بورس و نااطمینانی اقتصادی، فشار مضاعفی به اقتصاد وارد کرد. اما این خسارات، موقتی‌اند و در صورت مدیریت درست، قابل جبران. زیرساخت‌ها به‌طور گسترده نابود نشدند و کشور از نظر زمانی، وارد دوره‌ای فرسایشی نشده است.
آسیب تاریخی یا شوک رسانه‌ای؟
اگرچه جنگ ۱۲ روزه آسیب‌زا بود، اما در مقیاس، عمق و ماندگاری، با جنگ ایران و عراق قابل مقایسه نیست. جنگ ۸ ساله، اقتصاد ایران را در لبه فروپاشی قرار داد، باعث مهاجرت میلیون‌ها نفر، تضعیف توان تولید ملی و کاهش شدید سطح رفاه عمومی شد.
در مقابل، آسیب امروز اگرچه واقعی است، اما بیشتر به شکل یک شوک قابل مدیریت نمود دارد. باید مراقب باشیم که با مقایسه‌های اشتباه، افکار عمومی را دچار سردرگمی نکنیم و وزن واقعی فجایع تاریخی را سبک جلوه ندهیم.
جمع‌بندی
اقتصاد ایران برای عبور از شرایط مشابه جنگ ۱۲ روزه، نیازمند اصلاحات ساختاری، تنوع‌بخشی به درآمدها، و کاهش وابستگی به نفت است. اما نباید با ساده‌سازی بحران‌ها، تفاوت یک جنگ تمام‌عیار ۸ ساله با یک درگیری ۱۲ روزه را نادیده گرفت. مقایسه این دو، نه تنها غیرکارشناسی است، بلکه خلاف حافظه تاریخی ملت ایران است.
نظر شما