بابک کردوانی پدر علم کویرشناسی ایران در گفت و گو با خبرنگار بازار، درباره تغییر اقلیمی که در کشور مشاهده می شود، گفت: این تغییر اقلیم در سایر کشورها و به طور کلی در کره زمین قابل مشاهده است؛ اکنون کره زمین نسبت به قبل گرم تر شده است.
کردوانی افزود: از سال های ۱۸۲۰ تا ۱۸۴۰ که انقلاب صنعتی آغاز شد، گرم شدن زمین روز به روز رو به افزایش رفت. از عمده دلایل آن این است که گاز کربن دی اکسید اجازه نمی دهد اکسیژن به سمت بالا حرکت کند و با خود حرارت را به نقاط بالایی زمین انتقال دهد؛ همچنین گاز متان تولیدی نیز موجب افزایش دمای کره زمین شده است.
این جغرافیدان ادامه داد: با گرم شدن دمای کره زمین ۲ اتفاق عمده روی داده است. عمدتا مناطقی که باران کم می بارید، کم بارش تر از قبل شده است و مناطقی که بارش زیادی داشت، پربارش تر شده است و به این دلایل بی نظمی های بیشتری را نسبت به دهه های گذشته مشاهده می کنیم؛ این بی نظمی ها را بیش از همه می توان در میزان بارش ها مشاهده کرد.
کردوانی گفت: امروزه تاثیرات تغییر دمای کره زمین را می توان به شکل دیگری نیز مشاهده کرد. به طور مثال گیاهانی که در چند دهه گذشته در دمای دشت می روییدند، امروز در دمای محیط کوهستان می رویند و دمای ماه های سال نیز نسبت به دهه های گذشته تغییر یافته اند. به طور مثال می گویند ۱۵ اسفند روز درختکاری است، در حالی که این زمان باید یک ماه جلو بیفتد.
پدر علم کویرشناسی ایران درباره وضعیت آلودگی های هوای موجود در کشور اظهار داشت: بنده ۹۰ سال سن دارم ولی تا کنون چنین آلودگی شاهد نبوده ام. آلودگی هوای کشور و خصوصا شهرهای بزرگ با دمای زمین ارتباط دارد. ۱۵ درصد از گرما به دلیل تابش مستقیم نور خورشید و ۸۵ درصد از آن به دلیل انعکاس این نور و در پی آن ماندن گرما در سطح زمین است و در تابستان آلودگی با گرما به سمت بالا میرود. ولی در زمستان که هوا سرد است، این هوای سرد نمی تواند به همراه آلودگی های موجود در آن به سمت بالا حرکت کند و به همین دلیل هوا در نقاط پایینی ماندگار می شود که در پی آن آلودگی نیز ماندگار خواهد شد و مشکلات بسیاری را به وجود می آورد.
وی ادامه داد: در هوای تهران که گوگرد فراوانی در آن موجود است، با اکسیژن هوا ترکیب می شود و و اکسید گوگرد تشکیل می دهد که بسیار خطرناک است و همچنین اسید سولفوریک تولید می شود که بسیار آسیب زا است. ما علاوه بر اینکه باعث افزایش دمای کره زمین شده ایم، هوا را نیز به شکل خطرزایی آلوده کرده ایم که بااستاندارد نبودن خودروها، نیروگاه ها، کارخانجات، منازل مسکونی، سوخت نامناسب و... در کنار افزایش جمعیت شهرهای بزرگ، آلودگی سال به سال در حال تشدید است.
بارش های یک سال سیستان و بلوچستان در طول یک روز
وی با اشاره به اینکه در سیستان و بلوچستان باران هایی که باید طی یک سال می بارید، در طول یک شبانه روز بارید اضافه کرد: بارش هایی که در جنوب کشور و چند روز گذشته در سیستان و بلوچستان شاهد بودیم، عمدتا به این دلیل است که از اقیانوس هند رطوبتی به نام رودهای هوایی وجود دارند که شدیدا بارش زا هستند و مشاهده کردید که چطور این بارش ها در سیستان و بلوچستان مشکل ایجاد کرد.
کردوانی درباره سیل های به وقوع پیوسته اخیر نظیر سیستان و بلوچستان در کشور و عمده دلیل آن گفت: اینکه می گویند لایروبی نشدن رودخانه ها دلیل به وقوع پیوستن سیل سیستان و بلوچستان است، نظریه کاملا اشتباهی است، چراکه شاید اگر این لایروبی انجام میشد، شدت خسارات افزایش می یافت. به طور مثال شما فکر کنید حوضی وجود دارد که بخواهیم میزان آب مشخصی به آن بریزیم؛ حال اگر داخل این حوض گل ولای جمع شده باشد، آب کمتری در حوض جای میگیرد و آب سرریز می شود.
لایروبی نشدن رودخانه ها دلیلی بر وقوع سیل نیست
این جغرافیدان ادامه داد: لایروبی کردن رودخانه ها نیز به همین صورت است و اگر سطح کف رودخانه لایروبی شود، گل ولای ناشی از آن توسط آب روان به پشت سد می رود و مانند داخل همین حوض که به آن اشاره شد، پشت سد جمع شده، حجم را اشغال می کند و فضای آب کمتری در پشت سد باقی می ماند که در نتیجه، آن سد خصوصا هنگام بارندگی ها با حجم انباشت گل و لای جوابگوی میزان آب ورودی نخواهد بود و برای جلوگیری از سرریز، شکسته شدن سد و خرابی های فراوان ناشی از آن مجبور می شوند، ورودی سد را تا حد امکان باز کنند.
وی بیان کرد: در سیل هایی که در ابتدای سال شاهد بودیم، وضعیت تا حدودی به گونه دیگری بود. به طور مثال در سیل گلستان، رودهای این استان اغلب به گونه ای است که حاشیه و لبه های آن با دشت فاصله چندانی ندارد و با افزایش دبی، آب از حاشیه رود طغیان کرده و سیل ایجاد می کند. در استان هایی نظیر گلستان که چنین شرایطی دارد، باید هر دو یا سه سال یکبار دو طرف رودخانه با بلوک های سیمانی پیش ساخته یا گونی سیمانی مقاوم بندکشی شود و سنگ بلوک های پیش ساخته را در حاشیه دو طرف رود قرار دهند تا آب بالا نیاید و شاهد سیل های ویرانگر نشویم ولی در سایر نقاط نمی توان گونی سیمانی قرار داد و هر مکانی شرایط خاص خود را دارد.
رسوبات انباشت در پشت سد دز عامل سیل خوزستان شد
کردوانی اضافه کرد: سیلی که در خوزستان آمد، وزارت نیرو اعلام کرد که رسوب بسیاری پشت سد جمع شده بود که هنگام بارندگی شدید، گل و لای را با خود به پشت سد دز آورده بود که این رسوبات باعث شده بود تا علی رغم سرریز شدن سد ولی حجم آب کمتری پشت آن جای بگیرد و مجبور به بازکردن دریچه های سد برای جلوگیری از شکسته شدن شوند؛ پس بالادست هیچ رودخانه ای در هیچ مکانی نباید لایروبی شود، زیرا در این صورت مخزن سد از گل و لای پر می شود. پشت سد لتیان، کرج و... این مشکل مشاهده می شود که از ۱۰۰ متر ارتفاع سد، ۶۰ متر آن رسوبات و گل و لای و تنها ۴۰ متر از آن آب است.
این جغرافیدان ادامه داد: باید ۳۰ متر از ارتفاع آب سطح پشت سد خالی باشد تا در فصل بهار که برفها یکباره آب می شوند و با اندک بارشی حجم آب بالا می آید، مجبور به باز کردن دریچه سد نشوند؛ همچنین از ساخت و ساز در حاشیه رودخانه ها که به صورت غیرمجاز هستند، جدا ممانعت به عمل آید.
لزوم پاکسازی رسوب پشت سدها برای جلوگیری از ایجاد سیل و شکسته شدن سدها
وی در ادامه گفت: لذا پشت سد باید پاک نگه داشته شده و هر زمانی که رسوب گرفت، توسط ماشین های هیدرولیک پاکسازی شوند. لذا وزارت نیرو باید ماشین های هیدرولیکی به پشت سد وارد و اقدام به پاکسازی فضای آن کند. متأسفانه اکنون حاشیه رودخانه ها اشغال شده اند که بسیار خطرناک است و می تواند مشکلات بسیاری را ایجاد کند.
کردوانی خاطرنشان کرد: اکنون دریچه های سد لتیان ۱۰ سالی است که باز نشده و اگر هم باز شود تنها به سد ماملو می رسد و به کشاورزی اختصاص نمی یابد که مشکلات بسیاری را برای مردم ایجاد کرده است. در کشور ما کارها به صورت مناسب پیش نمی رود و مدیریت اصولی برای بحران وجود ندارد. همچنین مشکلات عوض اینکه رفع شوند، خود مسبب ایجاد مشکلات بیش تری می شوند.
مدیریت در زمینه آب کشور به گونه ای است که اگر باران نبارد، خشکسالی میشود و اگر باران ببارد، سیل می آید. لذا برای جلوگیری از طغیان ها نیز باید برنامه مدون و جدی وجود داشته باشد. به طور مثال آب گرفتگی ها در تهران و سایر شهرهای کشور نیاز به مدیریت جامع و جدی دارند تا بحران های بیش تری ایجاد نشود. این مدیریت ها باید از بالای کوه ها که آغاز مسیر آب های روان است وجود داشته باشد تا هنگامی که آب به نقاط پست می رسد.
برنامه مدونی در مدیریت کشور مشاهده نمی شود
وی با اشاره به نبود برنامه مدون در مدیریت امورات کشور علی الخصوص حوزه آبخیزداری گفت: نبود تسهیلات، امکانات لازم برای کشاورزی و دامپروری و در پی آن وجود نداشتن درآمد کافی موجب مهاجرت از روستاها به سمت کلان شهرها و شهرهای بزرگ شده است که این موضوع نیز نیاز به مدیریت دارد.
پدر علم کویرشناسی ایران اظهار داشت: اگر یک شخص خارجی به روستاهای گرمسار سفر کند، می گوید بی شک این شهر از پیشرفته ترین شهرها در زمینه آبخیزداری و مدیریت مصارف و منابع است ولی محصول پنبه ای که باید آبان ماه برداشت می شد، ولی به دلیل کمبود نیروی انسانی در شهرستان ها هنوز جمع نشده است؛ چون قیمت پنبه به اندازه نصف سال گذشته است ولی هزینه کارگر ۳ برابر سال قبل است که اینها مشکلاتی بزرگ در کشور هستند ولی متأسفانه انگار توان مدیریت نیست.
احداث بلندترین سد جهان در ایران
کردوانی افزود: اکنون سد بختیاری بالادست سد دز، بلندترین سد جهان است که در دست ساخت قرار دارد. تاج این سد بیش از ۳۰۰ متر ارتفاع دارد و قرار است برای ذخیره مناسب آب و جلوگیری از تخریب ها مورد استفاده قرار گیرد.
نظر شما