راهکار مواجهه با رفتار غیر حرفه‌ای حقوقی‌های بورس چیست؟

پژمان مرادی؛ بازار: از سالیان گذشته تا کنون یکی از مشکلاتی که در بازار سهام وجود داشته نحوی رفتار شرکت‌ها و سهامداران حقوقی بود. سهامداران خرد که تعداد آن‌ها هم کم نیستند همیشه گلایه دارند که ارزش سهام‌ها به صورت غیر حرفه‌ای و خارج از عرف بازار تغییر پیدا می‌کنند.

این ادعا را هر کسی مطرح نمی‌کند، افرادی که به قول خودشان خبره کارند و چشمشان به تابلو بورس عادت دارد، می‌گویند که حقوقی‌ها و شرکت‌ها برای سود بیشتر رفتارهایی انجام می‌دهند که برای برخی از سهامداران گران تمام می‌شود.

یکی از دلایل ورود سرمایه‌گذاران خرد به بازار بورس، اطمینان خاطر از این بازار است. آن‌ها با این امید که امکانات بررسی شرکت‌ها و سهام‌ها برای تمام افراد مهیا است، با تحلیل‌های مختلف اقدام به خرید و فروش سهام می‌کنند، اما بارها این اتفاق افتاده که عملکرد شرکت و همچنین رفتار سهامداران عمده سبب شده که سرمایه‌گذاران خرد که با تحلیل‌های مختلف با اطمینان روی سهام سرمایه‌گذاری کردند به یکباره دچار زیان شوند.

یکی از راهکاری شرکت‌ها در افزایش ارزش سهام خود جیب به جیب کردن سهام است. بنگاه‌های اقتصادی می‌توانند شرکت‌های زیرمجموعه‌ای را برای خود تاسیس کنند، در این صورت مبادلات این زیرمجموعه‌ها باهم مانند جا به جا کردن پول‌ها از یک جیب به جیب دیگر  است. در نگاه اول  در سود فرد بی‌تاثیر می‌باشد اما این مبادلات می‌تواند پوششی برای دستکاری در بازار باشد.

برخی از نمادها برای تغییر در قیمت سهام خود اقدام به تاسیس چند شرکت در زیر مجموعه شرکت مادر می‌کنند. این شرکت‌ها برای تغییر در قیمت‌های سهام به شرکت دیگری از همان مجموعه یک سری سهام را برای یک دوره زمانی با قیمت بالاتر از واقع می‌فروشد، این مساله هرچند بر سود و زیان شرکت‌های زیر مجموعه تاثیراتی دارد اما برای شرکت مادر اثری ندارد، این تغییرات این فرصت را به وجود می‌آورد که عده‌ای از بازیگران بازار و به ویژه سهامداران خرد متقاضی خرید این اوراق باشند و در اثر این دستکاری در قیمت‌ها، به هزینه خریداران، سودی مناسب عاید مجموعه می‌شود.

روش دیگر بازی با سهام توسط نوسان‌گیرها صورت می‌گیرد، این اشخاص که معمولا جزو سهامداران عمده هستند اجازه نمی‌دهند ارزش سهم روند صعودی یا نزولی درستی داشته باشد یعنی سهم را از قیمت واقعی خود دور می‌کنند در نتیجه سهامداران خرد ممکن است دچار زیان شوند.

آنچه که تاکنون گفته شد دو مورد از رفتارهای بازار سهام است که سهامداران خرد را هدف قرار می‌دهند، سهامدارانی که به امید شفافیت و به دور از رفتارهای غیر حرفه‌ای بازار بورس را انتخاب کردند. در طول دو هفته اخیر که بازار در نزدیکی ۲ میلیون واحد دارای نوسانات گسترده بود، حضور نوسانگیرهای بیشتر احساس می‌شد، به گونه‌ای که برخی از سهم‌ها با توجه به بنیادی قوی و ارزش بالای سهم، ارزش سهام آن‌ها پایین نگه داشته می‌شد.

وجود چنین رفتارهایی، قدرت بخش تحلیل را کم رنگ کرده است به عبارت دیگر سهامداران خرد با تکیه بر تحلیل‌های مختلف اعم از بنیادی یا تکنیکال اقدام به خرید سهام شرکت‌ها می‌کنند این در حالی است که وجود چنین رفتارهایی تمام این تحلیل‌ها را زیر سوال می‌برد.

سازمان بورس برای جلوگیری از این اقدامات ابزارهایی مانند دامنه نوسان، توقف نماد، سامانه جامع اطلاع رسانی و برخی دیگر را تعریف کرده است که به اندازه خود در جلوگیری از این رفتار موثر بوده اما کافی نیست چرا که هنوز شاهد چنین رفتارهایی در بازار هستیم.

سهامداران خرد توان جلوگیری از این اقدامات را ندارند و حتی مرجع یا قوانینی وجود ندارد که بتوانند از طریق آن بر چنین رفتارهایی اعتراض کنند. به تازگی پیشنهادی از سوی فعالان بازار مطرح شده مبنی بر اینکه یک مجموعه‌ای متشکل از خبرگان بازار جهت حمایت از سرمایه‌گذاران خرد تشکیل شود.

آنچه تا کنون گفته شد نگاه یک طرفه به مسئله حقوقی‌ها و رفتارهای مختلف شرکت بود، باید در نظر گرفت که حقوقی‌ها در زمان ریزش بازار یکی از عوامل جلوگیری از ریزش سنگین سهم هستند، علاوه بر این کارکرد در جذب و تشویق مردم نقش موثری دارند چرا که یکی از عوامل تحریک سهام را می‌توان بازی حقوقی‌ها دانست.

هدایت نقدینگی به سمت سهام‌های با ارزش را می‌توان یکی از کارکردهای حقوقی‌ها دانست. به هر حال رفتار درست یا صحیح حقوقی‌ها بستگی به زمان و نوع سهام دارد اما آنچه که باید مد نظر گرفت توجه به حقوق سهامداران خرد است. تشکیل مجموعه یا اتحادیه برای سهامداران خرد می‌تواند یکی از ابزارهایی باشد که در شفافیت بازار تاثیر قابل توجه‌ای داشته باشد.