بازار؛ گروه بین الملل: «تام باراک»، سفیر آمریکا در ترکیه با اظهارات خود در مورد کریدور زنگزور جنجالی به پا کرد. به گفته وی ایالات متحده آمریکا آماده است تا مدیریت کریدور زنگزور بین ارمنستان و آذربایجان را به عهده بگیرد، اگر این کریدور به پیشبرد مذاکرات متوقف شده بین دو جمهوری کمک کند. علاوه بر این، وی ادعا کرد که واشنگتن مایل است این کریدور را به مدت ۱۰۰ سال اجاره دهد.
میدل ایست آی به نقل از سفیر امریکا در ترکیه نوشت: آنها بر سر ۳۲ کیلومتر جاده بحث می‌کنند، اما این اصلا شوخی نیست. این اختلاف ده سال است که ادامه دارد - ۳۲ کیلومتر. سپس آمریکا وارد می‌شود و می‌گوید: بسیار خب، ما آن را می‌گیریم. این ۳۲ کیلومتر را به مدت ۱۰۰ سال به ما اجاره دهید و شما می‌توانید آن را بین خودتان تقسیم کنید.
این دیپلمات آمریکایی حتی پیشنهاد داد که اجرای این پروژه می‌تواند توسط یک شرکت خصوصی آمریکایی تضمین شود. جالب اینجاست که منبع نشریه میدل ایست آی تأکید کرد که این ابتکار از ترکیه سرچشمه گرفته و ایالات متحده صرفاً با آن موافقت کرده است و هر دو طرف از این پیشنهاد آگاه هستند. در ابتدا، ایده این بود که این شرکت فقط در بخش ارمنی این کریدور فعالیت کند، اما ارمنستان اصرار داشت که در بخشی که از نخجوان عبور می‌کند نیز فعالیت کند. با این حال، آذربایجان این فعالیت را نوعی مداخله غیرقابل قبول دانست.
باکو با قرار دادن زیرساخت‌های ارتباطی خود تحت کنترل خارجی موافقت نخواهد کرد و پیشنهاد آمریکا جهت اجاره کریدور زنگزور رد خواهد شد
باکو مدت‌هاست که روشن کرده است که با قرار دادن زیرساخت‌های ارتباطی خود تحت کنترل خارجی موافقت نخواهد کرد - و بعید به نظر می‌رسد که این موضع را تغییر دهد، صرف نظر از اینکه طرف ذینفع روسیه باشد یا غرب. برای ارمنستان، کنترل خارجی بر بخش‌های خاص موضوع جدید یا ناآشنایی نیست. راه‌آهن، بخش انرژی و صنایع سنگین آن در دوره پس از استقلال، توسط روسیه مدیریت شده است. در حال حاضر دولت ارمنستان در تلاش است تا شرکت انرژی متعلق به میلیاردر روسی، سامول کاراپتیان را که در ارتباط با یک کودتای ادعایی دستگیر شده است، ملی کند. راه‌آهن ارمنستان هنوز توسط راه‌آهن روسیه (RZD) اداره می‌شود.
بنابراین این پیشنهاد که ظاهراً از طرف ترکیه بوده و ایالات متحده آمریکا امنیت کریدور زنگزور را تضمین می کند، بدون هیچ تعجبی در ایروان دریافت شده است. با این حال ایروان با استناد به فقدان امنیت قطارهای ارمنستان که طبق مفهوم «چهارراه صلح» نخست وزیر نیکول پاشینیان، پس از افتتاح جاده از طریق مغری (زنگزور غربی) از یراسخ به مرز ایران سفر خواهند کرد، به دنبال ایجاد تعادل در این معادله است. ارمنستان خط راه آهن خود را به ایران متصل نمی‌کند و کریدور زنگزور می‌تواند به یک مسیر حیاتی برای تجارت با جمهوری اسلامی تبدیل شود.
نیکول پاشینیان در تلاش است تا نه خود «کریدور زنگزور» بلکه «چهارراه صلح» را ترویج کند که احیای ارتباطات حمل و نقل از طریق مغری (که در زمان شوروی به عنوان کریدور مغری شناخته می‌شد) را در نظر دارد. پاشینیان با به دست گرفتن کنترل بخش نخجوان از کریدور زنگزور، به دنبال ایجاد تقارن بین طرفین است. با این حال، آذربایجان قصد ندارد به دنبال تقارن باشد و به نظر می‌رسد مصمم است بر موضع خود پایبند باشد.
در حقیقت، برای آذربایجان فرقی نمی‌کند چه کسی امنیت این کریدور را تأمین کند. طبق بیانیه سه‌جانبه ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰، امنیت در ابتدا به روسیه سپرده شده بود. اما در طول پنج سال گذشته تغییرات ژئوپلیتیکی قابل توجهی رخ داده است و تضمین‌های روسیه دیگر مرتبط تلقی نمی‌شوند.
در همین حال ارمنستان به دنبال راه‌هایی برای عقب‌نشینی است. پاشینیان متوجه شده است که باکو تمایلی به مصالحه در مورد کریدور زنگزور ندارد. ضمانت‌های آمریکا می‌تواند به عنوان یک عامل تعادل مفید عمل کند - و باکو در ابتدا هیچ اعتراضی نداشت. با این حال خود پاشینیان بود که با اصرار بر اینکه ضمانت‌های ایالات متحده شامل طرف آذربایجانی نیز می‌شود، موضوع را پیچیده‌تر کرد. با توجه به لحن بیانیه سفیر ایالات متحده، اکنون نوعی ناامیدی و سرخوردگی در واشنگتن از عدم دستیابی به توافق وجود دارد.
روسیه امروز دیگر در موقعیتی نیست که در صورت موافقت ایروان و باکو با طرح مدیریت کریدور ۱۰۰ ساله پیشنهادی ایالات متحده آمریکا دخالت کند
علاوه بر این اظهارات سفیر نشان می‌دهد که کاخ سفید طبق معمول، از واقعیت‌ها بی‌خبر است. کریدور زنگزور تنها پس از جنگ ۴۴ روزه به عنوان یک مسئله مطرح شد و قبل از آزادسازی سرزمین‌ها در دستور کار نبود. در این زمینه اگر ایروان همچنان بر «شرایط برابر» اصرار داشته باشد، بعید است که واشنگتن در به تصویر کشیدن خود به عنوان یک «ناجی» موفق شود.
شایان ذکر است که در اوج مذاکرات کریدور زنگزور، پاشینیان اعلام کرد که تمام مسیرهای عبوری از ارمنستان باید تحت کنترل ارمنستان باشند و مطابق با قوانین ارمنستان عمل کنند. این بیانیه خطاب به سرویس مرزی FSB روسیه بود که در حال آماده شدن برای پذیرش نقش خود بر اساس توافق سه جانبه ۲۰۲۰ بود. روسیه امروز دیگر در موقعیتی نیست که در صورت موافقت ایروان و باکو با طرح مدیریت کریدور ۱۰۰ ساله پیشنهادی ایالات متحده آمریکا دخالت کند.
پاشینیان می‌خواهد ارتباطات را باز کند اما درک نمی‌کند که به عنوان طرف بازنده - با بدهی‌های تاریخی قابل توجه به آذربایجان پس از نزدیک به سه دهه اشغال – وی در موقعیتی نیست که شرایط را تحمیل کند یا شرایط برابر را مطالبه کند. بنابراین، ایروان نباید انتظار برابری در بحث‌ها بر سر مسیرهای ترانزیت منطقه‌ای را داشته باشد.
آیا ایالات متحده آمریکا می‌تواند واقع‌بینانه چنین نقشی را بر عهده بگیرد؟ پیشنهاد ترکیه کاملاً واقع‌بینانه به نظر نمی‌رسد. این نوعی مصالحه با هدف باز کردن کریدور زنگزور است که برای ترکیه بسیار مهم است. اما آیا باکو حاضر است حتی بخش کوچکی از حاکمیت خود - هرچند ناچیز - را بر سر بخشی از زیرساخت‌های راه‌آهن فدا کند؟ این یک سوال اساسی باقی می‌ماند و بعید به نظر می‌رسد که واشنگتن در متقاعد کردن آذربایجان برای موافقت با این موضوع موفق شود.
نظر شما