بازگشت دوباره خاموشی ها|نیروگاه های حرارتی در پایان خط| خسارت خاموشی ها ۱۰۰ برابر هزینه تولید برق

سهیلا روزبان، بازار: «تابستان سختی در راه است» این همان جمله ای است که علی اکبر محرابیان وزیر نیرو در مراسم تودیع و معارفه مدیرعامل جدید توانیر آن را مطرح کرده است. افزایش متوسط دما در حالی انتظارها برای مصرف برق را بیشتر کرده که به دلیل کاهش بارندگی ها در عمل امکان استفاده از نیروگاه های برق آبی هم وجود ندارد. شاید این دو عامل در کنار هم باعث شده که سکاندار ساختمان نیایش ماه ها پیش از شروع پیک مصرف نسبت به تامین برق در روزهای گرم بهار و تابستان ابراز نگرانی کند. در کنار عوامل طبیعی موثر در افزایش مصرف، عوامل انسانی متعددی هم وجود دارد که شرایط را برای صنعت برق سخت کرده است. بر اساس آنچه علی نیکبخت رییس هییت مدیره انجمن صنفی نیروگاه های کشور می گوید: مشکل اصلی صنعت برق مربوط به سیاست گذاری های اشتباه است. سیاست گذاری هایی که به نظر من تغییری در آنها ایجاد نشده است. به همین دلیل پیش ببنی می کنم که در تابستان ۱۴۰۳ شرایط بدتری را نسبت به سال ۱۴۰۲ داشته باشیم.

به گفته او، اصرار به ثابت نگه داشتن قیمت برق آن در شرایطی بود که قیمت ارز بیش از ۵۰ برابر شده و تورم بالایی بر کشور حاکم است، بحران بزرگی را در صنعت برق ایجاد کرده است. نه تنها درآمدهای موجود در این صنعت دیگر هیچ جذابیتی برای سرمایه گذاران ندارد، بلکه نگهداری و تعمیرات نیروگاه ها از محل بودجه های حاصل از فروش برق، هم دیگری شدنی نیست.

نیکبخت که پیر شدن نیروگاه های حرارتی را مهم ترین تهدید صنعت برق می داند، می گوید: عمده نیروگاه های برق حرارتی(نیروگاه های سیکل ترکیبی و بخار) که بیشترین سهم از تولید برق را بر عهده دارند، امروز حداقل ۱۵ تا ۲۰ سال سن دارند. به عبارت دیگر ما در حال نزدیک شدن به پایان عمر نیروگاه های حرارتی خود هستیم.

متن کامل گفتگو با علی نیکبخت رییس هییت مدیره انجمن صنفی نیروگاه های کشور را در ادامه می خوانید:

*نگاهی به وضعیت سرمایه گذاری های صورت گرفته در صنعت برق نشان می دهد که از حدود یک دهه پیش سرمایه گذاری در این صنعت متوقف شده است. چه شد صنعتی که متاسب با نیاز و حتی بیش از نیاز کشور در حال توسعه بود، به چنین سرنوشتی دچار شده است؟

به واسطه سیاست گذاری های درست بعد از جنگ شاهد بلوغ و بومی سازی صنعت برق بودیم. این بلوغ ابتدا در صنایع توزیع و انتقال اتفاق افتاد. بعد از آن با تولد مجموعه های بزرگی، تولید در سایر بخش های این صنعت هم آغاز شد. البته در کنار مجموعه های بزرگ، مجموعه های کوچک زیادی هم رشد کردند. حالا این شرکت ها به عنوان شرکت های مهندسی و احداث این توان را دارند که خاستگاه های تولید و تامین برق را در حوزه های تجدید پذیر و حرارتی باشند. صنعت برق که در دهه های گذشته شاهد رشد و شکوفایی خوبی بوده، حالا به دلیل سیاست گذاری های اشتباه در مقوله قیمت گذاری دچار انحراف شده است.

اصرار به ثابت نگه داشتن قیمت برق آن در شرایطی بود که قیمت ارز بیش از ۵۰ برابر شده و تورم بالایی بر کشور حاکم است، بحران بزرگی را در صنعت برق ایجاد کرده است. نه تنها درآمدهای موجود در این صنعت دیگر هیچ جذابیتی برای سرمایه گذاران ندارد، بلکه نگهداری و تعمیرات نیروگاه ها از محل بودجه های حاصل از فروش برق، هم دیگری شدنی نیست

*کدام یک از سیاست های دولت ها در طول سال های گذشته بیشترین آسیب را به این صنعت وارد کرده است؟

در طول یک دهه اخیر حداقل افزایش قیمت ها را را در بخش تولید شاهد بودیم. اصرار به ثابت نگه داشتن قیمت برق آن در شرایطی بود که قیمت ارز بیش از ۵۰ برابر شده و تورم بالایی بر کشور حاکم است، بحران بزرگی را در صنعت برق ایجاد کرده است. نه تنها درآمدهای موجود در این صنعت دیگر هیچ جذابیتی برای سرمایه گذاران ندارد، بلکه نگهداری و تعمیرات نیروگاه ها از محل بودجه های حاصل از فروش برق، هم دیگری شدنی نیست؛ یا حداقل می توان گفت که بسیار پیچیده و مشکل شده است. به عبارتی باید بگویم که قیمت گذاری دستوری و عرضه برق به قیمت غیر واقعی روی نگهداشت درست و ارتقای ناوگان نیروگاهی کشور هم اثر منفی گذاشته است.

از طرفی در شرایطی که وزارت نیرو نقش خریدار، فروشنده، تنظیم‌گر و... را بر عهده دارد و بهای برق به هیچ عنوان تناسبی با هزینه‌های تولید و انجام تعمیرات ندارد، به دلیل نبود توجیه اقتصادی برای سرمایه‌گذاری افزایش ظرفیت توسط بخش خصوصی تقریبا امری غیرممکن است. به نظر من در سال‌های آینده باید منتظر افزایش ناترازی برق باشیم. ناترازی که بیش از همه دودش در چشم صنایع رفته و حتی بخش خانگی را هم در برخواهد گرفت.

متاسفانه نوعی بی عدالت در پرداخت مطالبات پیمانکاران صنعت برق ایجاد شده است. در واقع دولت به جای اینکه توجه بیشتری به نگهداشت نیروگاه ها و ظرفیت فعلی تولید برق داشته باشد، بخش زیادی از درآمدهای خود به بخش های احداثی تزریق می کند

*شرکت های تعمیر و نگهداری هم اکنون چقدر از دولت طلب دارند؟

امروز عمده شرکت های فعال در صنعت برق مطالبات بسیار سنگینی را از دولت دارند. این مطالبات مانع توسعه در بخش های مختلف شده است. نه تنها توسعه در کشور متوقف یا به شدت کند شده بلکه بسیاری از شرکت های فعال در این صنعت در حال مهاجرت به سایر صنایع دیگر هستند. این تهدید بسیار جدی در زمینه تعمیرات و نگهداری و بهره برداری محسوب می شود که متاسفانه مسئولین چشم خود را روی آن بسته و بی اعتنا به عواقبی که اقتصاد کشور را تهدید می کند، همین سیاست های اشتباه را ادامه می دهند.

باید اشاره کنم که مجموع مطالبات شرکت های تعمیرات و نگهداری حداقل چیزی حدود ۳ هزار میلیارد تومان مطالبات است. البته این رقم جدای از مطالباتی است که شرکت های تولید کننده برق از وزارت نیرو دارند. البته تنها مشکل ما حجم بالای بدهی دستگاه های دولتی به شرکت های تعمیرات و نگهداری نیست. متاسفانه نوعی بی عدالت در پرداخت مطالبات پیمانکاران صنعت برق ایجاد شده است. در واقع دولت به جای اینکه توجه بیشتری به نگهداشت نیروگاه ها و ظرفیت فعلی تولید برق داشته باشد، بخش زیادی از درآمدهای خود به بخش های احداثی تزریق می کند.

دولت در شرایطی بخش زیادی از محل درآمدهای خود منابعی زیادی را به پروژه هایی که بهره برداری از آنها بیش از ۳ الی ۴ سال زمان می برد، تزریق می کند که اختصاص اعتبار برای پروژه های کوتاه مدت همچون مثل خنک کاری ورودی هوا صورت نمی گیرد و پول کافی را در اختیار بنگاه ها قرار نداده نمی شود.

*عدم انجام به موقع فرآیند تعمیرات و نگهداری چه خطراتی را می تواند به همراه داشته باشد؟ آیا در شرایط فعلی احداث نیروگاه ها مهم تر از پروژه های مربوط به تعمیرات و نگهداری نیست؟

این تصور کاملا اشتباه است. اطلاعات جمع آوری شده توسط ما نشان می دهد که هزار مگاوات از ظرفیت آماده تولید برق کشور در تابستان سال گذشته به دلیل اجرا نشدن تعهدات پیمانکاران کم شد. با توجه به کسری حدود ۱۵ هزار مگاواتی این رقم قابل ملاحظه ای در صنعت برق محسوب می شود. ضمن اینکه هزینه ای که برای تعمیرات و نگهداری نیاز است، قابل مقایسه با سرمایه لازم برای احداث یک نیروگاه نمی تواند باشد.

*دولت سیزدهم اعلام کرده که در طول ۴ سال ۴۰ هزار مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور افزوده خواهد شد. این وعده را تا چه اندازه دست یافتنی می دانید؟

مشکل اصلی در صنعت برق به سیاست گذاری های اشتباه در آن برمی گردد. به نظر من تغییری در وضعیت سیاست گذاری ها ایجاد نشده و به همین دلیل پیش ببنی می کنم که در تابستان ۱۴۰۳ شرایط بدتری را نسبت به سال ۱۴۰۲ خواهیم داشت. ضمن اینکه عدم آمادگی واحد هایی که با هزینه هنگفتی در سال های گذشته احداث شده، صرفا به دلیل اینکه در دوره تعمیرات قطعه های آن تامین نشده، خسارت سنگینی را به کشور وارد می کند.

بر اساس برآوردهای جهانی که در این حوزه صورت گرفته خاموشی ها ۱۰۰ برابر عددی که برای تولید برق هزینه شده را به اقتصاد آسیب وارد می کند. یعنی اگر هزینه تولید برق ۶ سنت برآورد شود، خسارتی که خاموشی ها به GDP کشور وارد می کند را می توان حدود ۶ دلار برآورد کرد

*عددهای مختلفی درباره خسارت حاصل از خاموشی ها و قطعی برق در واحدهای تولیدی اعلام شده است. به نظر شما عقب ماندگی در صنعت برق چه خسارتی را به اقتصاد ایران وارد می کند؟

به باور من هزینه های خاموشی در کشور به درستی احصا نشده است. بر اساس برآوردهای جهانی که در این حوزه صورت گرفته خاموشی ها ۱۰۰ برابر عددی که برای تولید برق هزینه شده را به اقتصاد آسیب وارد می کند. یعنی اگر هزینه تولید برق ۶ سنت برآورد شود، خسارتی که خاموشی ها به GDP کشور وارد می کند را می توان حدود ۶ دلار برآورد کرد. البته چنین محاسبات دقیقی در کشور ما وجود ندارد.

دولت گمان می کند که توانسته مشکل خاموشی ها را حل کند. گویا اما فراموش کرده که برای تامین برق بخش غیر مولد جامعه بخش مولد جامعه را فدا کرده است. سیاست گذاری های کشور باید به گونه ای باشد که صنعت و روشنایی هر دو حفظ شوند اما شاهد بودیم که در تابستان ۱۴۰۲ بعضی از شهرک های صنعتی ۲ الی ۳ روز در هفته برق نداشته و خطوط تولید خود را متوقف کرده بود. خیلی دردناک است که بگویم بعد از سالیان سال، خاموشی ها دوباره به کشور برگشته است.

با توجه به افزایش نرخ تورم و رشد قیمت ها، تعمیرات معمولا چه هزینه ای را به صاحبان نیروگاه ها تحمیل می کند؟

اورهال یک واحد معادل درآمد یک سال آن واحد است. به عبارت دیگر اگر قرار باشد هر ۳ سال یکبار یک واحد نیروگاهی به تعمیرات برود، بنگاه نه تنها سودی برای سرمایه گذاری نخواهد داشت، بلکه باید تمام درآمد خود را صرف تعمیرات واحد بکند. بدون شک چنین شرایطی به هیچ وجه برای سهامداران و ذی نفعان قابل پذیرش و مطلوب نیست.

*به طور متوسط نیروگاه ها هر چند سال یکبار به اورهال دارند؟

اورهال واحدهای گازی به طور متوسط هر ۳ الی ۴ سال باید صورت گیرد. در واحدهای بخاری این بازه زمانی حدود ۷ تا ۸ سال است.

*اما با توجه به وضعیت پرداخت ها از سوی وزارت نیرو، آیا صاحبان نیروگاه ها قادر به پرداخت هزینه های تعمیرات و نگهداری هستند؟ آیا این مساله در زمان مشخص خود انجام می شود یا اینکه به دلیل مشکلات مالی نیروگاه دارها مدام به عقب می افتد؟

به دلیل مشکلاتی که در تامین نقدینگی وجود دارد حداقل تعمیرات نیروگاه ها با یک سال تاخیر در حال انجام است.

خطری که به نظر من به شدت صنعت برق را تهدید می کند، پیر شدن ناوگان حرارتی کشور است. عمده ناوگان برق حرارتی ما شامل نیروگاه های سیکل ترکیبی و نیروگاه های بخار که بیشترین سهم را از تولید برق را بر عهده دارند، امروز حداقل ۱۵ تا ۲۰ سال دارند. به عبارت دیگر ما در حال نزدیک شدن به پایان عمر نیروگاه های حرارتی خود هستیم

*مهم ترین چالشی که صنعت برق کشور را تهدید می کند، چیست؟

خطری که به نظر من به شدت صنعت برق را تهدید می کند، پیر شدن ناوگان حرارتی کشور است. عمده ناوگان برق حرارتی ما شامل نیروگاه های سیکل ترکیبی و نیروگاه های بخار که بیشترین سهم را از تولید برق را بر عهده دارند، امروز حداقل ۱۵ تا ۲۰ سال دارند. به عبارت دیگر ما در حال نزدیک شدن به پایان عمر نیروگاه های حرارتی خود هستیم.

*در چه سنی معمولا نیروگاه ها به پایان عمر خود می رسند؟

پایان عمر یک نیروگاه معمولا ۲۰ سال اعلام می شود. این افزایش سن نیروگاهی به این معناست که ما به سرویس های پیشرفته تر و گران تری نیاز داشته و باید ۲ الی ۳ برابر هزینه تعمیرات اساسی یک واحد معمولی را باید صرف این نیروگاهها بکنیم. باید تاکید کنم که هر روز عقب افتادن تعمیرات و نگه داشت ضعیف نیروگاه ها، هزینه ها را افزایش می دهد. این قاعدتا منجر به نابود شدن نیروگاه ها خواهد شد.

با ۵۰ میلیون یورو سرمایه گذاری روی نیروگاه های قدیمی می توانیم ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون یورو صرفه جویی در مصرف گاز داشته باشیم. فعالین این حوزه تشنه انعقاد قراردادهای بهبود راندمان هستند اما متاسفانه مشکلات مربوط به تامین برق روی چنین مسائلی سایه انداخته است. دوستان در وزارت نیرو سعی می کنند که پیمانکاران خود را نبینند

*یعنی نیروگاه های قدیمی را باید کنار گذاشت؟

منظور من رسیدگی و اورهال نیروگاه هاست. جالب است که بدانید با ۵۰ میلیون یورو سرمایه گذاری روی نیروگاه های قدیمی می توانیم ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون یورو صرفه جویی در مصرف گاز داشته باشیم. فعالین این حوزه تشنه انعقاد قراردادهای بهبود راندمان هستند اما متاسفانه مشکلات مربوط به تامین برق روی چنین مسائلی سایه انداخته است. دوستان در وزارت نیرو سعی می کنند که پیمانکاران خود را نبینند. با همه این مشکلات اما ما امیدواریم که بتوانیم کنار صنعت برق بمانیم.