بازار؛ گروه استانها: هنر مسگری زنجان با قدمت چندین هزار ساله خود در سراشیبی رکود قرار دارد و حمایت‌های ملی و استانی می‌تواند آن را از ورطه نابودی نجات دهد. در سال هایی نه چندان دور در کوچه پس کوچه های شهر زنجان صدای چکش کاری مسگران نظر هر رهگذری را به خود معطوف می کرد، به طوری که اهالی محله، انس و الفتی دیرینه با آن داشتند چرا که با خود طراوت و سرزندگی را به دنبال داشت اما با گذشت زمان و تحولات چشمگیر این صنعت، دیگر از آن جنب و جوش خبری نیست، با این حال صنعتگران این حرفه به رغم تمامی مشکلات تلاش می کنند میراث دار خوبی برای نسل های آینده باشند.
«مس زنجان» هنری که تلفیقی از ذوق و هنر با فلز مس است
«مس زنجان» هنری بازمانده از هزاران سال پیش، هنری که تلفیقی از ذوق و هنر با فلز مس است تا مسافران و گردشگران نوروزی زنجان سوغاتی ارزشمند و مصرفی را با خود از زنجان به یادگار ببرند.در حال حاضر فقط در بازار بزرگ زنجان می توان بازارچه مسگرها را یافت که صدای چکش کاری آنها همچنان به گوش می رسد و علاوه بر آن نیز مجموعه‌های عظیم مسگری هم ایجاد شده است.
بر اساس یافته های تاریخی قدمت استفاده از مس بر اساس مدارک و شواهد باستان شناسی به ۹ هزار و ۵۰۰ سال (ق. م) می رسد و تا قبل از هزاره پنجم ق. م (دوران کشف ذوب مس) از شیوه چکش کاری سرد برای شکل دادن به آن استفاده می شد.
صنایع دستی مس در زنجان به بیش از هزار سال قبل و دوره ساسانیان در زنجان باز می‌گردد و به احتمال زیاد مهمترین مقطع رشد صنایع مس زنجان در دوره سلجوقیان بود
هنر مسگری یکی از رشته های اصیل، تاریخی و ماندگار شهر زنجان و ایران به شمار می رود. اشیا و ظروف مسی دست ساز از زمانهای دور در موزه ها قابل مشاهده هستند استفاده از فلز برای رفع احتیاجات بشری پس از سنگ، گل و چوب مورد توجه انسان‌های نخستین قرار گرفت و در این میان «مس» به دلیل سهولت در استخراج و بهره‌برداری، شکل‌پذیری و چکش‌خواری بالا مورد استفاده قرار گرفت.
با قدم زدن در بازار مسگرهای زنجان صدای چکش کاری آنها به گوش می رسد و در جای جای آن مجموعه‌های عظیم مسگری دیده می شود. صنایع دستی مس در زنجان به بیش از هزار سال قبل و دوره ساسانیان در زنجان باز می‌گردد و به احتمال زیاد مهمترین مقطع رشد صنایع مس زنجان در دوره سلجوقیان بود که صنعتگران زنجانی برای این اقوام تازه استقرار یافته ترک آفتابه لگن‌های مسی با نقش حیوانات اساطیری می‌ساختند.
در دوره ایلخانان با ورود تعدادی هنرمند چینی توسط هولاکوخان به زنجان، صنعت مس استان تکامل بیشتری یافت و آفتابه لگن های مسی برجسته و منقش این شهر با نقش های برجسته از گل و گیاه و با لگن های کنگره دار مزین شده و برای صدور به بلاد چین و کناره های مدیترانه آن روز مهیا شد، اما متاسفانه از این نوع آفتابه لگن های عتیقه که یادگار تکامل صنایع دستی زنجان در ادوار هزاره و پیش از هزاره اول بود، چیزی باقی نمانده و بیشتر آنها رهسپار کوره های ذوب مس شد.
با ممنوعیت استفاده از طلا و نقره برای ساخت ظروف در دوره اسلامی، روند استفاده از فلزاتی چون مس رواج یافت چون مس فلزی چکش خوار، شکل پذیر با قابلیت تورق و مفتول شدن و اجرای تزئینات مختلفی چون مشبک کاری، قلمزنی، حکاکی، فلزکوبی، ترصیع و کنده کاری بود.
هم اکنون ظروف مسی با استفاده از ورق مس و روش چکش کاری گرم و سرد ساخته می شود و فرم دهی ورق مس به روش چکش کاری، دندانه دار کردن لبه هایی که به هم متصل می شود، باز کردن دندانه ها به روی هم، چفت کردن و چکش کاری آنها، اضافه کردن بار "تنه کار و برنج" و گرم کردن و چکش کاری مجدد آن مهمترین مراحل کار مسگری است.
زنجان در تولید مس جایگاه اول کشوری را به خود اختصاص داده است
مدیرکل میراث فرهنگی استان زنجان گفت: زنجان در تولید صنایع فلزی رتبه سوم و در تولید مس نیز جایگاه اول کشوری را به خود اختصاص داده است.
صنعت مس استان زنجان بیش از هزار و ۵۰۰ سال قدمت دارد و اکنون بیش از یک هزار و ۲۵۰ کارگاه مسگری اعم از کارگاه های بزرگ و کوچک در زنجان فعال هستند
سعید صفوی افزود: صنعت مس استان زنجان بیش از هزار و ۵۰۰ سال قدمت دارد و اکنون بیش از یک هزار و ۲۵۰ کارگاه مسگری اعم از کارگاه های بزرگ و کوچک در زنجان فعال هستند که بیش از هشت هزار تن مس در استان تولید می کنند.
وی ادامه داد:مس یکی از شناخته شده‌ترین محصولات صنایع دستی استان است که به صورت سنتی تولید می شود و این یک امتیاز برای مس زنجان است.
مدیرکل میراث فرهنگی،گردشگری استان زنجان با بیان اینکه فروش مس در تمام کارگاه های بزرگ مسگری در زنجان با برندهای ثبت شده صورت می گیرد گفت: از ۳۰۰ رشته حدود ۵۰ رشته صنایع دستی در حوزه فلزات است و زنجان در تولید صنایع دستی فلزی رتبه اول را دارد.
صفوی با اشاره به لزوم فعال شدن معادن مس برای حل مشکل مسگران زنجانی گفت: مهم ترین موضوع در افزایش بهره وری وجود واحدهای فرآوری مس است که نبود آن تولید را سخت تر می کند.
وی گفت: بیش از سه هزار نفر در صنعت مسگری مشغول هستند و نسبت به سالهای ۹۵و ۹۶ که اوج صنعت مس در زنجان بود امروز وضعیت فروش پایین تر است اما خوشبختانه صنعت مس و مسگری در استان زنجان پس از سال‌ها احیا شده است. در دهه های گذشته صنعت مس استان دچار افول شده بود ولی امروز توانسته جایگاه خود را تثبیت کند.
صنعتگران مسگر که کوله باری از تجریه و مهارت اندوخته اند، معتقدند اگر این هنر حمایت نشود به ورطه فراموشی سپرده می شود و آینده نامعلومی را در برابر خود خواهد داشت.
نظر شما