بازار، گروه آب و انرژی: با شروع دولت جدید گمانه زنی ها در باره واقعی کردن قیمت انرژی در ایران هم بیشتر شده است. یک روز صحبت از بنزین ۲۰ هزار تومانی است و روز دیگر صحبت از ارزانی برق در ایران می شود. هرچند که طبق اذعان مسولان، دولت چهاردهم در حال حاضر برنامه ای برای تغییر قیمت انرژی به خصوص بنزین ندارد اما کارشناسان اقتصادی حرکت در این مسیر را یک ضرورت اجتناب ناپذیر می دانند.
رضا پدیدار کارشناس انرژی با بیان اینکه یارانه‌های کلان انرژی کیفیت تولیدات صنعتی ایران را در موارد بسیار پایین‌تر از سطح رقابتی بین‌المللی آورده است، می گوید : شدت مصرف انرژی اقتصاد ایران ۲ برابر میانگین جهانی و استفاده از انرژی در ساخت خودرو در ایران بیش از ۱۰ برابر آن در کشور ژاپن است. در واقع ما با یک چالش جدی در این صنعت مواجه هستیم. چرا که هم در تولید خودرو انرژی بیشتری مصرف می شود و هم اینکه خودرویی تولید می کنیم که چند برابر استانداردهای جهانی سوخت مصرف می کند. از طرفی در دهه اخیر، انباشت سرمایه در بخش نفت و گاز مسیر نزولی داشته است.
هم زمان با کمبود سرمایه گذاری در حوزه انرژی، مصرف در بخش هایی همچون گاز، بنزین و برق به مرز نگران کننده ای رسیده و ناترازی هر روز در حال بزرگ تر شده است. طبق آمار اعلاکی کسری برق به ۱۸هزار مگاوات، کمبود بنزین به ۲۵ الی ۳۰ میلیون لیتر و کسری گاز هم به حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب افزایش یافته است.
دردسر بزرگی به اسم یارانه ها
اما اضافه مصرف و بهره وری پایین تنها یک طرف ماجراست. مهم ترین معضل این روزهای دولت یارانه سنگینی است که بابت انرژی در کشور پرداخت می کند. بدون شک غیرمنطقی‌بودن قیمت خرید و فروش بنزین در سال های گذشته به کسری بودجه هدمندی دامن زده است.
دولت ۸۰هزار میلیاردتومان صرف واردات فرآورده‌های نفتی‌کرده و مبلغ ۱۹۱هزار میلیاردتومان را نیز بابت مالیات‌ارزش‌افزوده، هزینه سرمایه‌گذاری نفت و گاز تامین کند
نگاهی به تعهدات سال۱۴۰۳ سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها که در قالب جدول شماره۱۴ پیوست قانون بودجه‌درج‌شده، نشان می‌دهد دولت در این سال‌مکلف است از مجموع ۷۵۹هزارمیلیاردتومان منابع پیش‌بینی‌شده (که براساس بررسی‌ها بعضا غیرقابل‌تحقق هستند) بالغ بر ۳۱۵هزار میلیاردتومان ذیل سرفصل یارانه معیشتی و کالابرگ الکترونیک تخصیص داده و مبلغ ۱۴۳هزار میلیاردتومان یارانه آرد و نان پرداخت کند. در عین‌حال ۸۰هزار میلیاردتومان صرف واردات فرآورده‌های نفتی‌کرده و مبلغ ۱۹۱هزار میلیاردتومان را نیز بابت مالیات‌ارزش‌افزوده، هزینه سرمایه‌گذاری نفت و گاز تامین کند.
بررسی میدانی عملکرد تعهدشده دولت در سال‌جاری حاکی است که بخشی از تکالیف به‌عنوان یارانه معیشتی در مواعد مقرر پرداخت شده و از طرفی با توجه به تراز منفی تولید-مصرف بنزین و نبود کمبود عمده و ملموس بنزین در سطح کشور، احتمالا منابع مربوط به واردات نیز به‌نحوی تامین شده‌است، اما درخصوص سایر تعهدات و تکالیف دولت موضوع به این سادگی نیست و تعویق مکرر پرداخت مطالبات گندمکاران گواهی است بر ناکافی‌بودن منابع جهت پرداخت یارانه آرد و نان که به‌صورت خرید تضمینی از گندمکاران انجام می‌شود. از همین کسری و نارسایی می‌توان شرایط دشوار دولت چهاردهم را در سایر بخش‌ها که مربوط به هزینه‌های سرمایه‌ای در حوزه نفت و گاز است، درک کرد.
بحران بنزینی دولت چهاردهم
وضعیت مصرف بنزین در کشور به مرز نگران کننده ای رسیده است. مصرف در برخی از روزها از ۱۴۰ میلیون لیتر هم فراتر می رود این در حالی است که تولیدات بنزین در کشور حدود ۱۱۲ میلیون لیتر اعلام می شود. کشور در حالی با کسری حدود ۲۵ تا ۳۰ میلیون لیتری بنزین مواجه شده که ۸۵ درصد از سبد سوخت بخش حمل و نقل سبک کشور در حوزه «بنزین» است. از طرفی بنا بر آمارهای موجود، مصرف سرانه بنزین در سه سال گذشته دو برابر شده است. در حالی که قانون توسعه حمل ونقل و مدیریت مصرف سوخت تصریح کرده «مصرف سرانه بنزین کشور باید به ۰.۷ لیتر در روز بر نفر باشد» هم اکنون این رقم به ۲ برابر یعنی ۱.۴ لیتر در روز بر نفر رسیده است!
این در حالی است که وضعیت بنزین و مصرف آن پس از تغییر ساعت اداری به واسطه کمبود برق بدتر هم شده است. به گفته جلیل سالاری، مدیرعامل سابق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی «در ساعات ابتدایی صبح، اغلب مردم با اتومبیل های شخصی به سر کار می روند در ساعات پایانی نیز که حدود ساعت ۱۳ است، با وسایل نقلیه شخصی بیشتر تردد می کنند و این مساله موجب شده ۱.۵ میلیون لیتر در تهران به مصرف بنزین کشور اضافه شود. در واقع تغییر ساعات اداری موجب افزایش ۱۱ درصدی بنزین در سطح تهران و افزایش ۶ درصدی بنزین در سطح کشور بود.»
از طرف دیگر پژوهش ها نشان می دهد در ایران به طور متوسط پیمایش یک خودرو در طول سال حدود ۱۶.۵ هزار کیلومتر است که هزینه مصرف بنزین آن بر اساس قیمت فوب خلیج فارس، در سال ۶۰ میلیون تومان می شود. در حالی که از این رقم ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان آن توسط مصرف کننده پرداخت می شود و بقیه هزینه را دولت در قالب یارانه پرداخت می کند.
زنگ خطری هولناک در صنعت برق
«ایران در عین داشتن دومین ذخایر بزرگ گازی جهان، شاهد قطعی برق صنایع خود در روزهای گرم و قطعی گاز در سرمای زمستان است و این اتفاق نادری در مدیریت انرژی محسوب می‌شود.»این همان نکته ای است که پدیدار هم به آن اشاره کرده و در توضیح آن می گوید: خاموشی‌های مکرر و تاریکی‌های گسترده و انبوهی از بدهی‌های کلان، زنگ خطری هولناک برای صنعت برق و انرژی ایران است که ریشه در مجموعه‌ای از عوامل نهفته در صنعت تنظیم گری و سیاست‌گذاری کارآمد در این حوزه دارد.
وزارت نیرو غرق در گردابی از بدهی‌های کلان و سرسام‌آور، به بزرگ‌ترین مدیون دولت تبدیل‌شده است. برآوردها از انبوهی از مطالبات معوق در حدود ۴۰ تا ۸۰ هزار میلیارد تومان حکایت دارند. عاملی که بسیاری آن را در عرصه برق به قیمتی غیرواقعی جستجو می‌کنند. عقب‌ماندگی تولید برق از میزان مصرف که به آن ناترازی تولید و مصرف می گویند، نتیجه ناترازی اقتصادی در صنعت برق و به‌طورکلی حوزه انرژی است. به این معنا که عدم توازن درآمدها و هزینه‌ها باعث شده تا سرمایه‌گذاران تمایلی به حضور در این صنعت نداشته باشند
این فعال اقتصاد در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که وزارت نیرو غرق در گردابی از بدهی‌های کلان و سرسام‌آور، به بزرگ‌ترین مدیون دولت تبدیل‌شده است، اظهار داشت: برآوردها از انبوهی از مطالبات معوق در حدود ۴۰ تا ۸۰ هزار میلیارد تومان حکایت دارند. عاملی که بسیاری آن را در عرصه برق به قیمتی غیرواقعی جستجو می‌کنند. عقب‌ماندگی تولید برق از میزان مصرف که به آن ناترازی تولید و مصرف می گویند، نتیجه ناترازی اقتصادی در صنعت برق و به‌طورکلی حوزه انرژی است. به این معنا که عدم توازن درآمدها و هزینه‌ها باعث شده تا سرمایه‌گذاران تمایلی به حضور در این صنعت نداشته باشند.
او همچنین با اشاره به این نکته که نیازهای تخمینی سرمایه‌گذاری در چند سال آینده برای توان‌بخشی تولیدات نفت و گاز در حدود چند صد میلیارد دلار خواهد بود، ادامه می دهد: به‌علاوه در حوزه تولید انرژی‌های غیر فسیلی ایران هنوز در حال طی کردن قدم‌های اولیه است. بی‌توجهی به این چالش در کوتاه‌مدت و فقدان برنامه‌ریزی‌های بلندمدت، می‌تواند لطمات جبران‌ناپذیری به این صنعت زیر بنایی و مادر وارد کند و پیامدهایی حتی در سطوح اجتماعی و سیاسی به همراه داشته باشد.
نظر شما