استراتژی هوش مصنوعی چین | پکن از قدرت نرم برای کسب سلطه جهانی استفاده می‌ کند

بازار؛ گروه بین الملل: چین با تکیه بر مدل‌های متن‌باز قدرتمند، پس از محدودیت‌های اوپن ای آی، وارد رقابتی تازه در عرصه جهانی هوش مصنوعی شده و به تهدیدی جدی برای سلطه آمریکا بدل گشته است. این مدل‌ها که از سوی شرکت‌هایی مانند دیپ سیک توسعه یافته‌اند، با عملکردی نزدیک به مدل‌های پیشرفته اوپن ای آی، به گزینه‌ای جدی برای توسعه‌دهندگان جهانی، به‌ویژه در کشورهای محدودشده توسط آمریکا، تبدیل شده‌اند.
«اوون جی. دنیلز» در طی مقاله ای که در سایت تحلیلی فارن افرز منتشر شد، نوشت: در اوایل سال ۲۰۲۵، شرکت چینی دیپ سیک مدل هوش مصنوعی آر ۱ خود را منتشر کرد و موجی از شوک را در محافل سیاسی در ایالات متحده آمریکا ایجاد کرد. با وجود کنترل‌های صادراتی ایالات متحده بر نیمه‌هادی‌های پیشرفته، این شرکت موفق به توسعه یک فناوری باز قابل تنظیم شده بود که می‌توانست با برخی از پیشرفته‌ترین مدل‌های هوش مصنوعی اختصاصی آمریکایی رقابت کند و بسیاری نگران بودند که رهبری ایالات متحده در هوش مصنوعی به زودی تحت الشعاع قرار گیرد. اکنون استارت آپ هوش مصنوعی چینی «مون شات ای آی»، یک مدل باز پیشرفته به نام کیمی کی ۲ را منتشر کرده است که قادر به انجام وظایف پیچیده به صورت خودکار است و برخی از مفسران را بر آن داشته است که آن را دیپ سیکی دیگر بنامند.
اما تهدید ناشی از مدل‌های باز چینی صرفاً مربوط به رسیدن چین به ایالات متحده آمریکا در مسابقه هوش مصنوعی نیست. بلکه مربوط به پذیرش گسترده‌تر جهانی هوش مصنوعی نیز هست. در ماه ژانویه ۲۰۲۵، اپلیکیشن دیپ سیک آر ۱، ۳۳ میلیون کاربر فعال در سراسر جهان داشت؛ تا آوریل این تعداد تقریباً سه برابر شده و به ۹۷ میلیون نفر رسیده بود. علاوه بر این بیش از ۵۰۰ نسخه مشتق شده از مدل اصلی آر ۱ در مجموع ۲.۵ میلیون بار در ژانویه دانلود شده است. به عبارت دیگر، نسخه‌های مشتق شده از آر ۱ که به طور خاص از مدل اصلی برای رفع نیازهای کاربران سفارشی و تنظیم شده‌اند، پنج برابر بیشتر از خود آر ۱ دانلود شده‌اند که نشان‌دهنده ارزشی است که کاربران در سازگاری آر ۱ می‌بینند. با توجه به این علاقه فوق‌العاده، مشخص شده است که رویکرد کم‌هزینه و مدل باز مورد علاقه دیپ سیک، مون شات ای آی و سایر شرکت‌های چینی می‌تواند مزیت چشمگیری در برآورده کردن تقاضای محققان برای مدل‌های پیشرفته به ویژه در کشورهای در حال توسعه که مشتاق دسترسی به مزایای هوش مصنوعی هستند، به چین ارائه دهد.

مدل‌های باز مانند آر ۱ و کیمی کی ۲ به کاربران در سراسر جهان فرصتی برای توسعه سیستم‌های هوش مصنوعی می‌دهند که می‌توانند برای نیازهای محلی از جمله در زمینه‌هایی مانند مراقبت‌های بهداشتی، آموزش و نیروی کار با هزینه‌ای کمتر از همتایان آمریکایی خود سفارشی‌سازی شوند

این سوال که مدل‌های هوش مصنوعی کدام کشور به برتری جهانی دست می‌یابند، پیامدهای سیاستی دارد که فراتر از رقابت در بازار یا کاربردهای نظامی است. مدل‌های باز مانند آر ۱ و کیمی کی ۲ به کاربران در سراسر جهان فرصتی برای توسعه سیستم‌های هوش مصنوعی می‌دهند که می‌توانند برای نیازهای محلی از جمله در زمینه‌هایی مانند مراقبت‌های بهداشتی، آموزش و نیروی کار با هزینه‌ای کمتر از همتایان آمریکایی خود، سفارشی‌سازی شوند. از این نظر بزرگترین مزیتی که مدل‌های باز می‌توانند به چین ارائه دهند، می‌تواند در حوزه قدرت نرم باشد. مدل‌های باز چینی با فراهم کردن امکان به اشتراک‌گذاری گسترده مزایای هوش مصنوعی، می‌توانند حسن نیت بین‌المللی را به دست آورند و چین را به عنوان یک حامی هوش مصنوعی برای کشورهای در حال توسعه از جمله در آفریقا، آسیا، آمریکای لاتین و خاورمیانه معرفی کنند. علاوه بر این سیاست دولت چین اکوسیستم‌های نوآوری باز را پذیرفته است. در ایالات متحده جایی که شرکت‌ها عمدتاً بر مدل‌های بسته هوش مصنوعی تمرکز کرده‌اند، سیاست‌های دولت بر حفظ امنیت و به حداقل رساندن خطر اینکه سایر کشورها به ویژه چین، بتوانند فناوری‌های ایالات متحده را برای مزیت نظامی یا اقتصادی تطبیق دهند، تأکید داشته است.
اگر استراتژی جدید هوش مصنوعی واشنگتن به اندازه کافی مدل‌های باز را در نظر نگیرد، شرکت‌های هوش مصنوعی آمریکایی علیرغم مدل‌های پیشرو در جهان، در معرض خطر واگذاری نفوذ بین‌المللی هوش مصنوعی به چین قرار خواهند گرفت. خطر بزرگتر این است که ایالات متحده آمریکا اهرم استراتژیک خود را در دیپلماسی فناوری‌های نوظهور در مناطق کلیدی جهان از دست بدهد. بنابراین، اینکه تولیدکنندگان پیشرو هوش مصنوعی در این کشور به عنوان کشورهایی که فناوری‌های خود را به اشتراک می‌گذارند یا از آن محافظت می‌کنند، تلقی شوند، پیامدهای مهمی دارد که سیاست‌گذاران باید به آن توجه کنند. ایالات متحده در تلاش برای رهبری جهانی هوش مصنوعی، باید با دقت بین نیاز به کاهش خطرات امنیت ملی و ضرورت ارائه فناوری نوآورانه ایالات متحده به سایر نقاط جهان تعادل برقرار کند. در حال حاضر، فشار قدرت نرم چین در هوش مصنوعی به دلیل دسترسی آن به قدرت محاسباتی محدود شده است. با یک استراتژی مجدد ایالات متحده و شرکت‌های هوش مصنوعی آمریکایی این فرصت را دارند که مدل‌های جذاب و باز خود را ترویج دهند و از ظهور چین به عنوان تأمین‌کننده اصلی هوش مصنوعی در جهان جلوگیری کنند.
درک این نکته بسیار مهم است که بخشی از موفقیت جهانی دیپ سیک ناشی از رویکرد خاص آن به هوش مصنوعی است. دیپ سیک، مانند چندین آزمایشگاه چینی دیگر، بر توسعه مدل‌های کوچک‌تر و کارآمدتر نسبت به همتایان آمریکایی خود تمرکز کرده است که آموزش و استقرار آنها بسیار ارزان‌تر است. به طور کلی رویکرد چین توسط کنترل‌های صادراتی به رهبری ایالات متحده بر نیمه‌هادی‌های پیشرفته، اهداف بهره‌وری هزینه و انگیزه برای برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی عملی و واقعی در مقابل ساخت قدرتمندترین مدل‌های عمومی شکل گرفته است. علاوه بر این، مدل‌های باز چین تنها کمی از مدل‌های بسته پیشرو تولید شده توسط شرکت‌های آمریکایی مانند اوپن ای آی عقب‌تر هستند و عملکرد آنها می‌تواند بسیاری از کشورها را متقاعد کند که از مدل‌های چینی به عنوان پایه‌های زیرساخت هوش مصنوعی خود استفاده کنند. در هسته این رویکرد، تلاش گسترده‌تر پکن برای کسب نفوذ بیشتر قدرت نرم به ویژه در کشورهای جنوب جهان با به اشتراک گذاشتن و ترویج فناوری‌ها و زیرساخت‌های پیشرفته چین قرار دارد.

امروزه پتانسیل استفاده دوگانه هوش مصنوعی، آن را به یک دارایی پیچیده در سبد قدرت نرم تبدیل می‌کند

همانطور که در نظریه روابط بین‌الملل بیان شده است، قدرت نرم توانایی تأثیرگذاری بر ترجیحات سایر بازیگران از طریق ارزش‌های مشترک ادراک‌شده، جذابیت فرهنگی و ایده‌های اقناعی است. در حالی که قدرت سخت به قدرت نظامی و توانایی تهدید معتبر استفاده از زور برای دستیابی به اهداف استراتژیک بستگی دارد، قدرت نرم از منابع متفاوتی مانند فناوری، آموزش و تجارت برای گسترش نفوذ یک کشور استفاده می‌کند. به عنوان مثال، در طول و پس از جنگ سرد، جذابیت جهانی فرهنگ آمریکایی و اقتصاد ایالات متحده، بسیاری از کشورها را به همکاری با واشنگتن ترغیب کرد و باعث ایجاد وابستگی متقابل تجاری و سیاسی بین کشورها و جذب مهاجران بسیار ماهر به ایالات متحده شد که به نوبه خود به پیشرفت‌های بیشتر فناوری واشنگتن کمک کردند.
امروزه پتانسیل استفاده دوگانه هوش مصنوعی، آن را به یک دارایی پیچیده در سبد قدرت نرم تبدیل می‌کند. به خوبی مستند شده است که چین و ایالات متحده آمریکا برای توسعه برنامه‌های کاربردی هوش مصنوعی که بازی را تغییر می‌دهند و از قدرت سخت برخوردارند، مانند پهپادهای خودران، ادغام پیشرفته داده‌ها و سیستم‌های فرماندهی و کنترل در حال رقابت هستند. در سال‌های اخیر، نگرانی‌ها در مورد این مسائل امنیتی تأثیر زیادی بر استراتژی هوش مصنوعی واشنگتن داشته است. همزمان با معرفی مدل‌های قدرتمند هوش مصنوعی مولد توسط شرکت‌های آمریکایی در اواخر سال ۲۰۲۲، دولت بایدن نگران این بود که چین بتواند کاربردهای نظامی برای این فناوری جدید پیدا کند. در نتیجه، سیاست‌های آن عمدتاً بر محدود کردن دسترسی به سخت‌افزار مورد نیاز برای توسعه مدل‌های قدرتمند هوش مصنوعی متمرکز بود.
اما این تمرکز امنیتی، پتانسیل خارق‌العاده هوش مصنوعی را برای تغییر اقتصاد جهانی، نیروی کار، مراقبت‌های بهداشتی و جامعه به طور کلی به روش‌های مفید - از جمله در بسیاری از کشورهای در حال توسعه - تحت الشعاع قرار داده است. به عنوان مثال اگر بتوان از مدل‌های هوش مصنوعی آمریکایی برای توسعه درمان‌های جدید سرطان یا شیوه‌های نوین کشاورزی در کشورهایی با منابع کم استفاده کرد، تصویر و نفوذ ایالات متحده را به روشی مشابه برنامه‌هایی که قبلاً توسط آژانس‌های توسعه و کمک‌رسانی اجرا می‌شدند، افزایش می‌دهد. دقیقاً همین پتانسیل برای هوش مصنوعی مفید است که پکن بر توسعه و اشتراک‌گذاری آن تمرکز دارد و در نتیجه خود را در موقعیتی قرار می‌دهد که در نفوذ جهانی هوش مصنوعی به برتری قدرتمندی دست یابد.
در قلب نقش هوش مصنوعی در رقابت قدرت نرم ایالات متحده آمریکا با چین، تفاوت بین اکوسیستم‌های مدل باز و بسته وجود دارد. مدل‌های باز مانند آر ۱ شرکت دیپ سیک یا خانواده Llama شرکت متا، یکی از معدود مدل‌های بزرگ موجود ایالات متحده که این رویکرد را اتخاذ می‌کنند، دارای وزن‌های باز هستند که هر کاربر می‌تواند آنها را برای تنظیم مدل برای یک کار خاص تنظیم کند. در مقابل، مدل‌های بسته‌ای که توسط اکثر شرکت‌های پیشرو ایالات متحده آمریکا استفاده می‌شوند، از جمله مدل‌های زیربنایی نسخه‌های چت جی پی تی شرکت اوپن آی ای، به منابع محاسباتی بیشتری برای آموزش نیاز دارند، برای کاربران در پشت رابط‌های کاملاً کنترل‌شده بسته هستند و عموماً توسعه آنها گران‌تر است. اگرچه مدل‌های بسته معمولاً قدرتمندتر هستند، اما این ویژگی‌ها از برخی جهات آنها را برای توسعه‌دهندگان جهانی هوش مصنوعی نسبت به همتایان مدل باز خود، کمتر جذاب کرده است. علاوه بر این، همانطور که آر ۱ از دیپ سیک و کیمی کی ۲ از مون شات ای آی نشان داده‌اند، به نظر می‌رسد شکاف عملکرد بین مدل‌های بسته و باز در حال کاهش است.

انتشار آر ۱ و کیمی کی ۲ پتانسیل عظیم مدل‌های هوش مصنوعی چین را برجسته کرده است

در همین حال، دولت چین و برخی از شرکت‌های بزرگ آن شرط می‌بندند که مدل‌های باز - که برای توسعه‌دهندگان در دسترس و قابل انطباق آزادانه هستند - می‌توانند کاربران را جذب کرده و در نتیجه در سراسر جهان نفوذ پیدا کنند. انتشار آر ۱ و کیمی کی ۲ پتانسیل عظیم مدل‌های هوش مصنوعی چین را برجسته کرده است. در صورت موفقیت، این استراتژی می‌تواند فناوری چینی را در پشته‌های جهانی هوش مصنوعی، زیرساخت‌های دیجیتال زیربنایی هوش مصنوعی از جمله مدل‌ها، تراشه‌ها و مراکز داده تثبیت کند.
چنین استراتژی‌ای همچنین ممکن است به احساسات عمومی و مصرف‌کنندگان پاسخ دهد. تحقیقات پیمایشی نشان می‌دهد که جمعیت کشورهای در حال توسعه نسبت به مزایای اقتصادی و اجتماعی هوش مصنوعی نسبت به همتایان خود در کشورهای پیشرفته خوش‌بین‌تر هستند. به عنوان مثال، شاخص اعتماد ادلمن در سال ۲۰۲۵ نشان داد که اعتماد عمومی به هوش مصنوعی در چین، هند، اندونزی، نیجریه، تایلند و به طور کلی کشورهای در حال توسعه بالاترین میزان را دارد. نسبت هندی‌هایی که اظهار داشتند به هوش مصنوعی اعتماد دارند - ۷۷ درصد - بیش از دو برابر نسبت آمریکایی‌هایی بود که این اعتماد را داشتند. به طور مشابه، در سال ۲۰۲۴، گوگل و ایپسوس دریافتند که بیش از ۷۰ درصد از پاسخ‌دهندگان در بازارهای نوظهور مانند برزیل، مکزیک، آفریقای جنوبی و امارات متحده عربی معتقد بودند که هوش مصنوعی تأثیر مثبتی بر کار، یادگیری، درمان بیماری و دسترسی به اطلاعات خواهد داشت، در حالی که حدود ۵۰ درصد از پاسخ‌دهندگان در ایالات متحده آمریکا چنین باوری داشتند.
پکن با هدف بهره‌برداری از این خوش‌بینی در حوزه هوش مصنوعی، فضای باز را به عنوان یک نقطه قوت پذیرفته است. در ماه مه ۲۰۲۵ در کنفرانس ظرفیت‌سازی هوش مصنوعی در چین، «ما ژائوشو»، معاون وزیر امور خارجه چین بر مزایای کلیدی مدل‌های هوش مصنوعی چینی - متن‌باز، کم‌هزینه و با عملکرد بالا - تأکید کرد. توسعه‌دهندگان مدل‌های باز چین با بهره‌گیری از قابلیت انطباق مدل‌های خود، می‌توانند چین را به عنوان شریک اصلی فناوری برای کشورهایی قرار دهند که به دنبال ایجاد یک پیشرفت بزرگ در حوزه هوش مصنوعی هستند، اما منابع مالی یا محاسباتی لازم برای توسعه مدل‌های قدرتمند خود را از ابتدا ندارند.