همه چیز در مورد کاشی و سرامیک - ۰ تا ۱۰۰

تاریخچه

استفاده از کاشی و سرامیک یک هنر دیرینه ای است و تاریخچه طولانی دارد که از هزاران سال پیش در مصر باستان تا امروزه در عصر حاضر همچنان ادامه دارد. کاربردهای کاشی و سرامیک بسیار گسترده بوده و به عنوان یکی از محبوب ترین و متداول ترین پوشش های در کف و نمای ساختمان ها در نظر گرفته می شود.

استفاده از کاشی و سرامیک در قسمت های مختلف فضای داخلی و خارجی مراکز مسکونی و اداری از جمله سرویس بهداشتی، کاشی حمام، آشپزخانه، سالن پذیرایی، راه پله، پارکینگ، سرامیک نما ساختمان، مغازه ها، هتل ها، مراکز آموزشی و بهداشتی و ... متداول بوده و همین امر موجب گسترش تولید این محصولات در ابعاد، طرح ها و رنگ های مختلف شده است.

اولین نمونه کاشی در دوران ما قبل تاریخ ساخته شده که مردم آن زمان با استفاده از خاک رس کاشی هایی می ساختند و در کوره می پختند تا مقاومت آن در برابر جذب آب بالا برود. سپس در زیر نور خورشید آنها را خشک می کردند. آنها خاک رس مورد استفاده از کاشی را با مواد مختلفی مخلوط می کردند تا بتوانند محصولات مقاوم تری را تولید کنند.

پخت کاشی جهت بالا بردن استحکام و مقاومت در برابر آب ابتدا توسط مصریان باستان انجام شد. در یونان و روم باستان در کف، سقف و حتی لوله‌کشی ساختمان ‌ها از سرامیک استفاده میشد. در چین از کائولین که نوعی خاک رس سفید است جهت تولید سرامیک های مقاوم و سفید رنگی به نام پرسلان استفاده می کردند. در اروپا نیز استفاده از کاشی در کف کلیساها مرسوم بود.

روش سنتی تولید کاشی و سرامیک در طی قرن ها ثابت باقی مانده بود ولی امروزه با استفاده از مخلوط های مختلف خاک رس، لعاب و سایر مواد، و با پخت در دماها و دفعات مختلف، کاشی های متفاوتی را می توان تولید کرد.

کاشی در ایران

کاشی کاری در ایران از هنرهای باستانی است و اولین نمونه های آن به ۱۰ هزار سال قبل از میلاد مسیح بازمیگردد. در ایران نیز از خاک رس به عنوان ماده اصلی ساخت کاشی بود که از بستر رودخانه ها استخراج شده و در قالب هایی زیر نور خورشید خشک می شد.

به مرور زمان این صنهت پیشرفت کرده و آثار بجا مانده از کوره های پخت مربوط به ۶ هزار سال قبل می شود. سپس در ۵ هزار سال قبل در بابل لعاب کاری و نقاشی روی کاشی ها انجام می شد و دانش آن به سایر مناطق نیز گسترش پیدا کرد.

در دوران اسلامی در ایران صنعت کاشی کاری در زمینه تزئین محراب مساجد محبوب شد و آثار فوق العاده زیبا و منحصر به فردی در این دوران ساخته شد. همچنین در حمام ها، حوضچه ها و آب نما ها نیز از این کاشی ها استفاده می شد.

تعریف
کاشی، مخلوط از خاک رس و سایر مواد تشکیل دهنده است که در دمایی معین پخته شده و به صورت نیمه شیشه ای در می آید. فرآیند پخت موجب مقاومت کاشی نسبت به جذب آب، ساییدگی، فشار و ضربه شده و تغییرات ناگهانی دما را نیز می تواند تحمل کند. در مرحله بعد اگر سطح آن توسط لعاب پوشیده شود به آن کاشی لعابدار می گویند.

درجه بندی

کیفیت و بی عیب بودن کاشی ها موجب دسته بندی آنها به چند درجه می شود.

کاشی های کاملا سالم و بدون نقص در کناره ها و سطح لعاب در دسته درجه ۱ قرار می گیرند. این کاشی ها ضخامت بیشتری دارند و برای نصب روی دیوار و کف مناسب هستند.

کاشی های دارای خال یا لک در کناره ها یا سطح لعاب بسته به قطر و ابعاد نقص به درجه ۲ یا ۳ تقسیم می شوند. کاشی های درجه ۲ نیز مناسب نصب بر روی دیوار و کف هستند. کاشی های درجه ۳ نازک تر هستند و فقط مناسب نصب روی دیوار ها هستند. به صورت کلی، اگر عیوب روی کاشی و سرامیک از فاصله ۳ متری قابل تشخیص باشد، درجه ۲ یا ۳ می باشد.

ساختار کاشی

رنگ لعاب

رنگ لعاب کاشی ممکن است مطابق رنگ طبیعی خاک رس و سایر مواد اضافه شده به آن قبل از پخت تغییر کند. همچنین ممکن است بعد از پخت بر روی بیسکوئیت کاشی اسپری شود و سپس مجددا کاشی در کوره پخته شود. رنگ و طرح کاشی های لعابدار از انواع بدون لعاب آن متنوع تر می باشد.

تخلخل

میزان جذب آب کاشی نشان دهنده تخلخل آن است. هر چه مواد اولیه ریزتر و خالص تر باشد و در دمای بالا و به مدت بیشتری پخته شود کاشی شیشه ای تر بوده و جذب آب و تخلخل آن پایین تر است. جذب آب در کاشی و سرامیک از حدود ۷ درصد در کاشی های غیر شیشه ای تا کمتر از ۰.۵ درصد در سرامیک های پرسلان متفاوت است.

درست است که لعاب به صورت کلی مقاومت کاشی را افزایش می دهد، اما مقاومت در برابر آب بیشتر به تخلخل بدنه بستگی دارد و چه بسا نوع بدون لعاب جذب آب کمتری از انواع لعابدار داشته باشد. ویژگی تخلخل را حتما باید در انتخاب کاشی برای مناطق در معرض رطوبت دائمی در نظر بگیرید چرا که تخلخل بالا محیط مناسبی را برای رشد باکتری و میکروب و نفوذ آب فراهم کرده و باعث شل شدن اتصالات بین کاشی و زمین خواهد شد.

مقاومت شیمیایی

یکی از ویژگی های مهم کاشی ها مقاومت در برابر مواد شوینده و شیمیایی است که تعیین کننده قابلیت کاربرد آنها در فضاهای خاص می باشد. کاشی های لعابدار به دلیل داشتن پوشش سطحی مقاوم، تخلخل سطحی پایینی داشته که از ورود مواد شیمیایی و آسیب به بدنه جلوگیری می کند.

برای آزمایش مقاومت شیمیایی کاشی و سرامیک، اثر مواد شیمیایی و خورده مانند مواد شوینده خانگی، کلر استخر شنا و سایر مواد قلیایی و اسیدی بر روی سطح آنها بررسی می شود.

انواع کاشی و سرامیک

کاشی و سرامیک به سه دسته کلی دیواری، کف و موزائیکی تقسیم می شوند. عواملی مانند مقاومت نسبت به تغییر دما، آب، ساییدگی و ضربه فیزیکی ممکن است بر این دسته بندی تاثیر گذارد. همچنین ویژگی های فیزیکی مانند ابعاد و ضخامت نیز در نظر گرفته میشوند.

کاشی های دیواری

این کاشی ها به دلیل نازک، سبک و متخلخل بودن برای نصب روی دیوار مناسب هستند و لعاب نازکی روی سطح آنها را پوشانده است. علاوه بر دیوار ممکن است برای استفاده در کف فضاهای کم تردد و با رطوبت پایین نیز مناسب باشند. کاشی های تزئینی و منقوش با دست نیز جزو این دسته از کاشی ها هستند.

ضخامت این کاشی ها نسبت به انواع دیگر کمتر است و این امر آنها را به گزینه ای مناسب برای نصب روی دیوار تبدیل می کند. بسته به کاربردی که دارند ابعاد این کاشی ها متفاوت است. در صورت نصب در محیط های مرطوب می بایست از یک لایه بتونه ضد آب برای حفاظت از درزهای بین کاشی ها در برابر آب استفاده کرد.

کاشی های دیواری ورقه ای نوعی از کاشی های دیواری هستند که بر روی یک ورقه کاغذی یا پلاستیک مشبک به صورت منظم و در فاصله ای مرتب چیده می شوند و با نوعی چسب بهم متصل می شوند. این کاشی ها رنگ و طرح متنوعی ندارند و گران هستند ولی به دلیل اینکه نیاز به درزبندی ندارند نصب آنها آسان است.

نوع دیگر کاشی ها، کاشی با ورقه های از پیش چیده است که چون نیاز به ملات خاصی ندارند، نصب آنها از کاشی های دیواری ورقه ای آسان تر است. این ورقه ها انعطاف پذیر هستند و نیاز به استفاده از ملات های سیمانی ندارد به نصاب امکان نصب راحتی را می دهد. دوغاب مورد استفاده برای این کاشی ها را نیز با یک نوع ماده شیمیایی بازدارنده رشد قارچ وکپک مخلوط می کنند تا بتوان این کاشی را در محیط های مرطوب مانند حمام نیز نصب کرد.

سرامیک کف

این نوع کاشی های سرامیکی را می توان در فضاهای داخلی و رو باز استفاده کرد. برای مکان های پرتردد و در معرض ساییدگی معمولا نوع لعابدار آنها مناسب است. از آنجایی که تخلخل این سرامیک ها کم است سنگین تر بوده و معمولا برای نصب روی دیوار مناسب نیستند، با این حال اگر دیوار توانایی تحمل وزن اضافی را داشته باشد می توان آنها را به کمک چسب کاشی سرامیک قوی بر روی دیوار نصب کرد.

سرامیک های کف به صورت کلی ضخیم تر از کاشی های دیواری هستند و در ابعاد بزرگ تری ساخته می شوند. معمولا به شکل مربع تولید می شوند و اما در اشکال مستطیلی، شش ضلعی، هشت ضلعی و ... نیز ممکن است تولید شوند. از دیگر انواع کاشی های کف می توان کاشی بدون لعاب، کاشی سنگفرشی بدون لعاب و کاشی کف لعابدار را نام برد.

کاشی های موزائیکی

مواد اولیه در ساخت این کاشی ها ترکیبی از مواد مختلفی مانند پرسلان، شیشه، سنگ، رنگدانه و سایر مواد تزئینی بوده و این ترکیب ممکن است بسته به سلیقه تولید کننده تغییر کند. این کاشی ها برای کفپوش و در برخی موارد دیوار هم ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.

کاشی های موزائیکی با در ابعاد کوچکتری نسبت به سرامیک ها تهیه شده و برای نصب آسان روی ورقه های مش قرار می گیرد. برای نصب در کف حیاط، کف حمام و سرویس بهداشتی، کف سالن های همایش و فضای بیرونی مناسب هستند و نصب آنها نسبت به کاشی و سرامیک های معمولی ساده تر است.

کاشی های بدون لعاب

رنگ کاشی های بدون لعاب بسته به رنگ خاک رس استفاده در بدنه آن و رنگدانه هایی که به آن اضافه می شود متغیر است. پس از قرار گرفتن در دستگاه پرس، الگویی که به واسطه رنگ روی آن ایجاد شده به کل بدنه آن منتقل می شود و بنابراین طبیعی تر به نظر می رسند.

این کاشی ها پس از پخت در کوره آماده استفاده هستند و پوشش اضافی روی آنها قرار نمی گیرد. سطح آنها طبیعی و ضد لغزش است و معمولا برای استفاده در فضاهای باز، مراکز تجاری و مرطوب استفاده می شود. این کاشی ها به راحتی لک می شوند و مایعات را جذب می کنند. ظاهر یکدست بوده و طبیعی و خاکی به نظر می رسند.

کاشی های کف لعابدار

بر خلاف باور عموم، براق و درخشان بودن کاشی و سرامیک به معنی لعابدار بودن آن نیست. لعاب پوششی است که روی کاشی و سرامیک اعمال می شود. سرامیک های لعابدار ممکن است براق یا مات باشند و به این معنی نیست که انواع مات آن لعابدار نیستند.

برای ساخت سرامیک های لعابدار قبل از قرار دادن آن در کوره می بایست پوشش لعاب را روی آن اعمال کرد. در پخت این لایه به بدنه سرامیک می چسبد و محصول آن سرامیک لعابدار می شود.

کاشی و سرامیک کف لعابدار را می توان برای فضاهای داخلی استفاده کرد. لعاب موجب بالا رفتن مقاومت آنها در برابر سایش می شود. کاشی و سرامیک لعابدار که سطحی مقاوم در برابر لغزنگی دارند برای نصب در حمام و سایر محیط های مرطوب مناسب هستند.

کاشی های سیمانی

سیمان ماده اصلی تشکیل دهنده کاشی های سیمانی است. این کاشی ها از پودر سیمان و سیمان های رنگی ساخته می شود و نیاز به لعاب و پخت در کوره ندارند.

کاشی های سالتیلو

نام آنها از شهری در شمال مکزیک و محل ساخت آنها گرفته شده است. کاشی های سالتیلو از خاک رس نرم ساخته می شوند و در زیر نور خورشید قرار گرفته و خشک می شوند. این نوع خشک شدن موجب نرم تر بودن و مقاومت کمتر آنها می شود و ممکن است ظاهری روستایی داشته باشند.

این کاشی ها دارای رنگ های طبیعی بوده و لکه دار به نظر می رسد. به دلیل تخلخل بالا، پس از ساخت ممکن است از لایه ای بتونه برای جلوگیری از کثیف شدن آنها استفاده شود. این کاشی ها برای نصب در فضاهای مرطوب مناسب نیستند.

کاشی های فشرده شده با بدنه سیمانی

این کاشی ها از مخلوطی از سیمان، شن و بتون تشکیل شده که فشرده می شوند و با پخت در کوره، چگالی و مقاومت آنها در برابر خوردگی افزایش پیدا می کند. از نظر ظاهری شبیه کاشی های بدون لعاب، سنگفرش و قطعات سنگ و آجر هستند. رنگ آنها مات و کدر است و در کارخانه با یک لایه بتونه پوشانده می شوند تا کمی براق شوند. این کاشی ها تخلخل پایین تری نسبت به کاشی های سالتیو دارند، ولی همچنان برای فضا های مرطوب مناسب نیستند.

کاشی های آجری

کاشی های آجری در واقع سرامیک های بدون لعاب هستند که به آجر واقعی شباهت داشته و گاهی شبیه کاشی های سیمانی هستند. کاربرد داخلی این کاشی ها فضاهای از جمله پوشش اطراف شومینه ها بوده و در فضای بیرونی در محیط هایی مانند پاسیوها، پارکینگ و غیره استفاده می شوند. مصالح به کار رفته در کاشی های آجری مرغوب بوده که تحت فشار قرار می گیرند و بدنه ای سخت ایجاد می کنند که برای نصب در مکان های پرتردد مناسب است. البته سرامیک های آجرنما، برخلاف آجرهای واقعی یا کاشی های سیمانی مقاومت خوبی در برابر ساییدگی نداشته و برای استفاده به عنوان کفپوش مناسب نیستند.

کاشی های خاص

یک سری کاشی ها با داشتن استانداردهای ویژه برای کاربردهای تخصصی و ویژه ای تهیه می شوند که در زیر به چند مورد آنها اشاره می شود.

کاشی های تزئینی

همانطور که از اسمشان پیداست کاشی‌های تزئینی، کاشی و سرامیکی هستند که به دلیل داشتن ظاهری زیبا به عنوان یک عنصر زینتی و تزیینی در دکوراسیون داخلی محیط‌های مسکونی، تجاری و حتی مکان‌های عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کاشی ها دارای طرح‌ ها و الگوهای زیبا و فرهنگی هستند و برای تزیین دیوارها و کف‌ استفاده می‌شوند.

از این بین کاشی های نقاشی شده با دست یک اثر هنری منحصربفرد بوده که به عنوان نقاشی دیواری نیز تلقی می شوند ولی به دلیل قیمت بالا، معمولا جای خود را با کاشی های تزئینی چاپی با قیمتی کمتر جایگزین کرده و  به مشتری عرضه می شود.

سرامیک‌ های نانو

امروزه با پیشرفت علم، استفاده از فناوری نانو در بسیاری از فنون موثر واقع شده و صنعت کاشی و سرامیک از این قاعده مستثنی نیست. استفاده از ذرات نانو در صنعت کاشی و سرامیک منجر به تولید نوعی سرامیک آنتی ‌باکتریال شده است. این سرامیک با جلوگیری از رشد باکتری ها و قارچ ها، قابلیت استفاده در بیمارستان‌، حمام و استخر را دارد. این ذرات نانو از ایجاد کپک در محیط‌ های مرطوب جلوگیری می‌ کنند.

در واقع این ذرات مانند لایه‌ ای روی سطح سرامیک کشیده نمی شوند بلکه از ایجاد تغییر شیمیایی در سطح مولکولی سرامیک تشکیل شده و از آلوده شدن این سطح جلوگیری می‌کنند. این ذرات با چسبیدن روی مولکول های سطح، از نفوذ آلودگی جلوگیری می کنند.

ساخت کاشی و سرامیک

برای ساخت کاشی و سرامیک، مواد اولیه ابتدا توسط ماشین های سنگین به کارخانه وارد می شوند که اصلی ترین آنها خاک رس است. سپس این مواد با نسبت های مختلف ترکیب شده و در مخزن بزرگی با آب ترکیب می شوند و تشکیل دوغاب می دهند.

این دوغاب سپس در دستگاه های اتم ساز بزرگ ریخته شده و رطوبت آن گرفته می شود و تبدیل به پودر می شود. پودرها توسط روی سینی ریخته شده و در قالب زیر پرس هیدرولیک فشرده شده و بدنه و بیسکوئیت سرامیک را ایجاد می کنند. این بدنه ها قبل از ورود کوره می بایست خشک شده و رطوبت خود را از دست بدهد تا در کوره شکل فیزیکی خود را حفظ کنند.

پس از پخت سرامیک ها به مرحله اعمال لعاب می رسیم. کاشی و سرامیک به صورت لعابدار و بدون لعاب تولید می شود. لعاب ممکن است مات، نیمه براق، براق، و طرح دار باشد. بدنه کاشی پس از پوشانده شدن توسط لعاب وارد کوره می شود. پس از پخت نوبت درجه بندی و بسته بندی کاشی و سرامیک است.

کاربرد سرامیک

سرامیک به دلیل پخت در درجه بالاتر و نوع مواد تشکلی دهنده مرغوب تر، مقاومت بیشتری نسبت به کاشی داشته و در نتیجه کاربرد های گسترده تری دارد. طیف استفاده از سرامیک از کف فضاهای داخلی تا نمای خارجی ساختمان ها متنوع است، و در صنایع مختلف از جمله اتومبیل، ریخته گری، فضانوردی و ... برای ساخت مواد مقاوم به حرارت و الکتریسیته استفاده می شود.

کاربرد کاشی

از کاشی به دلیل سبک بودن و تخلخل بیشتر، برای تزئینات دیوار داخل و خارج ساختمان ها، اماکن مذهبی و حفظ بهداشت محیط استفاده می شود. کاشی باید تغییرات دمایی را تا حدودی بدون ایجاد ترک در بدنه تحمل کند و برای استفاده از کاشی در کف، باید از انواع مقاوم در برابر سایش، حرارت و مواد شیمیایی استفاده کرد.

تولید کاشی و سرامیک در ایران

پیشرفت کارخانجات کاشی و سرامیک در ایران موجب ایجاد تحول بزرگی در این صنعت شده که در سی سال اخیر تولید آن به حدود ۷۰ میلیون متر مربع رسیده است. کاویان سرام با داشتن سابقه ای طولانی و برند اختصاصی در شرکت کاشی زهره، یکی از مراکز تولید و پخش کاشی و سرامیک در غرب تهران و شهریار  بوده و آماده خدمت رسانی به عمده فروشان و مشتریان در سراسر ایران می باشد.

می توانید از طریق شماره تماس ۶۷۳۴۸۰۰۰-۰۲۱ و یا ایمیل info@kavianceram.com با کارشناسان شرکت کاویان سرام در ارتباط باشید.