بازار گروه بانک و بیمه: نگرانی مردم و فعالان اقتصادی از وضعیت نامناسب این روزهای بازار ارز و تبعات منفی ناشی از آن که افزایش سطح عمومی قیمت ها را در پی دارد و از طرفی بخش تولید و خدمات کشور را به دلیل افزایش هزینه ها با مشکل جدی مواجه می کند، روزهای سختی را در انتظار مردم گذاشته است. انتظاری که البته آحاد مردم از مسئولان و مدیران اجرایی کشور دارند که در این شرایط، فکری اساسی به حال اقتصاد کشور کنند.
کارشناسان معتقدند؛ هر چند محدودیت های تحریمی و... باعث کاهش منابع ارزی و رشد تقاضا در بازار ارز و گرانی این کالا شده است اما چنانچه در سالهای گذشته مدیریت درست و اصولی بر بازارها بخصوص بازار پول انجام می شد، نقدینگی سیل آسا اکنون در بازارهای سفته بازی ویرانگر جای نمی گرفت.
در چنین شرایطی دلار بیش از ۲۳ و یورو ۲۶ هزار تومانی، سکه حدود ۱۱ میلیونی و رشد تدریجی قیمت انواع کالا و خدمات در بازار ما را بر آن داشت تا علل این نابسامانی ها و چگونگی ایجاد راهکارهای لازم برای حل این مشکلات را در گفتگویی با «اسماعیل صابری کارشناس پولی و بانکی» که تجربه ۴ دهه مستمر مدیریت و فعالیت اجرایی را در سیستم بانکی کشور دارد، جویا شویم. آنچه در پی می آید، ماحصل گفتگوی «بازار» با وی است که از نظرتان می گذرد.
* جناب صابری همان طور که می بیند قیمت سکه و ارز طی ۵ ماه گذشته دو برابر شده است این افزایش قیمت که تاثیر مستقیم بر رشد قیمت ها در بازار دارد ناشی از چیست؟ و چرا اقتصاد کشور باید به چنین روزی مبتلا شود؟
رشد قیمت ارز ناشی از مازاد تقاضا موثر در بازار است تقاضا نیز دارای چند فاکتور است. فاکتور نخست تقاضای عادی است که این نوع تقاضا هر ساله با شیب ملایمی متناسب با رشد تورم حرکت می کند. فاکتور دوم تقاضای احتیاطی است که مردم برای حفظ ارزش پول و سرمایه هایشان و در جهت تامین نیازهای واقعی پس انداز می کنند. فاکتور سوم تقاضای سوداگرانه است. این نوع تقاضای تقاضایی است که اقتصاد را به هم می ریزد و باعث تغییر قیمت ها در بازار می شود. در این فاکتور دلالان سودجو نقش سوداگرانه مهمی در بالا بردن قیمت ارز در بازار دارند که بسیار خطرناک است. البته این را باید گفت؛ مهمترین علت افزایش قیمت ها در بازار ارز و سکه کمبود میزان عرضه این کالاها به بازار است که باعث تشکیل صف متقاضیان برای خرید این کالاها و گرانی آنها در بازار شده است.
* بانک مرکزی بارها اعلام کرده است که منابع ارزی کشور مطلوب است، پس چرا اقدام به عرضه ارز به بازار برای جلوگیری از رشد قیمت ها و ساماندهی این بازار نمی کند؟
عرضه ارز در زمانی که بازار تشنه این کالاست هرچند در برخی مقاطع زمانی شاید اثر بخش باشد اما در درازمدت موثر نیست و به زیان اقتصاد کشور خواهد بود. بنابراین اقدام به چنین کاری باید با حساسیت و بسیار هوشمندانه انجام شود تا منابع ارزی کشور آن هم در این شرایط سخت به هدر نرود. از طرفی با توجه به کاهش منابع ارزی کشور در پی تحریم های ظالمانه دشمن و نیز کاهش صدور نفت در کنار شیوع اپیدمی کرونا که به تعطیلی مرزها و توقف صادرات نفتی و غیر نفتی شد بر کاهش منابع ارزی کشور تاثیر انکار ناپذیری گذاشته است. همچنین بخش دیگر کاهش منابع ارزی برگرفته از عدم بازگشت ارزهای صادراتی است که هنوز به کشور برنگشته اند. این مسائل باعث شده است تا بانک مرکزی در عرضه ارز به بازار حساس و با احتیاط عمل کند. البته اگر طبق گزارش های موجود ۲۷ میلیارد دلار ارز صادراتی که قرار است به کشور برگردد. بنیه ارزی کشور تقویت و از این طریق می توان اقدامات در خور توجه ای برای ساماندهی بازار که به کاهش و تعادل قیمت ها منجر شود بکار گرفت.
* به نظر شما مهمترین عامل افزایش سطح عمومی قیمت کالا و خدمات در بازار ناشی از چیست؟
افزایش سطح عمومی قیمت ها از عوامل مختلف ناشی می شود که بخشی از افزایش قیمت ها مربوط به بالارفتن نرخ تمام شده کالا و خدمات در بازار است. این موضوع با شروع هرسال به دلیل افزایش حقوق و مزایای پرسنل واحد های تولیدی و خدماتی حادث می شود. بخش دیگر مربوط به کالاهایی است که تولید آنها ارزبر است و با توجه به افزایش قیمت ارز در بازار قیمت تمام شده آنها تحت تاثیر افزایش نرخ ارز قرار می گیرد و چون تخصیص ارز نیمایی جایگزین ارز دولتی در کالاهایی غیر از کالاهای اساسی شده است بنابراین تاثیر قابل ملاحظه ای در رشد قیمت ها می گذارد. بخش دیگر مربوط به عدم نظارت دقیق و کنترل قیمت ها در بازار است که در این بخش ضعیف به نظر می رسد و این موضوع بایستی با جدیت و قدرت بیشتری اعمال گردد.
* به نظر شما افزایش نرخ سود بانکی به سپرده ها در این شرایط که قیمت ها در بازار ارز صعودی است، می تواند در جلوگیری از سوق نقدینگی به سمت بازارهای سوداگرانه جلوگیری کند؟
چنین تصمیمی اگر در دو سه سال گذشته اتخاذ می شد می توانست اقدامی موثر و بازدارنده در این زمینه می شد چرا که در آن زمان تفاوت زیادی بین بازدهی سپرده گذاری در سیستم بانکی با دیگر بخش ها نبود ولی اکنون تفاوت فاحشی بین بازدهی بازارهای غیر رسمی با نرخ سود سپرده بانکی ایجاد شده است در چنین شرایطی اکنون حتی با افزایش نرخ به میزان ۵ درصد هم انگیزه ای برای سپرده گذارانی که قادر به ورود به بازارهای سود آور هستند ایجاد نمی کند زیرا بازدهی در بازارهای غیر رسمی اکنون بالاست و سرمایه گذاران ترجیح می دهند سرمایه های خود را برای سودآوری بیشتر و یا حفظ ارزش آن که روز به روز از ارزش پول ملی کاسته می شود به بازارهای غیر رسمی پرسود ببرند. این در حالی است که اگر در سالهای گذشته نرخ سود بانکی افزایش می یافت سپرده های مردمی اکنون در سیستم بانکی ماندگار بود و سرمایه گذاران ریسک ورود به بازارهای سود آور را با خروج سپرده ها از بانک نمی پذیرفتند و قیمت ها در بازار ارز نیز به چنین روزی مبتلا نمی شد.
* اکنون که قیمت ها در بازار ارز و سکه روز به روز بالا می رود و تبعات آن بر معیشت مردم تاثیر گذاشته است به نظر شما آینده اقتصاد کشور و خانوار را چطور پیش بینی می کنید؟
کشور اکنون در جنگ تمام عیار اقتصادی قرار دارد، درست است که منابع ارزی بدنبال تشدید تحریم ها، شیوع کرونا و کاهش قیمت جهانی نفت نزولی و این موضوع باعث رشد تقاضا برای دستیابی به ارز شده است که بر گرانی کالا در بازار نیز بی تاثیر نیست اما در این شرایط باید مردم نهایت همکاری و همیاری را با مسئولان داشته باشند. از طرفی بانک مرکزی و سیاست گذاران اقتصادی نیز باید با اتخاذ تصمیمات جدید و اثر بخش مانع از رشد بیش از حد قیمت ارز در بازار شود. سیاست های چون انتشار اوراق بدهی دولت که این روزها شروع شده است و نیز توجه به انتشار اوراق گواهی سپرده با نرخ سود حدود ۲۵ درصد اقدامی کارشناسانه و اصولی است تا از این طریق بتوان بخش عمده ای از نقدینگی سرگردان در بازار ارز را به سیستم بانکی آورد.
نظر شما