بازار؛ گروه بین الملل: از پایان جنگ سرد تا امروز، دنیا با یک نظام بین‌الملل در حال گذار روبرو بوده است. بلوک غرب به رهبری ایالات متحده آمریکا ازطریق نهادهای چندجانبه گرایانه و مداخله‌های نظامی درکشورهای دیگر بر دنیای سیاسی جهان حاکم بوده است. همین بلوک غربی بعدها با مرکزیت اروپا، کوشید نظام لیبرال دموکراسی غربی را در جهان پیاده کند. همین رویکرد به واشنگتن این اجازه را می‌داد تا به مداخله‌های خود در عراق و افغانستان مشروعیت ببخشد اما سبب بروز خلاء قدرت در هر دو کشور مذکور و افزایش میزان جنگ و درگیری در این کشورها شد و به دنبال آن، رویکردهای جدید در فضای سیاسی جهان ظهور یافت و قدرت پیدا کرد.
درنهایت شاهد آن هستیم که این «وضعیت موجود» در دنیای سیاسی جهان که ایالات متحده تعریف کرده با چالش‌های قابل توجه ازجانب روسیه و چین و همچنین قدرتهای در حال ظهور ازقبیل هند و برزیل و ترکیه مواجه شده است.
در حالی که آمریکا تلاش می کند تا هژمونی خود را بازیابد، کشورهای دیگر متعاقباً مجبور می‌شوند برای جلوگیری از تسلط بر خود، توانایی‌های ملی و استقلال راهبردی خود را افزایش دهند. این امر سبب ایجاد رقابت‌های تسلیحاتی جدید، رقابت های فناوری جدید و همچنین گسترش بلوک‌های جایگزین با غرب مانند بریکس، سازمان همکاری شانگهای و غیره شده است. آمریکا چه بخواهد چه نخواهد این واقعیت چندقطبی است که در ابتدا به دنبال جلوگیری از شکل‌گیری آن بود.
باید گفت آنچه جهان با آن روبروست به بیان جان ایکنبری نظریه پرداز روابط بین الملل و سیاست خارجی آمریکایی تغییر قدرت جهانی و افول قدرت آمریکا و تغییر نظام تک قطبی در جهان است. قدرت و لیبرالیسم غربی رو به افول و قدرت شرقی پیش از این متولد شده و در حال تکامل است. نظمی که قطعاً تک قطبی نخواهد بود و هژمون مطلق شکل نخواهد گرفت بلکه جهان شاهد نظم چند قطبی خواهد بود.
شکل‌گیری نظام جدید فرجامی حتمی است که تغییر و تحول بازیگران قدرت بخشی از آن خواهد بود. نظامی که در راستای تمرکززدایی و عبور از نظم تک قطبی به سوی جهان پسا آمریکایی چند قطبی طی الطریق خواهد کرد. نظام جدیدی که چند جانبه گرایی با محوریت سازمان‌های منطقه‌ای و بین المللی با هدف امنیت وجودی و رفاهی با همکاری و تشریک مساعی میسر خواهد شد.
خبرنگار بازار در گفتگو با «رابرت شاپیرو» استاد دانشگاه کلمبیا آمریکا به این موضوع پرداخته است که در ادامه می آید. وی نویسنده کتاب‌های «پنجاه سال روند در اولویت‌های سیاست آمریکایی‌ها»، «سیاستمدارها نگران نیستند: دستکاری سیاسی و از دست دادن پاسخ‌دهی دموکراتیک»، «راهنمای افکار عمومی آمریکا و رسانه‌های آکسفورد» و «فروش ترس: ضد تروریسم، رسانه‌ها و افکار عمومی» است.
*برخی معتقد هستند که شیفت قدرت در نظم جهانی از غرب به شرق رخ داده و این وضعیت تثبیت شده است. در مقابل برخی نیز معتقد هستند که این نظم جدید هنوز در حال گذار است و تثبیت نشده است. ارزیابی شما چیست؟
تاکنون مسائل و معضلات مهمی در عرصه بین الملل ایجاد شده که ایالات متحده امریکا به تنهایی قادر به حل آن ها نبوده و نیاز به همکاری سایر کشورها داشته است. امریکا و متحدانش باید بپذیرند که قدرت آنها در حال افول بوده و چین و هند و سایر کشورهای نوظهور در حال به چالش کشیدن نظم مورد نظر آنها در سیستم بین الملل هستند. تغییر در الگوی توزیع قدرت جهانی و گذار تدریجی آن به سمت شرق موضوعی است که به تدریج آشکار می شود و گریزی از آن نیست.
*به نظر شما نظم نوین جهانی جنبه قطبی خواهد داشت. به عبارت دیگر آیا شاهد قطب بندی های شدید و مخاصمه آمیز در این نظم خواهیم بود؟
با توجه به وابستگی متقابل کشورها به یکدیگر هم از لحاظ اقتصادی و فناوری هم از نظر فرهنگی می توان گفت در نظم نوین جهانی در آینده از شدت درگیری ها میان قطب ها کاسته خواهد شد اما این امر به معنای نبود درگیری و جنگ در نظام بین الملل نخواهد بود.
*تاثیر این نظم جدید بر مناطق چه خواهد بود؟ آیا بازیگران منطقه ای امکان مانور بیشتری در این گونه نظم خواهند داشت؟
در نظم هژمونیک به رهبری ایالات متحده امریکا مناطق و کشورهای مهم منطقه ای از قدرت چانه زنی، ائتلاف و مانور کمتری برخوردار بودند. در نظم نوین ما شاهد افزایش نقش بازیگران مهم منطقه ای در مدیریت مسائل منطقه و حل و فصل منازعات خواهیم بود.
*به نظر می رسد کانون توجه در نظم جدید جهانی منطقه ایندو-پاسیفیک خواهد بود. آیا با این ارزیابی موافق هستید؟
می توان گفت منطقه ایندو-پاسیفیک یکی از پویاترین مناطق از نظر اقتصادی در جهان امروز است. ظهور چین به عنوان مهمترین رقیب اقتصادی و فناوری امریکا در طی دهه اخیر بر اهمیت و چایگاه آن افزوده است. از طرفی هند به عنوان یکی از قوی ترین اقتصادهای جهان در این منطقه حضور دارد. تمایل امریکا به محدود کردن قدرت چین و تمایل هند به همکاری اقتصادی و تجاری بیشتر با امریکا بر اهمیت این مطقه افزوده است.
*رقابت آمریکا و چین در نظم جدید جهانی به چه صورت خواهد بود؟ رقابتی یا تخاصم؟
ایالات متحده آمریکا همچنان به چین به عنوان رقیبی جدی می نگرد که خواهان به چالش کشیدن قدرت آن در سراسر جهان از جمله در منطقه خاورمیانه است. رقابت این دو کشور در نظم نوین جهانی رقابتی توام با همکاری و تعارض خواهد بود و به علت وابستگی متقابل فناوری و اقتصاد نمی توان از تعارض کامل در روابط آنها صحبت کرد مانند آنچه در جنگ سرد میان امریکا و شوروی شاهد بودیم.
نظر شما