آینده مبهم پیش روی بازار نفت| آیا اوپک به سازمانی ورشکسته تبدیل خواهد شد؟

بازار؛ گروه بین الملل: سال های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ را می توان به نوعی بدترین سال های سازمان اوپک از زمان تاسیس در سال ۱۹۶۰ به این سو دانست. با شکل گیری جنگ در اوکراین و آغاز تحریم های روسیه به عنوان یکی از اعضای مهم اوپک پلاس و تشدید تحریم های نفتی ایران، مدیریت اوپک نیز از رویه یکپارچه خود خارج شد.

از سوی دیگر، بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده از سوی اوپک، عربستان سعودی نیز علیرغم تعهد کاهش تولید خود از اواسط امسال، هنوز فاصله معناداری با تعهدات خود داشته که همین موضوع نیز از جمله عوامل دیگر آشفتگی در محاسبات اوپک شده است.

خروج آنگولا از اوپک و رکورد شکنی آمریکا در فروش نفت

یکی از شوک های دیگر وارد آمده به پیکر اوپک، اعلام رسمی آنگولا مبنی بر خروج از این سازمان مهم نفتی در ماه دسامبر بود که با این حساب، ۱.۱۵ میلیون بشکه نفت از سبد فروش اوپک کاسته خواهد شد. این در حالیست که آنگولا در سال ۲۰۱۷ بیش از ۱.۸۸ میلیون بشکه نفت در روز به فروش میرسانده و سهم این کشور از سبد اوپک بسیار بالاتر از امروز بوده است.

اکنون این سوال مطرح است که با توجه به سهم ۳۰ الی ۴۰ درصدی اوپک از بازار نفت جهان، خروج آنگولا از جمع تولید کنندگان و فروش نفت ایران و روسیه از طریق کانال های غیر رسمی خارج از معاملات این سازمان، آیا می توان آینده ای درخشان برای بزرگترین سازمان نفتی جهان متصور شد؟

وضعیت اوپک را البته باید به صورت نسبی و در قیاس با سایر رقبا مورد بررسی قرار داد. بر اساس آمارهای موجود رسمی، ایالات متحده و کانادا طی ماه های گذشته تا حد چشمگیری تولید نفت خود را افزایش داده اند که همین موضوع می تواند دست اوپک در کنترل بازار را تا حد زیادی ببندد. آژانس بین المللی انرژی (IEA) نیز در تازه ترین گزارش خود پیش بینی کرده که میزان تولید نفت آمریکای شمالی طی سال ۲۰۲۴ نیز افزایش بیش از میزان امروز خواهد داشت. این در حالیست که تولید نفت آمریکا طی سال جاری رکورد تاریخی خود یعنی ۱۳.۱ میلیون بشکه در روز را نیز شکسته و باید دید برنامه واشنگتن برای افزایش میزان تولید خود در سال آینده به چه شکل بوده و این افزایش چه تاثیری بر سهم اوپک از بازار نفت بر جای خواهد گذاشت.

تخمین مثبت اوپک از آینده پیش روی خود

سازمان اوپک در گزارش های دوره ای خود، پیش بینی کرده که افزایش تولید نفت در آمریکای شمالی و خروج آنگولا از جمع کشورهای تولید کننده نفت عضو این سازمان می تواند در کوتاه مدت، میزان سلطه این سازمان بر بازار نفت جهان را کاهش دهد. با اینحال، اوپک معتقد است که تا سال ۲۰۴۵، این سازمان ۴۰ درصد بازار نفت جهان را به خود تخصیص خواهد داد و این در حالیست که میزان تولید کشورهای نفتی غیر اوپکی از اوایل دهه ۲۰۳۰ کاهش خواهد داشت.

اوپک همچنین میزان تقاضای نفتی تا سال ۲۰۴۵ را حدود ۱۱۶ میلیون بشکه در روز اعلام کرده ۶ میلیون بشکه بیش از میزان امروزی است. این سازمان، عمده افزایش مصرف نفت جهانی را مربوط به کشورهای چین، هند، آفریقا و خاورمیانه دانسته و حتی پیش بینی کرده که هند در میزان مصرف نفت در بازه زمانی یاد شده، چین را نیز پشت سر خواهد گذاشت.

آیا بازار اوپک تضعیف خواهد شد؟

اکنون سوال مهم این است که با توجه به آمار موجود و تخمین های مثبت اوپک از آینده بازار خود که بعضا دچار نوعی پارادوکس محاسباتی با یکدیگر است، نهایتا آینده اوپک به کدام سمت و سو پیش خواهد رفت؟

نکته مهم اینجاست که کشورهای صنعتی به ویژه آمریکا و چین به سرعت در حال جایگزین سازی منابع انرژی سبز به جای سوخت های فسیلی هستند. از سوی دیگر، چینی ها در حال سرمایه گذاری گسترده در کشورهای نفتی مهم خاورمیانه از جمله عربستان سعودی و امارات برای ساخت نیروگاه های خورشیدی، بادی و واحدهای تولید هیدوژن به عنوان سوخت آینده هستند.

تغییر ذائقه چین و آمریکا در حرکت گسترده به سمت انرژی های تجدیدپذیر سبز می تواند طی بازه زمانی یاد شده از سوی اوپک یعنی تا سال ۲۰۴۵، میزان مصرف نفت آنها را به شدت کاهش دهد. لذا، از این منظر بعید به نظر می رسد فروش نفت اوپک به کشورهای صنعتی بزرگ جهان شاهد افزایشی بیش از میزان فعلی باشد. با نگاهی به نمودار زیر، می توان میزان فروش اوپک از بدو تاسیس تاکنون را مشاهده کرد:

همچنین با شدت گرفتم اختلافات میان غرب با مسکو و تهران طی ماه های اخیرو احتمال تشکیل نوعی جنگ سرد میان دو طرف، به احتمال زیاد طی سال های آتی و در صورت عدم تغییر در وضعیت تنش های ژئوپلیتیکی موجود در اوکراین و سرزمین های اشغالی، تغییری در الگوی رفتاری ایران و روسیه ایجاد نشده که در نتیجه، هر دو کشور به صورت مستقل و از طریق قراردادهای دوجانبه اقدام به فروش نفت خود خواهند کرد. این فروش مستقیم و خارج از کانال اوپک، البته در آمار فروش نفت این سازمان نیز به ثبت نرسیده و به ضرر اوپک تمام خواهد شد.

لذا، همانطور که گفته شد؛ بعید به نظر می رسد ارزیابی اوپک از افزایش فروش نفت خود در سال های آتی چندان با واقعیت همخوانی داشته باشد.