بی گدار به «برق» نزنید؛ اولویت برنامه و قانون، برآیند تجربه جهانی خودروهای برقی

امید محمدی؛ بازار: با شروع سال ۲۰۲۴ رقابت برای تولید خودروهای برقی در دنیا نسبت به گذشته بیشتر شده است. این رقابت در اروپا به جای رسیده که در فرانسه با پرداخت ۱۰۰ یورو در ماه مشتریان می توانند خودرو برقی بدون پیش پرداخت خریداری کنند. از سوی چین در تلاش برای کاهش قیمت لیتیوم در بازار جهت ارزان سازی خودروهای برقی است. در کشور ما نیز با جبر ناترازی در تامین و مصرف سوخت های فسیلی وزارت صمت «برقی سازی» حمل و نقل را دنبال کرد، هر چند این مهم با تحویل صنعت و بازار به کشور چین انجام شده، اما می توان به ورود صنایع خودروسازی به تولید محصولات پاک مشروط بر سیاستگذاری صحیح امیدوار بود، از همین رو مهم ترین رویدادهای صنعت خودرو برقی طی سال ۲۰۲۳ در دنیا و کشور را مورد بررسی قرار دادیم؛

مهم ترین رویدادهای خودرو برقی در اروپا و آمریکا

بازارهای اروپا و آمریکا رشد بسیار خوبی در فروش انواع خودروهای برقی داشتند، البته کاتالیزور این رشد مشوق های مالیاتی و قیمتی دولت ها بوده است. اروپا و آمریکا تاکید به رشد صنایع خودروهای برقی دارند و از گسترش خودروهای الکتریکی در چین هراسان هستند. تحلیل صنایع و بازار خودرو نشان می دهد رقابت برای تولید و فروش محصولات برقی میان خودروسازان اروپایی و آمریکایی با چین بیشتر خواهد شد. خودروسازان بزرگ چینی عرضه محصولات الکتریکی به خاورمیانه را به عنوان طرح توسعه تلقی و این مهم را فرصت رشد بزرگ خطاب می کنند. باتوجه به اینکه عربستان سعودی و امارات در حال برنامه ریزی برای سرمایه گذاری جهت ساخت خودروهای برقی است. باتوجه به اینکه کشور چین تولید مازاد خودروهای برقی دارد به دنبال بازاری مناسب جهت عرضه آن ها می گردد، خاورمیانه بهترین بازار برای عرضه خودروهای برقی چینی است.

در سال ۲۰۲۳ مهم ترین اخبار و رویدادهای خودرو برقی به دو برند «تسلا» و «بی وای دی» تعلق داشت، در سه ماهه پایانی سال میلادی گذشته بی وای دی توانست از تسلا پیشی بگیرد

نگاهی به بازار خودروهای برقی

در سال ۲۰۲۳ مهم ترین اخبار و رویدادهای خودرو برقی به دو برند «تسلا» و «بی وای دی» تعلق داشت، در سه ماهه پایانی سال میلادی گذشته بی وای دی توانست از تسلا پیشی بگیرد. راز موفقیت بی وای دی در بازار خودروهای برقی چین، استفاده از استراتژی تولید خودرو الکتریکی مقرون به صرفه است. هر چند که تسلا در فروش خودروهای برقی بازارهای جهانی فعلا رتبه نخست را دارد، اما در چین جایگاه دوم را از آن خود کرده است. سود آوری خودروهای برقی سال گذشته به چالش جدی برای تولید کنندگان تبدیل شد؛ چرا که میزان فروش افزایش یافت، از همین رو خودروسازان بزرگ برای رقابت با چین مجبور شدند محصولات خود را با سود حداقلی جهت رقابت به فروش برسانند. کارشناسان صنعت خودرو معتقد هستند که تقاضا برای خودروهای الکتریکی در سال میلادی جاری نسبت به سال ۲۰۲۳ افزایش چشم گیری خواهد داشت.

تغییرات تکنولوژی خودروهای برقی

در حال حاضر چین به فناوری باتری و زنجیره تامین خودروهای برقی تسلط کامل دارد، در سال میلادی گذشته تحول مهمی در بخش تولید باتری های جدید خودروهای برقی ایجاد شد و این موضوع بازار تحقیق و توسعه را داغ کرد. براین اساس صنایع خودروسازی اروپایی و آمریکایی جهت کاهش وابستگی به چین اقدام به سرمایه گذاری های گسترده در این حوزه کردند.

خودروهای برقی بیشتر از آنکه متعلق به صنعت خودروسازی باشند، متعلق به بخش انرژی هستند و تغییر به سمت وسایل نقلیه برقی نشان دهنده یک تحول اساسی با پیامدهای طولانی مدت برای صنعت انرژی است. پیش بینی محصولات مناسب در چرخه عرضه و تقاضا با تخمین انرژی مورد نیاز بسیار ضروری است، حتی با خوش بینانه ترین حالت گسترش خودروهای برقی در جهان، خودروهای با موتور احتراقی به تعداد قابل توجهی تا ۳۰ سال آینده همچنان وجود خواهند داشت. اما کشورهای پیشرو تلاش خود را برای کاهش مصرف سوخت ادامه می دهند تا محوریت تحولات حمل و نقل که محیط زیست است، فراموش نشود.

در ماه مارس سال میلادی گذشته اتحادیه اروپا قانون جدیدی پیشنهاد کرد که براساس آن ۹۰ درصد نیاز سالانه باتری باید توسط سازندگان این قاره تا ۲۰۳۰ تامین شود. لذا بازیافت به عنوان تکنولوژی مکمل و الزامی برای باتری ها در سال ۲۰۲۳ نسبت به گذشته بیشتر مورد توجه قرار گرفت. سال میلادی گذشته در کشورهای پیشرو تکنولوژی های شارژ هوشمند و شارژ دوطرفه برای استفاده بهینه از سیکل «انرژی سبز» در خودروهای برقی بسیار مورد استقبال قرار گرفت.

چین علاوه بر تسلط به زنجیره تامین جهانی مربوط به خودروهای برقی، ذخایر و منابع باتری این وسایل نقلیه را نیز تحت کنترل دارد

ذخایر و زنجیره تامین خودروهای برقی چه تغییراتی داشتند؟

چین علاوه بر تسلط به زنجیره تامین جهانی مربوط به خودروهای برقی، ذخایر و منابع باتری این وسایل نقلیه را نیز تحت کنترل دارد. دو سازنده بزرگ باتری در چین یعنی بی وای دی و کاتل نیمی از بازار جهانی را در اختیار داشتند، چین در حال حاضر کنترل فرآیند و موادحیاتی برای خودروهای برقی را در دست دارد. اقدام اخیر این کشور برای محدودیت صادرات گرافیت به عنوان یکی از مواداولیه اصلی باتری بزودی تاثیر منفی در تولید خودروهای برقی و زنجیره تامین جهانی خواهد داشت.

مسیر ژئو پلیتیک خودروهای برقی به کجاست؟

در اروپا خودروهای برقی چینی به عنوان یک راه حل و هم یک مشکل اساسی تلقی می شدند؛ زیرا محصولات برقی چینی مقرون به صرفه تر و البته کارآمدتر از سایر خودروهای برقی در دنیا هستند. تسلط احتمالی چین به بازار خودروهای برقی اروپا به عنوان تهدید برای اقتصاد قاره سبز شناخته می شود. از همین رو اتحادیه اروپا سال میلادی گذشته تصمیم گرفت یارانه خودروهای برقی چینی را قطع کند. این مهم عامل اصلی افزایش قیمت خودروهای برقی از سال میلادی فعلی در اروپا خواهد بود، در میان سایر کشورهای اروپایی فرانسه تنها کشوری است که محدودیت های بیشتری برای واردات خودروهای چینی اعمال کرده است.

همزمان با این مساله آمریکا نیز اقدام به ایجاد محدودیت های بیشتر برای واردات قطعات چینی جهت استفاده در خودروهای آمریکایی کرد. به هر حال آمریکا و اروپا وابستگی بسیار زیادی به زنجیره تامین چین دارند و ایجاد این محدودیت ها نمی تواند پیشرفت آن ها را کنترل کند. از سوی کمبود ریز تراشه ها هنوز یک بحث مهم سیاسی-اقتصادی جهانی جهت توسعه خودروهای برقی است.

صنعت برقی سازی باعث محو خطوط متمایز کننده بازار بین برندهای رده بالا (تثبیت شده) و پایین شده است

نگاهی کلی به تحولات خودروهای برقی

چشم انداز رقابتی خودروهای برقی هنوز در حال تحول است، ظهور این نوع خودروها در کشورهای پیشرو این صنعت که هر کدام تلاش برای نفوذ به بازارهای جدید جهانی دارند، مساله فروش خودروهای برقی را به یک مسابقه بی رحم تبدیل کرده است.

آینده بازار خودروهای برقی همچنان برای هر خودروسازی که بخواهد وارد این بازی شود، روشن است. ولی هر «برندی» در این رقابت سخت جهانی نمی تواند سرپا بماند و پیش بینی ها حاکی از آن است که خودروسازان بزرگ نیز احتمالا دچار شکست شوند. صنعت برقی سازی باعث محو خطوط متمایز کننده بازار بین برندهای رده بالا (تثبیت شده) و پایین شده است.

بازار خودروهای برقی یک مسیر رشد فروش قوی در سطح جهانی دارند، اما این بازار در همه جای دنیا به سرعت در حال رشد نیست. قیمت اولیه خودروی برقی هنوز بالاست و مشتریان هر کشوری توان خرید آن را ندارد. فرصت‌ها و چالش‌های متنوعی هم برای خودروسازان بزرگ و کوچک تغییراتی ایجاد کرده است. با در نظر داشتن رقابت شدید، موفقیت خودروسازان برای محصولات برقی به توانایی شرکت ‌ها در درک بازار هدف و زیر ساخت ها، دانش تغییرات اقتصادی و اجتماعی، تنوع بخشیدن به خطوط تولید و مدیریت مؤثر زنجیره‌ های تأمین و هزینه ‌های نوآوری و تولید بستگی دارد.

در تعامل با چالش های صنعت انرژی، خودروسازان برجسته جهان در زمینه خودروهای برقی به تنهایی در فناوری سرمایه ‌گذاری نکردند، بلکه تمام جنبه‌های حمل و نقل برقی و مدل ‌های اقتصادی مرتبط را در نظر گرفتند. برای بهره‌برداری از فناوری‌ های جدید کم ‌آلاینده، طرز تفکر نو و ایجاد مدل اقتصادی سالم و پایدار ضروری است.

در حالی که برای اعلام برنده نهایی برند جهانی خودرو برقی خیلی زود است، پویایی بازار نشان می دهد که شرکت هایی که به سرعت خود را با شرایط در حال تغییر و واقعیت های جدید سازگار می کنند، موقعیت بهتری برای موفقیت در بازارهای بین المللی خواهند داشت. چین، بدون شک، رهبر فعلی بازار خودروهای برقی است، اما به شدت توسط شرکت های آمریکایی و اروپایی به چالش کشیده شده است. رقابت بین چین و غرب در بخش خودروهای برقی با تعامل پیچیده ای از پویایی بازار، اقدامات نظارتی سختگیرانه و ملاحظات ژئوپلیتیکی در حال تحول است و بقیه مناطق دنیا از این تحولات بی تاثیر نخواهند بود.

با سکان داری علی آبادی در وزارت صمت خودروهای برقی به عنوان راه چاره رهایی از سوبسید انرژی تشخیص داده شد. این در حالیست که «قانونگذار» به صورت جدی به تولید یا واردات خودروهای برقی ورود نکرد

وضعیت خودروهای برقی در ایران

در سال میلادی گذشته در داخل کشور دولت برنامه رهایی از پرداخت سوبسید انرژی و حل کلاف سردرگم هزینه های این مهم را دنبال کرد، با سکان داری علی آبادی در وزارت صمت خودروهای برقی به عنوان راه چاره تشخیص داده شد. این در حالیست که «قانونگذار» به صورت جدی به تولید یا واردات خودروهای برقی ورود نکرد.

در صنعت خودروسازی علیرغم فشارهای فراوان برای عرضه محصولات برقی، هنوز سرمایه گذرای آن توسط بخش خصوصی، شریک یا سرمایه گذار خارجی با هدف بومی سازی مشخص نشده است. از سوی زنجیره تامین خودروسازان در کشور با چالش مالی و نقدینگی درگیر هستند و باید برنامه بلند مدت در این زمینه تدوین شود.

متاسفانه علیرغم معرفی چند محصول برقی به بازار کشور هنوز مطالعات میدانی برای استفاده از خودروهای برقی در حمل و نقل تعریف نشده است. دانشگاه ها نیز مطالعات نادر و ساده در خصوص حمل و نقل خودروهای برقی دارند. شرکت های دانش بنیان فعال در حوزه محصولات برقی نیز بسیار فعالیت کم دارند، هرچند که صنعت خودرو نیز با بی مهری از آن ها استقبال می کنند. متاسفانه مشتریان بازار خودرو در کشور اطلاعات دقیقی از محصولات برقی ندارند و این مهم از سوی شرکت های خودرویی به فراموشی سپرده شده است.

باتوجه به اینکه وزارت صمت مدعی برقی سازی حمل و نقل است، تاکنون اقدامی مثبت در خصوص ترافیک هوشمند و مدیریت مصرف کلان انجام نداده است. امیدواریم در ماه های پایانی سال شمسی جاری، برنامه ریزی دقیقی برای حمل و نقل برقی در کشور انجام شود. همزمان با این مهم نیز ارگان های اثر گذار در این زمینه مسئولیت خود در خصوص رشد محصولات برقی را ایفا کنند. زیرا در کشور پتانسیل بالایی در خصوص حمل و نقل خودروهای برقی وجود دارد.