پژمان مرادی؛ بازار: بازار سرمایه که این روزها به عنوان یکی از رقیب‌های سرسخت بازارهای موازی مانند طلا، ارز، مسکن و خودرو عنوان می‌شود، جای خود را بین مردم باز کرده است. افراد زیادی با سرمایه اندک وارد این بازار شدند و بعد از چشیدن طعم شیرین سود سرمایه خود، با جدیت بیشتری این بازار را دنبال کردند.
با توجه به اینکه شاخص بورس رشد زیادی را در طول ماه‌های گذشته داشته است، برخی از کارشناسان از ریزش سنگین آن خبر دادند که هنوز این اتفاق صورت نگرفته است. در کنار این کارشناسان، تحلیل‌گران زیادی هستند که به آینده بورس خوشبین هستند و آن را همچنان از رشد بورس خبر می‌دهند.
در بین مردم هنوز نظرات متعددی است که آیا این بازار ریزش دارد یا نه؟ این دوگانگی نظرها سبب شد که بخشی از افراد همچنان به دنبال طلا و خودرو بروند. شاید یکی از دلایل این افراد عدم آشنایت با بازار سرمایه است.
دکتر شاهین چراغی عضو شورای عالی بورس کشور در گفتگو با بازار می‌گوید این افرادی که از ریزش شاخص بورس دم می‌زنند شناخت کافی از زیرساخت‌های اقتصادی ایران ندارند در حالی که عوامل نشان می‌دهد بورس در آینده رشد قابل قبول و متعادلتری خواهد داشت. این گفتگو با محور ساختار داخلی بورس و تاثیرات بازار سرمایه بر اقتصاد و تولید کشور تنظیم شده است. که در زیر مشروح این مصاحبه را می‌خوانید.
*با توجه به ورود حجم زیادی از نقدینگی به بازار سرمایه به نظر می‌رسد اقتصاد ایران در حال تجربه یک ساختار توسعه‌ای جدیدی است، به نظر شما این بازار چگونه و برپایه چه ساختاری در حال پیشبرد اقتصاد ایران است؟
از انتهای سال گذشته یا به بیان دیگر از اواخر نیمه دوم سال گذشته اقبالی به سمت بورس صورت گرفت و استنباط من این است اتفاقی که در اقتصاد ایران در حال رخ دادن است حرکت مردم از یک بازار پول‌محور به سمت یک بازار سرمایه‌محور است. موتور محرک کشورهای توسعه یافته بازار سرمایه بوده و بسیاری از مشکلاتی که ما در اقتصاد ایران داریم به جهت بانک محور بودن ماست از این جهت اقبال از بازار سرمایه خبر خوبی است.
منابع بزرگی بانک‌ها عمدتا در طرح‌های سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت گرفتار شده است در حالی که در دنیا بانک‌ها حداکثر در پروژه‌های سرمایه‌گذاری یا تامین مالی می‌کنند که زیر یکسال عملا پول برگردد نه در پروژه‌های که چندین سال طول بکشد به همین جهت بانک‌ها به طرف تامین سرمایه در گردش حرکت کردند نه تامین مالی پروژه‌های بلند مدت و این باعث شده خیلی از بانک‌ها با مشکلات ساختاری مواجه شوند و منابع مالی آنها جاهای حرکت کند که قابلت برگشت ندارد؛ اکنون یک چرخشی صورت گرفته که بازار سرمایه محور توسعه قرار می‌گیرد.
من اعتقاد دارد که این اتفاق خیلی خوبی است و ما باید از این موقعیت استفاده کنیم، این اقبالی که به طرف بازار سرمایه یا بورس ایران صورت گرفته می‌تواند موتور توسعه اقتصاد ایران باشد به شرطی که از اقبال مردم در مسیر تولید استفاده شود.
تحریم‌های اقتصادی ایران در برخی از بخش‌ها آسیب رساند و نمی‌توان منکر این موضوع باشیم اما بخش‌های از اقتصاد ایران را فعال کرد به عنوان مثال ما در حوزه آی تی توانستیم دستاوردهای خوبی کسب کنیم یا در بحث فولاد ما اکنون یکی از قطب‌های تولید فولاد در منطقه هستیم به همین جهت می‌گویم که تحریم‌ها در ۷۰درصد صنایع باعث ارتقا کیفیت تولید شده است و از یک سو با بالا رفتن قیمت ارز و اصلاح قیمت تعرفه‌های گمرکی واردات غیر منطقی و غیر اقتصادی شد. قبلا کارخانجات ما به دلیل پایین بودن قیمت ارز و همچنین و واردات زیاد خوابیده بودند به عبارت دیگر انگیزه‌ای برای تولید وجود نداشت، اما الان که قیمت ارز بالا رفته و تعرفه گمرکی اصلاح شده، خواه ناخواه تولید داخلی رشد پیدا می‌کند. با رشد شاخص بورس بسیاری از کارخانجات انگیزه ورود به بورس پیدا کردند که به نظر بنده این عامل سبب تحریک تولید ما شده است به عنوان مثال در حوزه غذایی، ساختمانی و حوزه‌های مختلف شرکت‌های خوبی وارد بازار بورس شده است.
*به نظر شما کدام موانع در بورس سبب کندی حرکت بازار سرمایه شده است؟
اگر بخواهیم یک نقد منصفانه داشته باشیم این دو طرفه است یعنی هم از طرف خود شرکت‌های که وارد بورس شدند به جهت اینکه سیستم‌ها مالی و حسابداری آنها کامل نیست که عمدتا متعلق به بخش خصوصی هستند و هم از طرف سازمان بورس از جهت اینکه سخت‌گیری در پذیرش شرکت‌ها در بورس دارد که با آمدن دکتر قالیباف و تاکید وزیر اقتصاد این موانع در حال برطرف شدن است که در همین رابطه مرتب نشست‌های با بخش‌های مختلف اقتصاد صورت داریم.
برای پذیرش در بورس یک استاندارد تعریف شده که بسیاری از شرکت‌ها نتوانستند آن را پاس کنند. ممکن است تبلیغات گسترده‌ای از شرکت‌ها در سطح شهر ببینم اما از لحاظ سیستم حسابداری پیشرفته نیست و اعتقاد من این است که بخشی از موانع از جهت خود شرکت‌ها بوده که سیستم مالی آن آماده نیست. برخی از شرکت‌ها آنقدر که به ماشین‌آلات خود توجه می‌کند به سیستم‌های مالی خود توجه نمی‌کنند در حالی که سرمایه‌گذاران جهت سرمایه‌گذاری به گزارشات مالی خوبی احتیاج دارند؛ شما تا الان خودتان بودید و هر کاری کردید لازم نبوده جواب بدید اما الان سرمایه‌گذار می‌آید و یکسری خواسته‌های قانونی دارند که باید شرکت جواب‌گویی آنان باشد. به نظر بنده هم از جهت بورس به منظور تسهیل در پذیرش شرکت‌ها و هم شرکت‌ها از لحاظ ارتقاء سیستم گزارشات مالی نیاز به ارتقا دارند.
بنده رقم یا عددی نمی‌توانم بگویم اما زمانی که بازار روی ۳۰۰ یا ۵۰۰ هزار واحد بود همین نگرانی‌ها وجود داشت اما می‌بینیم که الان شاخص روی ۱میلیون و۶۰۰ هزار واحد است و خودش جای خود را باز کرده است
*یکی از انتقاداتی که بسیاری از کارشناسان از ساختار بورس دارند محدودیت دامنه است، آنها می‌گویند که در بورس‌های کشورهای پیشرفته چنین چیزی وجود ندارد و آنها به صورت آزاد در حال خرید و فروش سهام در بازار سرمایه‌ای خود هستند، دیدگاه شما در این رابطه چیست؟
هر کشوری رویکرد خود را دارد به عنوان مثال زمانی که کرونا شیوع پیدا کرد بازار بورس آمریکا محدودیت دامنه اعلام کرد تا ریزش‌ها محدود شود. اگر در تمام دنیا دامنه وجود ندارد ابزارهای متفاوتی وجود دارد که همان کار را انجام می‌دهد مانند "شورت سل"(” short cell ” ابزاری برای متعادل نگه داشتن بازار سرمایه) که در دنیا وجود دارد که اجازه نمی‌دهد دامنه عجیب و غریب بالا رود و بازار خودش را همراه و هموار می‌کند و نمی‌گذارد شوک به اقتصاد آن کشور وارد شود. خود ما هم علاقه‌ای به دامنه نوسان نداریم اما بورس ما جوان است و عمق ندارد، ما نمی‌توانیم اجازه بدهیم آسیب‌های به بخشی از جامعه به جهت اینکه در آمریکا و اروپا این گونه است، وارد شود. در اروپا و آمریکا ۲۰۰سال سابقه بورس وجود داشته است، ۲۰۰ سال بازارها مدرنتر شده و بازارها باهم به پیوستگی رسیدند اما بورس در ایران حدود ۱۰ سال است که مورد اقبال قرار گرفته است، از قبل از انقلاب که دکتر عالی خانی بورس را در ایران وارد کرد ما مرتب سکته داشتیم، به عنوان مثال قبل از انقلاب بورس پیشرفت زیادی نداشت و بعد از آن انقلاب شد و بعد کشور وارد یک جنگ تحمیلی شد، شاید بتوان گفت در طول ۱۰ سال گذشته بازار سرمایه مورد اقبال و توجه قرار گرفته به خصوص در یکی دو سال اخیر بوده که بورس خودش را در اقتصاد نشان داد و به عبارتی شاید بتوان گفت الان شروع کار ما است و تازه الان سرمایه‌گذاران و سرمایه‌پذیران از مزیت بورس بهره‌مند شدند.
در فرانسه یک جلسه در خصوص اینکه نهاد ناظر چگونه تضاد منافع را بین ساختارهای مختلف از بین برند داشتیم؟ آنها گفتند که ما به این نتیجه رسیدیم که کنار هم تضاد منافع را حل کنیم و اقتصاد کشور برای ما مهم است، نمی‌شود بخشی از اقتصاد ما ضعیف و بخشی قوی باشد؛ من می‌خواهم بگویم که تاریخ بورس آنها خیلی بیشتر از ما است.
*دلیل بسته شدن نماد بورس و فرابورس چیست؟
دلیل بسته شدن کم کردن کارمزدها بود و نگرانی در این رابطه وجود ندارد. مصوبه آن اعلام شده و به زودی باز خواهد شد.
*کارگزاری‌ها به عنوان رابط بین مردم و سازمان بورس هستند که باید خدمات متعددی از جمله آموزش به مشتریان خود ارائه دهند اما به برخی از وظایف خود عمل نمی‌کنند و به نظر می‌رسد با کاهش کارمزدها خدمات آنها کمتر شود؛ به نظر شما دلیل کم کاری کارگزاری‌ها در ارائه خدمات به مشتریان چیست؟
متاسفانه در طول ۱۰ سال گذشته رویکردی سازمان بورس نسبت به کارگزاری‌ها بیشتر توسعه فیزیکی بوده و کمتر به حوزه ای تی توجه می‌کردند به عنوان مثال سازمان بورس در ارزیابی از کارگزاری‌ها نگاه می‌کرد که دفتر یک کارگزاری چه متراژ است و یکی از ضعف‌ها و انتقاداتی که به سازمان و همکاران خودم وارده این است که کمتر به حوزه ای تی توجه می‌کردند یعنی سازمان بورس بیشتر در ارزیابی‌های خود بیش از آنکه به پلتفرم(به مجموعه ای از سخت افزار، نرم افزار و سیستم عامل) معاملاتی کارگزاری توجه کند به ساختمان کارگزای توجه می‌کردند.
مردم حق دارند از خدمات بهتری برخوردار باشند و کارگزاری‌های موظفند در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند و اگر این کار را انجام ندهند قطعا از این بازار حذف خواهند شد.
به نظر من کاهش قیمت کارمزد، شوک مفید بود، ما باید بدانیم که به وجود برکت مردم و سرمایه‌گذاران وجود داریم و باید خدمات خوبی بدهیم و از ارائه خدمات تکراری پرهیز کنیم، وضعیت کنونی قطعا عادلانه نیست.
*دلیل قطعی و کندی سرعت برخی از کارگزاری‌ها که هر از چندگاهی به وجود می‌آید ناشی از چیست؟
ما در کارگزاری‌ها و معاملات بورسی دو بخش داریم، یک پلتفرم معاملاتی که به آن هسته معاملات می‌گویند که در ما آن را از شرکت آتوس خریداری کردیم که بعدها توسط شرکت "نزدک آمریکا" خریدار شد که از سال ۸۶ به بعد یک بخش از خدمات را به ما ندادند، بخش دوم سیستم‌های سپرده گذاری است که ما به آن "پستری" می‌گویم که آن را دهه ۷۰ از کانادا خریداری کردیم و بعد از آن این دو سیستم را به هم وصل کردیم یعنی ما یک سیستم مدرنتر (هسته معاملات) را به سیستم قدیمی، سپرده‌گذاری وصل کردیم. در دوران تحریم هر دو را به ما ندادند و این اتصال هم در ابتدا با مشکلاتی روبه رو بود که توسط بچه‌های ایرانی حل شد.
ارتباط با هسته معاملات توسط شرکت‌های به نام او ام اس اتفاق می‌افتد که حدود ۷الی ۸ شرکت در ایران وجود دارد، بعضی اوقات کندی و قطعی از هسته معاملات است و گاهی مشکل از طرف سیستم معاملات یا پوستری است یا ممکن است از سوی شرکت‌های او ام اس‌ها رخ دهد.
اما قطعی که چند روز گذشته در یک کارگزاری صورت گرفت، یک اتفاق خیلی خاص بود با اینکه بک آپ دوم داشتند و همه موارد امنیتی را رعایت کردند اما این در بحث آی تی بود که به نظر می‌رسد این از طرف او ام اس است.
*چرا سهام حق تقدم‌ها مورد استقبال مردم قرار نگرفت؟
فروش حق تقدیم‌ها در ایران با خارج از کشور تفاوت های دارد که این تفاوت در رابطه با بحث‌های فقهی است که توانستیم آن را حل کنیم. به نظر بنده بسیاری از ناشران و کسانی که سرمایه‌گذار هستند با این موضوع آشنا نیستند و این هم زمان می‌برد مانند زمانی که بورس کالا و بورس انرژی را راه انداختیم و استقبالی از آن صورت نگرفت. یک دوره زمانی طول می‌کشد که این ابزارها خود را با محیط تطبیق دهد ، به نظر من مسیر ما مسیر خوبی است و حتما این‌ها موضوعات در اقتصاد ایران و بازار جای خود را پیدا خواهند کرد.
به نظر بنده بسیاری از ناشران و کسانی که سرمایه‌گذار هستند با حق تقدم آشنا نیستند
*پیش‌بینی شما از آینده بازار بورس چیست؟ آیا به گفته برخی از کارشناسان شاخص با یک ریزش سنگین همراه است؟
بنده رقم یا عددی نمی‌توانم بگویم اما زمانی که بازار روی ۳۰۰ یا ۵۰۰ هزار واحد بود همین نگرانی‌ها وجود داشت اما می‌بینیم که الان شاخص روی ۱میلیون و۶۰۰ هزار واحد است و خودش جای خود را باز کرده است.
در مجموع نگران بازار نیستم و اعتقاد من این است که شاخص به تدریج روند افزایشی دارد اما نه به صورت یکباره و سریع بلکه به صورت تدریجی. همچنین برای افراد و شرکت‌ها انگیزه‌ای ایجاد شده که وارد بازار سرمایه بشوند و پیش‌بینی ما این است که شاخص متعادل‌تر باشد و امکان دارد شاخص در یک روز منفی هم باشد که این برای سهامداران جای نگرانی نیست. من اعتقادی به ریزش ندارم و اعتقاد دارم که افرادی که دم از ریزش شاخص می‌زنند شناختی از زیر ساختها اقتصاد ایران ندارند و اگر درست قانون‌گذاری کنیم بزرگ شدن شاخص و این حجم معاملات به توسعه اقتصادی ایران کمک خواهد کرد.
نظر شما