سمیه شوریابی؛ بازار: مجید عبدالحمیدی کارشناس بازار رمایه و همراه رسانه تحلیل بازار نویسنده کتاب (سودآوری در بازارهای نوین مالی) می باشد، وی در بخشی از این کتاب به تشریح تاریخچه ابزارهای مشتقه مالی پرداخته و می گوید: ناپایداری و عدم قطعیت موجود در بازارهای سرمایه موجب شده است که معامله‌گران همواره به دنبال راه‌هایی برای کاهش ریسک های ناشی از نوسانات قیمت باشند، بدین منظور ابزارهای مشتقه مالی پا به عرصه ظهور گذاشتند.
در سال‌های اخیر بازار ابزارهای مشتقه از منظر معرفی ابزارهای جدید، رشد قابل توجهی داشته که البته پیچیدگی و بازده آنها نیز بیشتر شده است.
در بخشی از کتاب به نقل از مرتون میلر برنده جایزه نوبل آمده است: «قراردادهای آتی عظیم‌ترین ابتکار مالی ۲۰ سال گذشته هستند»، اولین بازاری که ابزارهای مشتقه مالی را معامله کرد در سال ۱۹۷۲ در شیکاگو بنا شد، این بازار بخشی از بورس کالای شیکاگو (CME) بود که به آن بازار پولی بین‌المللی (IMM) می‌گفتند و قراردادهای آتی ارز در آن معامله می‌شد، مغز متفکر آن لئو ملامد بود که او را به عنوان پدر قرارداد آتی می‌شناسند وی همچنین مدیرعامل CME نیز بود، در CME میلیون‌ها قرارداد معامله می‌شد به طوریکه در سال ۱۹۹۰ ارزش آنها حدود ۵۰ تریلیون دلار بود. قراردادهای آتی ارز، راه را برای ایجاد ابزارهای مشابه در CME، هیأت تجاری شیکاگو (CBOT) و بورس اختیار معامله شیکاگو (CBOE) هموار کرد، در دهه ۱۹۹۰ بورس‌ها قراردادهای آتی و اختیار معامله همه شاخص‌های سهام آسیایی و امریکایی را ایجاد کردند و موفقیت آنها موجب شد یک شبه شیکاگو به مرکز انتقال ریسک جهان تبدیل شود.
اختیار معاملات سال‌ها در بازارهای فرابورسی (OTC) معامله می‌شدند بدون اینکه عموم معامله‌گران از ارزش واقعی آنها با خبر باشند، اولین معاملات اختیار معامله در اروپا و آمریکا در قرن هفدهم انجام شد سال‌ها بعد، تعدادی از بنگاه‌های مالی گرد هم آمدند و قراردادهای اختیار خرید و قراردادهای اختیار فروش را ایجاد کردند تا با فراهم کردن یک مکانیسم معاملاتی، خریداران و فروشندگان را در یکجا جمع نمایند البته این بازار از دو کمبود رنج می‌برد؛ اول اینکه هیچ بازار ثانویه ای برای معامله قراردادها وجود نداشت و دیگر اینکه، هیچ مکانیسمی برای پایبند نگه داشتن فروشنده اختیار معامله به قرارداد وجود نداشت پس از آن، بلک، مرتون و شولز فرمول معروف بلک- شولز را اختراع کردند و CBOE به صورت ویژه برای معاملات اختیار معامله طراحی شد، بازار اختیار معاملات با چنان سرعتی رشد کرد که در اوایل دهه ۸۰ میلادی تعداد معاملات روزانه سهام پایه قراردادهای اختیار معامله از حجم معاملات سهام در بورس نیویورک بیشتر شد.
در سال‌های اخیر قراردادهای آتی شاخص سهام و نیز اختیار معامله شاخص سهام محبوبیت بسیار بیشتری نسبت به قراردادهای آتی و اختیار معامله سهام پیدا کرده است به ویژه در میان معامله‌گران نهادی که مشتریان عمده مشتقات وابسته به شاخص ها محسوب می‌شوند، حتی سرمایه گذاران کوچک‌تر نیز این ابزارها را مفید می‌دانند زیرا با شاخص‌های معروفی که سبد متنوعی دارند هم بسته هستند و استفاده از آنها راحت‌تر است.
در ایران نیز مانند سایر کشورها، قراردادهای آتی در ابتدا در بورس کالا راه‌اندازی شد، اولین معامله قرارداد آتی بر روی شمش یک اونسی طلا در یکم تیرماه ۱۳۸۷ انجام شد و بعد از آن، قرارداد آتی سکه بهار آزادی از پنجم آذرماه ۱۳۸۷ راه‌اندازی شد.
در ادامه قراردادهای آتی زیره، کنجاله سویا و زعفران نیز ارائه شد اما عوامل مختلفی مانند در دسترس نبودن بازار نقد پویا برای کنجاله سویا و زیره، افزایش نوسانات بازار نقدی سکه بهار آزادی، ایجاد صف های متعدد خرید یا فروش و افزایش حساسیت بازار نسبت به سکه بهار آزادی باعث شد تا پایان سال ۱۳۹۷، فقط قراردادهای آتی زعفران به کار خود ادامه دهند اما در تیرماه سال ۱۳۹۸ قرارداد آتی زیره سبز به قراردادهای موجود اضافه شد و در آذرماه ۱۳۹۵ قراردادهای اختیار معامله در بورس اوراق بهادار تهران فعال شد، دارایی پایه این قراردادها سهام شرکت‌های بزرگ پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بود، پس از آن قراردادهای اختیار معامله در بورس کالا نیز آغاز به کار کرد در حال حاضر قرارداد اختیار معامله سکه طلا و قرارداد اختیار معامله زعفران در بورس کالا معامله می‌شود.
در سال ۱۳۹۷ قراردادهای آتی سبد سهام با کارکرد شاخص سهام در بورس اوراق بهادار تهران ایجاد شدند این قراردادها که از شاخص‌های چند صنعت بزرگ مشتق شده‌اند ابزارهای مالی نوآورانه‌ای هستند که می‌توانند به معامله‌گران در کسب سود بیشتر و پوشش ریسک های سرمایه‌گذاری کمک کنند.
معامله قراردادهای آتی و اختیار معامله با پیچیدگی‌های بسیاری روبه‌رو است از جمله قیمت اختیار معامله از تغییرات قیمت دارایی پایه تأثیرپذیری زیادی دارد، فرآیند قیمت‌گذاری تا عادلانه اختیار معامله در شرایط واقعی بازار سخت است ضمن اینکه انجام این معاملات به دانش کافی نیاز دارد و سرمایه‌گذاری در این حوزه به پارامتر زمان حساس است و غیره، در این راه می‌توان از استراتژی‌هایی استفاده کرد که هم پیچیدگی‌ها و نیز ریسک کاهش یابد.
نظر شما